تاملی در وحدت اندیشه ی لنین

کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» نوشتۀ جورج لوکاچ
شرح و تفسیر نظریه و عمل لنین در متنِ وقایع منجر به انقلاب اکتبر 1917 روسیه و نیز در متن موقعیت جهانی نظام سرمایه‌داری در دوران این انقلاب. کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» کتابی است که در آن یک نظریه‌پرداز و فیلسوف مهم و مشهور مارکسیست، یعنی جورج لوکاچ، به تبیین نظریه و عمل انقلابی یک مارکسیست مشهور دیگر، یعنی ولادیمیر لنین، می‌پردازد.
لوکاچ در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» می‌کوشد نظریۀ مارکسیستی و عمل انقلابی لنین در دوران انقلاب روسیه را در نسبت با نظریات مارکس، ساختار اجتماعی – اقتصادی روسیه در آستانۀ انقلاب اکتبر و نیز مناسبات اجتماعی – اقتصادی کلی‌ترِ جهان سرمایه‌داری در همان دوران توضیح دهد.
کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» همچنین پاسخی است به منتقدان لنین که او را نه یک نظریه‌پرداز موفق، بلکه صرفاً یک سیاستمدار مهم می‌دانستند.

مروری بر کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین»
یکی از نکات اساسی و کلیدی‌ای که جورج لوکاچ در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» دربارۀ نظریۀ مارکسیستی و انقلابی لنین و عمل او براساس همین نظریه، مطرح می‌کند، پیوند نظریات لنین با نظریات مارکس است. منظور لوکاچ از این پیوند، آن‌گونه که او خود در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» توضیح می‌دهد، این نیست که لنین نظریات مارکس را کامل کرده است. منظور لوکاچ از پیوند نظری مارکس و لنین این است که لنین، نظریۀ مارکس دربارۀ انقلاب را در نقطه‌ای ادامه می‌دهد که وقوع انقلاب پرولتری‌ای که مارکس آن را در دورنمایی تاریخی می‌دیده است، نزدیک‌تر شده است و لنین، به‌تعبیر لوکاچ در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین»، این نزدیکی را درک کرده و دریافته است.
یکی از موضوعاتی که منتقدان لنین در نقد نظریات او بر آن انگشت می‌گذاشتند این بود که لنین، به‌غلط، شرایط روسیه را به نقاط دیگر دنیا تعمیم داد درحالی‌که شرایط اجتماعی و اقتصادی در روسیۀ آستانۀ انقلاب اکتبر، با شرایط اجتماعی و اقتصادی جهان متفاوت بود. لوکاچ اما در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» این نقد را رد می‌کند و استدلال می‌کند که لنین نیز همچون مارکس به‌درستی توانست جان و جوهر مسائل اساسی مربوط به نظام سرمایه‌داری، در سطحی جهانی، را از دل مسائل جامعۀ روسیه و وضعیت اجتماعی – اقتصادی آن بیرون بکشد و براساس چنین درکی دست به عمل انقلابی بزند.
لوکاچ در کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» نظریه و عمل لنین را در چشم‌اندازی تاریخی و در زمینۀ مناسبات اجتماعی – اقتصادی جامعۀ روسی در زمان وقوع انقلاب اکتبر و نیز در زمینۀ مناسبات اجتماعی – اقتصادی حاکم بر جامعۀ جهانی در همان دوره، مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد.
کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» از مقدمه، شش فصل و بخشی با عنوان «پی‌نوشت 1967» تشکیل شده است. فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» عبارتند از: «فعلیت انقلاب»، «پرولتاریا در مقام طبقه‌ی پیشتاز»، «حزب پیشتاز پرولتاریا»، «امپریالیسم: جنگ جهانی و جنگ داخلی»، «دولت به مثابه‌ی سلاح» و «رئال‌پلیتیک انقلابی».
در بخشی از کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» می‌خوانید: «پیش‌‌فرض تئوری ماتریالیسم تاریخی فعلیتِ جهانی انقلاب پرولتاریایی است. در این معنا انقلاب پرولتاریایی، هم به‌عنوان شالوده‌ی عینی کل همه‌ی دوران و هم کلید درک آن، هسته‌ی زنده‌ی مارکسیسم را تشکیل می‌دهد. تفسیر فرصت‌‌طلبانه‌ی مارکسیسم، علی‌رغم وجود مرزبندی فوق که در قالب رد کامل همه‌ی توهمات بی‌بنیاد و محکومیت قطعی هر نوع شورشگری آنی (پوچیسم) بیان می‌شود، از به‌اصطلاح اشتباهات در پیش‌بینی‌های فردی مارکس آویزان می‌شود تا ریشه‌ها و شاخه‌های انقلاب را به طور کلی در مارکسیسم بخشکاند. به‌علاوه، مدافعان "ارتدکسِ" مارکس با این منتقدان برخوردی نیم‌بند دارند: کائوتسکی به برنشتاین توضیح می‌دهد که مسئله‌ی دیکتاتوری پرولتاریا را می‌توان به‌آسانی به آینده موکول کرد – به آینده‌ای خیلی دور.
لنین خلوص تئوری مارکسیستی را در این باب دوباره برقرار کرد. اما درست همین‌جا هم بود که وی آن را روشن‌تر و انضمامی‌تر دریافت. نه آنکه فکر کنیم وی به طریقی کوشید مارکس را تکمیل کند، بلکه صرفاً گسترشِ بعدی فرایند تاریخی پس از مرگ مارکس را وارد تئوری کرد. بدین معنا که فعلیت انقلاب پرولتری دیگر صرفاً افقِ جهان تاریخی، که دور از دسترس طبقه‌ی کارگر رهاکننده‌ی خود باشد، نیست، بلکه انقلاب در دستور روز آن طبقه است.»

دربارۀ جورج لوکاچ، نویسندۀ کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین»
جورج لوکاچ (György Lukács)، متولد 1885 و درگذشته به ‌سال 1971، فیلسوف مارکسیست، مورخ ادبی، منتقد، نظریه‌پرداز و زیبایی‌شناس مجارستانی و یکی از بنیانگذاران مارکسیسم غربی بود.
لوکاچ از خانواده‌ای مرفه و پدرش بانکدار و دارای لقب اشرافی بارون بود. خود او اما بعدها به یکی از مطرح‌ترین فیلسوفان و نظریه‌پردازان مارکسیست بدل شد و آثار مهمی در حوزۀ نظریه و ایدئولوژی مارکسیستی نوشت.
لوکاچ همچنین یکی از نظریه‌پردازان مهم و تأثیرگذار حوزۀ نظریۀ ادبی و جامعه‌شناسی ادبیات بود و در حوزۀ نظریه و جامعه‌شناسی رمان آثار مهمی از خود به جا گذاشت و مباحث انتقادی مهمی را دربارۀ رمان‌های رئالیستی قرن نوزدهم مطرح کرد.
کتاب «تاریخ و آگاهی طبقاتی» از آثار مهم و مشهور جورج لوکاچ است. از دیگر آثار او می‌توان به کتاب‌های «جامعه‌شناسی رمان»، «نظریه‌ی رمان» و «جان و صورت» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین»
کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» با ترجمۀ حسن‌ شمس‌آوری و علیرضا امیرقاسمی، همراه با مقدمه‌ای از حسن شمس‌آوری و یادداشتی از ناشر، در انتشارات آده منتشر شده است.
ترجمۀ فارسی کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» همچنین با ترجمۀ مقاله‌ای از رادنی لیوینگستون دربارۀ جورج لوکاچ همراه است که، چنانکه در مقدمۀ حسن شمس‌آوری بر این ترجمه توضیح داده شده، از مجموعۀ آثار سیاسی (1919 – 1929) لوکاچ، با عنوان «تاکتیک و اخلاق»، انتخاب و به‌عنوان مقدمه به ترجمۀ فارسی کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین» افزوده شده است.
حسن شمس‌آوری، متولد 1331 و درگذشته به سال 1383، مترجم ایرانی بود. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «نظریه‌ی ارزش مارکس» اشاره کرد.

علیرضا امیرقاسمی، متولد 1322، مترجم ایرانی است. او، علاوه بر کتاب «تأملی در وحدت اندیشه‌ی لنین»، کتاب «فرهنگنامۀ فلسفی» را نیز به فارسی ترجمه کرده است.