راسپوتین: ابلیس یا قدیس 2 جلدی

کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» اثر ادوارد راژینسکی، ترجمه بیژن اشتری،‌ نشر ثالث
اثری تاریخی درباره یکی از اسرارآمیزترین و بانفوذترین شخصیت‌های روسیه تزاری که به نیکلای دوم نزدیک بود. گریگوری راسپوتین اگرچه دهقان‌زاده‌ای صوفی مسلک بود اما توانسته بود دربار روسیه را مسحور خود کند و این سبب شده تا او چهره‌ای افسانه‌ای در تاریخ روسیه داشته باشد و زندگی و نیز مرگش دستمایه بسیاری کتاب‌های داستانی و غیرداستانی بوده است. اما با این حال بسیاری از این آثار از واقعیت دور شده‌اند و به افسانه‌پردازی درباره راسپوتین پرداخته‌اند. ادوارد راژینسکی اما در کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» بر اساس واقعیت‌های تاریخی به ترسیم سیمای راسپوتین پرداخته است.
ادوارد راژینسکی اگرچه در آغاز فعالیت‌هایش به عنوان نمایشنامه‌نویس شناخته می‌شد اما او در رشته تاریخ تحصیل کرده و در نیمه دوم فعالیت‌هاش عمدتا به تاریخ‌نگاری و به خصوص نوشتن زندگینامه پرداخته و کتاب «راسپوتین» او نیز متعلق به این دوره از فعالیت‌هایش است. راژینسکی اولین‌بار با نوشتن کتاب «آخرین تزار: زندگی و مرگ نیکلای دوم» در سال 1992 به عنوان تاریخ‌نگار مطرح شد. این کتاب با استقبال زیادی همراه شد و به زبان‌های مختلفی نیز ترجمه شده است.
راژینسکی پس از آن زندگینامه‌ای درباره استالین نوشت. کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» سومین اثر او در زمینه زندگینامه‌نویسی است که بسیاری از منتقدان و صاحب‌نظران معتقدند این بهترین یا دست‌کم از بهترین کتاب‌هایی است که به زندگی راسپوتین پرداخته است.

مروری بر کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس»
راسپوتین دهقان بی‌سواد سیبریایی بود که سرنوشتی بس عجیب داشت. او در دوره پایانی عمرش توانسته بود به شخصیتی موثر در دربار روسیه تبدیل شود و روی آخرین تزار و ملکه روسیه نفوذی گسترده داشت. در کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» با زندگی عجیب این مرد عیاش و مرموز آشنا می‌شویم.
ادوارد راژینسکی در کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» بر اساس اسنادی که تا پیش از آن در دست نبودند هویت و شخصیت واقعی راسپوتین را به شکلی منصفانه ترسیم کرده است.
در کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» از رابطه ویژه راسپوتین و ملکه روسیه و از نقش پررنگ او در تصمیم‌ها و سیاست‌گذاری‌های داخلی و خارجی روسیه تزاری طی سال‌های پایانی این امپراتوری مطلع می‌شویم. مترجم کتاب «راسپوتین» در بخشی از مقدمه‌اش به این نکته اشاره کرده که راژینسکی در اینجا توانسته با مهارتی مثال‌زدنی دنیای عجیب و متناقض اعیان و اشراف روسیه در سال‌ها و ماه‌های پایانی امپراتوری روسیه را برای خواننده کتاب بازسازی کند.
با مطالعه کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» درمی‌یابیم که چگونه آریستوکرات‌های روسیه تصمیم به قتل راسپوتین گرفتند و او چگونه و در چه روندی توانست در نابودی این آریستوکراسی نقش داشته باشد.
کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» نثری پرکشش و روان و خواندنی دارد. راژینسکی از آنجا که سال‌ها به نوشتن نمایشنامه و فیلمنامه مشغول بوده به خوبی با اهمیت نثر و سبک نویسندگی آشنا است و از این‌رو در کتاب‌های تاریخی‌اش هم به این ویژگی‌ها توجه کرده است. در این کتاب همچنین با شخصیت‌های متعددی روبرو می‌شویم که همگی آنها به شکلی جان‌دار و با ذکر جزئیات توصیف شده‌اند و به قول مترجم؛ «کتاب در حکم یک گالری از انواع پرتره‌ها و کاراکتر‌های واقعی و حقیقی است؛ کاراکترهایی که همگی بر اساس اسناد پرداخت و معرفی شده‌اند؛ هرچند مثل هر درام دیگری چند شخصیت در محور قرار دارند.»
کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» ما را با جهانی پنهان و گمشده که دور از دست می‌نماید آشنا می‌کند. راژینسکی برای پیدا کردن اسناد مربوط به راسپوتین چندین سال تلاش کرده بود و در خود کتاب به شرح این تلاش چندساله‌اش پرداخته است. او انبوهی از کتاب‌های محققانه و استادانه دربار راسپوتین خوانده بود و می‌گوید یک چیز در همه این کتاب‌ها غایب بوده: کشف معمای راسپوتین. آنها در بهترین حالت، راسپوتین را همچون دهقان ریشوی زمختی به تصویر کشیده بودند و وجوه دیگر زندگی راسپوتین نامشخص و رازآلود بوده است.
راسپوتین از محبوب‌ترین اسطوره‌های فرهنگ عامه در قرن بیستم بوده است. درباره او گفته‌اند که او بسیار متلون و به طرز عجیبی متغیر بود. مثلا اولگا، خواهر آخرین تزار روسیه، درباره‌اش گفته بود که: «او همان‌قدر متلون و متغیر است که بوقلمون» و این نظر بسیاری از کسان دیگری بوده که راسپوتین را از نزدیک دیده و می‌شناختند. راژینسکی در کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» به وجوه مختلف و متعدد چهره راسپوتین پرداخته و با واکاوی اسناد موجود و مطالعات قبلی درباره او کتابی محققانه نوشته است.

درباره ادوارد راژینسکی نویسنده کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس»
ادوارد استانیسلاوویچ راژینسکی، نویسنده و تاریخ‌نگار معاصر روس است که در 23 سپتامیر 1936 در مسکو متولد شد. پدرش نمایشنامه‌نویس بود و خودش نیز بعدها به نمایشنامه‌نویسی روی آورد. راژینسکی در پژوشگاه تاریخ و اسناد مسکو درس خواند اما تا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی عمده فعالیت‌هایش وجه ادبی داشت تا تاریخی. عمده شهرت او در دهه‌های 1960 تا 1980 مربوط به نمایشنامه‌هایش بود. اولین نمایشنامه او با عنوان «درباره عشق» در سال 1964 منتشر شد که با استقبال خوبی هم روبرو شد. عناوین دیگر نمایشنامه‌های راژینسکی عباتند از: «گفت‌گوهایی با سقراط»، «صحنه‌های ورزشی سال 1981»، «تئاتر زمان نرون و سنکا»، «دکامرون ما» و «جلاد: گفت‌وگوهایی در مسیر گیوتین». راژینسکی از اواخر دهه 1980 به سراغ نوشتن کتاب‌هایی در زمینه تاریخ رفت. او زندگی‌نامه‌هایی از چهره‌های مشهور تاریخ روسیه نوشته که بسیار مشهورند و به زبان‌های متعددی هم ترجمه شده‌اند. استالین، تزار نیکلای دوم، تزار الکساندر دوم و گریگوری راسپویتن از چهره‌های مشهوری هستند که راژینسکی زندگی‌نامه‌هایی درباره آنها نوشته است. راژینسکی علاوه بر نویسندگی برنامه‌هایی تاریخی در چند کانال تلویزیونی روسیه هم اجرا کرده و این به شهرت او افزوده است.

درباره ترجمه کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس»
کتاب «راسپوتین: ابلیس یا قدیس» با ترجمه بیژن اشتری توسط نشر ثالث منتشر شده است.
بیژن اشتری، متولد 1342، مترجم ایرانی است که عمدتا کتاب‌هایی در زمینه تاریخ ترجمه کرده است. او فارغ‌التحصیل رشته میکروب‌شناسی از دانشگاه تهران است اما علاقه‌اش به تاریخ سبب شده به سراغ ترجمه برود. «ادبیات علیه استبداد»، «حرمسرای قذافی»، «امید علیه امید»، «دختر استالین» و «خودآموز دیکتاتورها» برخی از ترجمه‌های او هستند.