عکس دسته جمعی با پدرخوانده (گیلگمش) سفر به سه گانه ی کاپولا

کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده: سفر به سه‌گانه‌ی کاپولا» اثر صفی یزدانیان
کتابی باب طبع فیلم‌بازها، به‌ویژه عاشقان سه‌گانۀ «پدرخوانده» فرانسیس فورد کاپولا. کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده: سفر به سه‌گانه‌ی کاپولا» یک جُستار بلند است از صفی یزدانیان که حول محور سه‌گانۀ «پدرخوانده» می‌گردد و این سه‌گانه را مبداء سفر به تاریخ سینما قرار می‌دهد.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» را چه بسا بتوان یک کتاب سینماییِ سینه‌فیلی‌یایی به حساب آورد؛ یک کتاب سینمایی که بیانگر عشق به سینماست و نویسنده در آن، هرچه از دانشِ سینمایی و هنری و ادبی در چنته دارد برای بیان این عشق و مخصوصاً عشق به «پدرخوانده» کاپولا به کار می‌زند.
در کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» بارها و بارها سفر از «پدرخوانده» به فیلم‌های دیگر تاریخ سینما و فراتر از آن، سفر به عالَم هنرهای دیگر، از عالم نمایش گرفته تا شعر و ادبیات و...، را آغاز می‌کنیم و باز به «پدرخوانده» برمی‌گردیم و دوباره از «پدرخوانده» به هزار جای دیگر سفر می‌کنیم.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» هم درباره سه‌گانۀ «پدرخوانده» است و ما را در دنیای غریب و رازآلود و شگفت‌انگیز این سه‌گانه می‌گرداند و هم ما را، از طریق زنجیره تداعی‌ها و کشف اشتراکات و نقاط پیوند و ربط یک اثر با آثاری دیگر، با خود به عالم موسیقی و شعر و نمایش و نقاشی و فیلم‌های مختلف تاریخ سینما می‌برد.
صفی یزدانیان در سفری که در کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» برای ما تدارک دیده است، هیچ آداب و ترتیبی نمی‌جوید و خود را به تداعی‌ها می‌سپارد و این‌گونه دنیایی چند تکه را برمی‌سازد که هر تکه‌اش از جایی و اثری آمده است.
مروری بر کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده»
عنوان کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» یادآور سکانس اول نخستین فیلم از سه‌گانۀ «پدرخوانده»، یعنی سکانس جشن عروسی دختر دُن ویتو کورلئونه، است و صحنه‌ای از این سکانس که خانواده کورلئونه در کنار هم عکس دسته‌جمعی می‌گیرند.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» با نقل خاطره‌ای آغاز می‌شود، مربوط به اکران «پدرخوانده» در سینما پارامونت. یزدانیان تعریف می‌کند که آن زمان چون هنوز هجده سالش نشده بوده و فقط مخاطبان هجده سال به بالا اجازه دیدن «پدرخوانده» را در سینما داشته‌اند، او نتوانسته در آن دوران این فیلم را ببیند و با اینکه خود را هجده ساله جا زده، به سینما راهش نداده‌اند و سال‌ها بعد «پدرخوانده» را دیده است.
یزدانیان بعد از نقل این خاطره، می‌گوید که همیشه تماشای «پدرخوانده» برایش به‌منزلۀ ورود غیرمجاز به دنیایی بوده که ورود به آن را برایش ممنوع کرده بوده‌اند.
او آن‌گاه صحبت از سه‌گانۀ «پدرخوانده» را در کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» با اشاره به سکانس اُپرا و کشته‌شدن ماری، دختر مایکل کورلئونه، در این سکانس، که سکانس ماقبل آخر سومین فیلم از سه‌گانۀ «پدرخوانده» است و مرگ مایکل کورلئونه در تنهایی از پس آن می‌آید، ادامه می‌دهد. بعد از این سکانس، صفی یزدانیان ما را به سکانس پایانی اولین «پدرخوانده» می‌برد؛ به آنجا که در به روی کِی، همسر مایکل کورلئونه، بسته می‌شود و او در تاریکی فرو می‌رود. این‌جاست که کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» باب بحث درباب نور و تاریکی را باز می‌کند و از ضرورت کنار گذاشتن کلیشه‌هایی از جنس آموزه‌های کلاس‌های آموزش سینما درباره معنا و کاربرد نور و تاریکی در سینما سخن می‌گوید.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» پیوندی است میان «پدرخوانده» و خاطرات شخصی نویسنده و انواع و اقسام فیلم و نقاشی و شعر و... . این‌گونه است که جایی از کتاب، نویسنده از «پدرخوانده» به شعری از نیما یوشیج می‌رسد و جایی دیگر به فیلم‌های «غرامت مضاعف» بیلی وایلدر و «گاو خشمگین» اسکورسیزی و نمایشنامه‌های «هملت» و «شاه لیر» شکسپیر و جایی هم از صحبت از «پدرخوانده» می‌رسد به خاطره‌ اولین آشنایی‌اش با ال پاچینو، وقتی در ایام نوجوانی با دوستی در خیابان پهلوی تهران (ولیعصر فعلی) قدم می‌زده و در این خیابان مردی را می‌بیند که تیپی شبیه ال پاچینو در فیلم «سرپیکو» زده بوده و دوستِ نویسنده به او می‌گوید که «حالا همه ادای سرپیکو را درمی‌آورند» و این‌جاست که نویسنده اولین بار نام ال پاچینو را می‌شنود.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» کتابی‌ست که ما را در قلمرو وسیع سه‌گانۀ «پدرخوانده» می‌گرداند و هم اقلیم‌های دیگری را که در دل این قلمرو قرار دارند به ما نشان می‌دهد و هم درهایی از آن به قلمروهایی دیگر می‌گشاید.
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» از آن دست کتاب‌هایی‌ست که عشق به سینما و نکته‌سنجی و حساسیت انتقادی را با هم دارد و نقطۀ تلاقی حس و عقل است. این کتاب، جُستاری‌ست برای عاشقان نکته‌سنج و باریک‌بین سینما و به‌ویژه عاشقان نکته‌سنج و باریک‌بینِ سه‌گانۀ «پدرخوانده».
کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده: سفر به سه‌گانه‌ی کاپولا» در نشر چشمه منتشر شده است.

درباره صفی یزدانیان، نویسنده کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده»
صفی یزدانیان، متولد 1339 در تهران، منتقد سینمایی، فیلمساز، فیلمنامه‌نویس، روزنامه‌نگار، جُستارنویس و مترجم ایرانی است. یزدانیان دارای لیسانس سینما از دانشگاه هنر است. او از سال 1368 همکاری با مجلۀ «فیلم» را آغاز کرد. از یزدانیان، جز در مجلۀ «فیلم»، نوشته‌هایی در نشریات دیگر نیز منتشر شده است.
در حوزه فیلمسازی، یزدانیان ساخت فیلم‌هایی مستند، از جمله فیلم‌های «نفس» و «در جستجوی شهرزاد»، فیلم کوتاه «قایق‌های من» و دو فیلم بلند «در دنیای تو ساعت چند است؟» و «ناگهان درخت» را در کارنامۀ کاری خود دارد که از این میان، فیلم «در دنیای تو ساعت چند است؟» بیش از همه مورد توجه قرار گرفت و با استقبال مواجه شد و جوایز مختلفی را از آن خود کرد. از جملۀ این جوایز می‌توان به جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه در بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر، جایزه تماشاگران در جشنواره‌های فیلم ایرانی بریزبن، سیدنی، کانبرا، آدلاید و ملبورن استرالیا، جایزه طلایی بهترین فیلم جشنواره فیلم‌های شرقی ژنو، جایزه ویژه هیأت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم ویلنیوس و جایزه بهترین موسیقی فیلم از جشن حافظ اشاره کرد.
فیلمنامۀ این فیلم، که نویسنده آن خود یزدانیان است، در کتابی با عنوان «در دنیای تو ساعت چند است؟»، همراه با مصاحبۀ مجید اسلامی با یزدانیان و مطالبی دیگر درباره این فیلم، منتشر شده است. یزدانیان، علاوه بر فیلمنامۀ فیلم‌های خودش، فیلمنامۀ فیلم «سیمای زنی در دوردست»، به‌کارگردانی علی مصفا، را هم نوشته است.
یزدانیان در سال 1385، به‌خاطر فیلم کوتاه «قایق‌های من»، جایزه بهترین فیلم داستانی را از جشنواره فیلم کوتاه تهران گرفته است.
از صفی یزدانیان، به‌جز کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده»، دو اثر تألیفی دیگر نیز درباره سینما منتشر شده که عبارتند از: «سینما می‌تواند یک فرشته باشد» و «ترجمه‌ی تنهایی: نوشته‌هایی از سینما».
یزدانیان همچنین فیلمنامه‌های «آسمانِ برلین» و «آینه» را به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «عکس دسته‌جمعی با پدرخوانده» در گودریدز: 4 از 5.