سرآغازها زمین چگونه به ما هستی بخشید

کتاب «سرآغازها: زمین چگونه به ما هستی بخشید» نوشتۀ لوئیس دارتنل
روایتی غنی و شیرین از تأثیر زمین و فرایندهای زمین‌شناختی بر تاریخ انسان. کتاب «سرآغازها: زمین چگونه به ما هستی بخشید»، با عنوان اصلی Origins: How the Earth Made Us، کتابی است که از پیوند تاریخ و جغرافیا می‌گوید. لوئیس دارتنل در کتاب «سرآغازها» به زبانی ساده و شیرین توضیح می‌دهد که ابر و باد و مه و خورشید و فلک و همۀ پدیده‌های طبیعی که در حیطۀ جغرافیا و زمین‌شناسی می‌گنجند چقدر بر سیر تکامل بشر و پیدایش تمدن‌ها و رقم‌خوردن پیشرفت‌های بشری نقش داشته‌اند. در کتاب «سرآغازها» از میزان سیطره طبیعت و زمین بر تاریخ و سرنوشت بشر سخن رفته است.
کتاب «سرآغازها» اگرچه کتابی علمی است اما طوری نوشته شده که مخاطبان عادی که فاقد دانش و اطلاعات تخصصی درباره موضوعات مورد بحث در این کتاب‌اند نیز به‌راحتی بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند، اگرچه همانطور که در یادداشت مترجمان بر ترجمۀ فارسی این کتاب توضیح داده شده ساده‌گوییِ دارتنل در کتاب «سرآغازها» به معنای این نیست که او «یکسره از به کارگیری اصطلاحات و مفردات لغوی خاص هر علم» پرهیز کرده و خواسته باشد «مطالب را به سطحی زیاده عامه‌فهم فروبکاهد؛ حتی می‌توان گفت از این حیث به هیچ رو کوتاه نیامده است و محتوای علمی و فنی موضوعات و مضامین را فدای فهمیدنی کردن مطلب نکرده است.»
کتاب «سرآغازها»، به‌ویژه به‌لحاظ سبک نوشتاری و نیز گستره مباحث و حوزه‌هایی که دارتنل در این کتاب به آن‌ها پرداخته و از ارتباط میانشان سخن گفته، مورد تحسین قرار گرفته است. نشریۀ وال استریت ژورنال این کتاب را تاریخی سترگ توصیف کرده و وجه تمایز دارتنل با دیگر نویسندگان حوزه علم را «سبک فرح‌بخش و سبکبال» او دانسته که «مملو از بازی با کلمات» است.
همچنین نشریۀ واشینگتن پست در وصف کتاب «سرآغازها» و رویکرد دارتنل در این کتاب نوشته است: «رویکرد دارتنل دایره‌المعارفی است، که با دو خصیصۀ میدان دید وسیع و اشتیاق به جزئیات مشخص می‌شود.»
در نشریۀ نیچر در توصیف کتاب «سرآغازها» چنین آمده است: «داستان دارتنل به‌زیبایی نوشته و پرداخته شده. کنجکاوی مسری و شور او خواننده را صفحه به صفحه با خود می‌کشاند. سبک او با آمیختن زمین‌شناسی، اقیانوس‌شناسی، هواشناسی، جغرافیا، استخوان‌شناسی، باستان‌شناسی و تاریخ سیاسی یادآور اثر کلاسیک جرد دایموند است به نام اسلحه، میکروب و فولاد، تألیف‌شده به سال 1997.»
نشریۀ تایمز از کتاب «سرآغازها» به‌عنوان «کتابی خارق‌العاده» و «اثری تراز اول» نام برده است؛ اثری که به‌گفتۀ تایمز، دارتنل در آن «دورنمایی تازه از روابط میان انسان‌ها و سیاره‌شان ارائه می‌دهد». تایمز درباره وسعت دانش دارتنل و ویژگی کتاب «سرآغازها» می‌نویسد: «او بر زمین‌شناسی، جغرافیا، اخترشناسی و تاریخ اشراف دارد. این کتاب دستاوردی تمام‌عیار است، اما آنچه آن را خاص می‌کند، شیوه برقرار کردن ارتباط میان این زمینه‌هاست به طریقی شفاف، منطقی و مفرّح.»
متن اصلی کتاب «سرآغازها» اولین بار در سال 2018 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «سرآغازها»
لوئیس دارتنل در کتاب «سرآغازها»، چنانکه او خود در مقدمۀ این کتاب توضیح می‌دهد، سعی دارد نه از منظری فلسفی بلکه از منظری «یکسره علمی» به چرایی کردوکارِ جهان و انسان بپردازد و نقش عوامل طبیعی و جغرافیایی را بر زندگی انسان در طول قرن‌ها سکونت در زمین نشان بدهد. به بیانی می‌توان گفت که در کتاب «سرآغازها» با روایتی از تاریخ پُر از افت‌وخیز بشر مواجهیم که در آن نه خود انسان و رویدادهای سیاسی و اجتماعی و نظایر این‌ها بلکه زمین و محیط کیهانی و جغرافیا و طبیعت و تغییرات اقلیمی نقش اصلی را ایفا می‌کنند؛ تاریخی که به قول خود دارتنل قهرمان اصلی آن زمین است. دارتنل در کتاب «سرآغازها» از پیوند ناگسستنی انسان و زمین سخن می‌گوید. او در این کتاب تاریخ زمین را می‌نویسد و به اعماق این تاریخ می‌رود تا درکی روشن‌تر از تاریخ انسان به‌ دست دهد و نشان دهد که امکان حیات انسان در زمین و تکامل او در این سیاره چگونه و تحت چه شرایط طبیعی و زمین‌شناختی‌ای فراهم شد.
کتاب «سرآغازها» از مقدمۀ نویسنده، نُه فصل و مؤخره تشکیل شده است. عنوان‌های فصل‌های نُه‌گانۀ کتاب «سرآغازها» عبارتند از: «هستی بخشیدن به ما»، «سرگردان‌های قاره‌ای»، «برتریِ زیست‌شناختی ما»، «جغرافیای دریاها»، «آنچه با آن بنا می‌کنیم»، «دنیای فلزی ما»، «جاده‌های ابریشم و مردمان استپی»، «ماشین جهانی باد و عصر اکتشاف» و «انرژی».
در بخشی از کتاب «سرآغازها» می‌خوانید: «تردید نیست که زمین به معنای دقیق کلمه به تک‌تک ما هستی بخشیده است، درست به همان‌سان که به تمامی حیات روی سیاره زمین هستی بخشیده است. آبی که در تن ماست روزگاری در رود نیل جاری بوده، با باران‌های موسمی بر هند باریده و اقیانوس آرام را درنوردیده است. کربن موجود در مولکول‌های آلی سلو‌ل‌های ما را گیاهانی که می‌خوریم از جوّ استخراج کرده‌اند. نمک موجود در عرق و اشک ما، کلسیم موجود در استخوان‌های ما و آهنی که در خون ماست همه و همه از سایش صخره‌های پوستۀ زمین حاصل آمده؛ و گوگرد موجود در مولکول‌های پروتئین مو و عضلات ما از دل آتشفشان‌ها فوران کرده است. زمین برای ما مواد اولیه‌ای را هم که استخراج و فرآوری کرده‌ایم و وسایل و تکنولوژی‌هایمان را از آنها ساخته‌ایم فراهم آورده است؛ از تبرهای دستی زمخت در دوران پارینه‌سنگی گرفته تا کامپیوترها و گوشی‌های هوشمند امروزی.»
کتاب «سرآغازها: زمین چگونه به ما هستی بخشید» با ترجمۀ سحر یوسفی و مانی پارسا و یادداشتی از مترجمان در نشر نو منتشر شده است.

درباره لوئیس دارتنل، نویسنده کتاب «سرآغازها»
لوئیس دارتنل (Lewis Dartnell)، متولد 1980، اخترزیست‌شناس و استاد دانشگاه وست‌مینستر است. او در مدارس و جشنواره‌های علمی حضوری فعال دارد و همچنین مشاور علمی رسانه‌هاست و با نشریات گاردین، تایمز و نیو ساینتیست همکاری می‌کند. دارتنل نویسنده برنامه‌هایی تلویزیونی هم است. حضور در برنامه‌های بی‌بی‌سی هورایزن، اسکای نیوز، نشنال جئوگرافیک و هیستوری از دیگر فعالیت‌های رسانه‌ای اوست. دارتنل برای نوشته‌هایش در حوزه علم جوایزی گرفته است. از جمله آثار او می‌توان به «دانش: چگونه جهان را از نو باز بسازیم؟» و «راهنمای گردشگری من در منظومۀ شمسی و فراتر از آن» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «سرآغازها» در گودریدز: 4.16 از 5.