ولپن کمدی در پنج پرده

درباره بن جانسون نویسنده نمایشنامه «ولپن: کمدی در پنج پرده»
شکسپر نمایشنامه‌نویس مشهور انگلیسی را همه کتاب‌خوان‌ها و حتا کتاب‌نخوان‌ها می‌شناسند. نمایشنامه‌های شکسپیر بیش از 5 قرن است که خوانده و اجرا می‌شود و تاکنون هزاران هزار مقاله و کتاب درباره آنها نوشته شده است و هنوز که هنوز است برای اهالی هنر و ادبیات جذابیت دارند. اما اگر شما از کسانی هستید که به شکسپیر و نمایشنامه‌‌های او را دوست دارید حتما نمایشنامه‌های بنجامین جانسون معروف به «بن جانسون» را هم دوست خواهید داشت. بن جانسون نمایشنامه‌نویس، بازیگر و شاعر دوره ملکه الیزابت و متولد اواخر قرن 16 است. او هم دوره شکسپیر و تنها 8سال از او کوچکتر بوده، اما از آنجایی که علاقه‌مندی‌هایشان مشترک بوده در دوره‌ای از زندگی با هم همکاری داشته‌اند یعنی شکسپیر در نمایشی بازی می‌کرده که جانسون نوشته و کارگردانی کرده بود. جانسون از آن اسکاتلندی‌هایی بود که همیشه به دلیل عقاید و تفاوت‌های مذهبی‌شان با پادشاهی انگلستان مغضوب و مورد اذیت و آزار بودند و همین امر هم باعث شد که او نتواند ثروت زیادی که از پدر به ارث برده بود را نگه دارد و همه را از چنگشان درآوردند. این بود که جانسون کشیش شد و در یک آموزشگاه مخصوص کشیش‌ها با ادبیات یونان و روم آشنا شد. پس از آن بر اثر اتفاق با یک گروه تئاتری آشنا شد و پرداختن به تئاتر موضوع اصلی زندگی او شد و این علاقه تا جایی پیش رفت که وقتی طعنه‌زنی، تئاتر او را مسخره کرد جانسون او را به دوئل دعوت کرد و او را کشت! و راهی زندان شد. پس از آزاد شدن از زندان، او کار هنری خود را از سر گرفت، چندین نمایشنامه مهم نوشت و روی صحنه برد و تا آخرین سال‌های زندگی دست از این کار برنداشت. «جزیره سگ‌ها»، «هر انسانی اسیر مزاج خویشتن است»، «هر انسانی خارج از مشرب خویش است»، «خوشگذرانی‌های سینتا» کارهای ابتدایی او بودند و همچنین کارهای شاخصی چون نمایشنامه «نیوس»، «شیطان خر است»، «کیمیاگر» و نمایشنامه «روباه» را نوشت. این نمایشنامه روباه که با نام «ولپن» هم شناخته می‌شود، موضوع این یادداشت است. اثری که اگرچه کم‌حجم است اما ویژگی‌هایی دارد که باعث شده از آثار محبوب تئاتری‌ها باشد و بارها و بارها در سرتاسر دنیا به روی صحنه برده شده است.
آثار جانسون اغلب آثار کمدی هستند. سبک محبوب زمان او، کمدی با درونمایه نقد و کنایه به ثروت اندوزان و اشرافی‌گری‌های تازه‌به‌دوران‌رسیده‌ها. نمایشنامه ولپن که با نام «ولپن: کمدی در پنج پرده» و با ترجمه عبدالحسین نوشین در ایران ترجمه و چاپ شده است، به همراه «کیمیاگر» مهم‌ترین آثار بن جانسون هستند.



درباره «ولپن: کمدی در پنج پرده»
«ولپن: کمدی در پنج پرده» یک کمدی پنج پرده‌ای طنزآمیز و مفرح و در عین حال نیش‌دار و تلخ درباره پول‌پرستی، فساد، حرص و طمع، حقه‌بازی و ریاکاری است. این دست درونمایه‌ها را در آثار تولستوی هم دیده‌ایم، به تصویر کشیدن یک مشت آدم طماع و پول‌پرست که به جز مقام و منصب و اوامر بالادستی‌شان به چیزی فکر نمی‌کنند. بن جانسون هم در ولپن چنین تصویری را برای خوانند می‌سازد. «ولپن: کمدی در پنج پرده» ماجرای مردی ونیزی است. این تاجر ثروتمند، طماع و شیاد و یک روز تصمیم می‌گیرد بلایی بر سر هم مسلکان خودش بیاورد و به گونه‌ای اذیشتان کند. او با همکاری نوکرش ـ موسکا ـ دامی برای دیگرانی که در حرص و طمع چیزی از او کم ندارند پهن می‌کند. ولپن خود را به مریضی می‌زند تا اطرافیانش به طمع میراث گرانبهایش مال و اموال‌شان را نثارش کنند. آنها که خیال می‌کنند ولپن واقعا بیمار است و به زودی خواهد مرد، برای اینکه در قلب او جایی برای خود باز کنند و ولپن از میراث خود چیزی هم برای آنها در نظر گیرد، به عیادت او می‌آیند و برایش هدایایی گرانبها می‌آورند. ولپن با این ترفند اعیان طمع‌کار شهر را سرکیسه و ریشخند می‌کند و دست آخر تصمیم می‌گیرد کاری‌ترین ضربه را به آن فریب‌خوردگان وارد کند. او ثروتش را برای نوکرش به ارث می‌گذارد، اما ماجرا به گونه‌ای دیگر پیش می‌رود و باقی ماجراها...
بن جانسن در خلال این نمایشنامه یعنی «ولپن: کمدی در پنج پرده» جامعه‌ای را نشان می‌دهد که در آن فساد و حقه‌بازی برای مال‌اندوزی فراگیر شده و هرکس سعی دارد با کنار زدن رقیبان مال و اموال بیشتری برای خود جمع کند؛ این قشر از هیچ رفتار زشتی فروگذار نیستند و برای رسیدن به هدفشان هرکاری می‌کنند.

درباره ترجمه فارسی «ولپن: کمدی در پنج پرده»
همانطور که اشاره شد ولپن را عبدالحسین نوشین به فارسی برگردانده است. نوشین (1285-1350) خود از چهره‌های شاخص ادبیات و هنر ماست. او اگرچه شاهنامه‌پژوه بود تصحیح شاهنامه انجام داده بود اما بیش از آن به دلیل فعالیت های تئاتری‌اش شناخته می‌شود. به عبارتی او از بنیانگذاران تئاتر نوین در ایران بود و یکی از کارهای مهم او همین ترجمه آثار شاخص جهان و معرفی آنها به جوانترها بود. او که در پاریس درس خوانده بود، پس از بازگشت به ایران به دلیل فعالیت‌های سیاسی به زندان افتاد اما از همان زندان هم کار هدایت گروه خود را پی می‌گرفت. آثار مهمی چون پرنده آبی موریس مترلینگ و بادبزن خانم ویندیمر اولین بار از سوی او در ایران به صحنه برده شدند. از دیگر آثار مهمی که عبدالحسین نوشین ترجمه کرده می‌توان به حکایت غم بار اثر چخوف، سه داستان عاشقانه اثر ایوان تورگنیف، عشق بی پایان اثر لئو تولستوی، هیاهوی بسیار برای هیچ اثر ویلیام شکسپیر اشاره کرد. نوشین در اردیبهشت 1350 در مسکو درگذشت. «ولپن: کمدی در پنج پرده» از سوی انتشارات اساطیر در 160 صفحه منتشر شده است.

رتبه «ولپن: کمدی در پنج پرده» در گودریدز: 3.49.