شهر سرخ زندگی و مرگ در تبت

کتاب «شهر سرخ» نوشتۀ باربارا دمیک
گزارشی جذاب، خواندنی و در مواردی تلخ، از تبت معاصر و مردم آن و مقاومت تبتی‌ها دربرابر سلطۀ چینی‌ها. کتاب «شهر سرخ: زندگی و مرگ در تبت»، با عنوان اصلی Eat the Buddha: Life and Death in a Tibetan Town، تصویری از تبت معاصر و مواجهۀ تبتی‌ها با ارتش سرخ چین، در زمان جنگ داخلی و فرار این ارتش به نگابا در تبت، و تأثیر این مواجهه بر آیندۀ تبت و شکل‌گیری مقاومت آن‌ها دربرابر چین به دست می‌دهد.
باربارا دمیک در کتاب «شهر سرخ» گزارشی از حیات اجتماعی تبت معاصر، با تمرکز بر شهر نگابا، به دست می‌دهد و کشمکش نگابایی‌ها با چین کمونیست و ریشۀ این کشمکش را روایت می‌کند.
کتاب «شهر سرخ» ماحصل سفر دشوار باربارا دمیک به یکی از نفوذناپذیرترین شهرهای تبت، یعنی شهرِ نگابا، است؛ شهری گمنام که حکومت چین دسترسی به آن را، بیش از هرکجای دیگری در تبت، دشوار کرده است؛ شهری که کانون مقاومت تبتی‌ها دربرابر چین سرخ است.
ایوان اسنوس دربارۀ کتاب «شهر سرخ» می‌نویسد: «نمی‌توان چین و تبت را بدون خواندن کتاب باربارا دمیک به‌سادگی شناخت. اثر او بی‌طرفانه، نشاط‌آور، موشکافانه، و همچون فیلم سینمایی واضح است.»
همچنین جان پومفرت کتاب «شهر سرخ» را این‌گونه وصف می‌کند: «کتاب جدید باربارا دمیک برای هر کسی که به چین و تبت علاقه‌مند است اکیداً توصیه می‌شود. گزارش‌نویسی و نگارش آن چنان غنی و زیباست که حین خواندن نمی‌توانستم آن را زمین بگذارم.»
متن اصلی کتاب «شهر سرخ» اولین بار در سال 2020 منتشر شده است. این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های سال از نگاه «نیویورک ‌تایمز»، «واشینگتن ‌پست» و «اکونومیست» بوده است.

مروری بر کتاب «شهر سرخ»
باربارا دمیک در کتاب «شهر سرخ» همچون مینیاتوریستی چیره‌دست، ریزه‌کاری‌های جغرافیایی و فرهنگی و تاریخی و اجتماعی و سیاسی تبت و به‌ویژه شهر نگابا را، که نقطۀ تمرکز و منطقۀ کانونی گزارش او در این کتاب است، ترسیم می‌کند. او ماهرانه تصویری از طبیعت و مناظر طبیعی و شهری این منطقه به دست می‌دهد و آن‌گاه، با گذر دادن ما از این مناظر، وارد ریزه‌کاری‌هایی دیگر می‌شود و از زندگی امروز نگابایی‌ها و کشمکش آن‌ها با چین کمونیست سخن می‌گوید و از اینکه چین چگونه نظارت پلیسی خود را بر این منطقه اعمال می‌کند.
کتاب «شهر سرخ»، به سبکی که آمیزه‌ای ماهرانه از گزارش روزنامه‌ای و نقلِ داستانی است، روایت تاریخچۀ نگابا را از دورانی آغاز می‌کند که ارتش سرخ چین وارد این شهر شد و با عملی که به باور اهالی آنجا هتک حرمت از مقدساتشان بود، جرقۀ شکل‌گیری نوعی نهضت مقاومت تبتی را در آینده رقم زد. ماجرا از این قرار است که ارتش سرخ چین، طی جنگ داخلی، از دشمنانش می‌گریزد و وارد نگابا می‌شود و در آنجا، از فرط گرسنگی، صومعه‌ها را غارت می‌کند و مجسمه‌های مذهبی ساخته‌شده از آرد و کره را می‌خورد. این کار، از دید تبتی‌ها، خوردن بودا تلقی می‌شود.
کتاب «شهر سرخ» از مقدمه و چهار بخش و بخشی پایانی که به توضیحات نویسنده اختصاص دارد تشکیل شده است.
در بخشی از کتاب «شهر سرخ» می‌خوانید: «نگابا از دهۀ 1930 خاری در چشم حزب کمونیست بوده است. تقریباً هر دهه، نگابا صحنۀ تظاهرات ضددولتی است که همواره ردی از نابودی و مرگ به جا می‌گذارد. تبتی‌ها پایبند به آموزه‌های دالایی لامای چهاردهم، تنزین گیاتسو، هستند که به خاطر پایبندی به عدم خشونت، برندۀ جایزۀ صلح نوبل شد؛ از این رو بیشترین تلفات در سال‌های اخیر عمدتاً در جبهۀ تبتی‌ها بوده است. طی تظاهرات سال 2008، ارتش چین به روی معترضان نگابا آتش گشود که منجر به کشته شدن ده‌ها نفر شد. در سال 2009، یک راهب بودایی در حالی که خواستار بازگشت دالایی لامای تبعیدشده به هند بود، خود را در خیابان اصلی با بنزین آتش زد. موجی از اقدامات خودسوزی شکل گرفت. تا زمان نگارش این کتاب، 156 تبتی دست به خودسوزی زده‌اند که حدود یک سوم آن‌ها اهل نگابا و حوالی آن هستند و جدیدترین مورد در نوامبر 2019 رخ داده است. این مرگ‌ومیرها عمیقاً مایۀ شرمساری پکن است که به دروغ ادعا می‌کند تبتی‌ها تحت حکومت چین شاد و خرسند هستند.
پس از آغاز دور خودسوزی‌ها، مقامات چینی تلاش‌های خود را برای دور نگه داشتن روزنامه‌نگاران از نگابا مضاعف ساختند. ایست‌های بازرسی جدید به همراه حصارها، موانع، و شبه نظامیان در ورودی شهر مستقر شدند که داخل اتومبیل‌ها را بازرسی می‌کردند تا مطمئن شوند هیچ بیگانه‌ای به شهر نفوذ نمی‌کند. بعضی روزنامه‌نگاران باشهامت خود را در صندلی عقب مچاله می‌کردند و دوربین‌ها را مثل پریسکوپ از پنجرۀ اتومبیل بالا می‌گرفتند تا عکس‌هایی را ثبت کنند.
روزنامه‌نگارها موجوداتی سمج هستند. اگر به ما بگویند به جایی نمی‌توانیم برویم، در آن صورت قطعاً تلاش می‌کنیم هر طور شده برویم. موضوع آخرین کتاب من کرۀ شمالی بود که باید اعتراف کنم از آنجا که درهایش سرسختانه به روی گردشگران غربی بسته بود بدجور کنجکاوم کرد. همین که تصمیم گرفتم یک شهر تبتی را کنکاش کنم توجهم را به نگابا معطوف کردم. می‌خواستم بدانم چه چیزی در نگابا هست که دولت چین آن‌قدر نگران مخفی نگه داشتن آن است. چرا عدۀ کثیری از ساکنان آن تمایل دارند تن‌شان را به یکی از فجیع‌ترین روش‌های غیرقابل تصور نابود کنند؟»

دربارۀ باربارا دمیک، نویسندۀ کتاب «شهر سرخ»
باربارا دمیک (Barbara Demick)، متولد 1959، روزنامه‌نگار امریکایی است. او بین سال‌های 2006 تا 2007 استاد مدعو در دانشگاه پرینستون بود و در پایان سال 2007 سردبیر روزنامۀ «لس‌آنجلس تایمز» در چین شد.
دمیک، که متخصص نفوذ به سرزمین‌های نفوذناپذیر است، در سال 2010 به‌خاطر کتاب «حسرت نمی‌خوریم: زندگی در کرۀ شمالی»، کتابی که آن را طی مصاحبه با پنج نفر از اتباع فراری کرۀ شمالی نوشت، جایزۀ ادبی ساموئل جانسون را گرفت.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «شهر سرخ»
کتاب «شهر سرخ: زندگی و مرگ در تبت» با ترجمۀ سکینه تقی‌زاده در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. سکینه تقی‌زاده، متولد 1360، مترجم ایرانی است. او کتاب «تاریخ امیدبخش نوع بشر» را هم، به‌همراه میرجواد سیدحسینی، به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «شهر سرخ» در گودریدز: 4.14 از 5.