تمدن و سرمایه داری جلد 2 چرخ های بازرگانی: سنجش امکان های بازار و مبادلات

کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی» جلد دوم، چرخ‌های بازرگانی: سنجش امکان‌های بازار و مبادلات، با عنوان اصلی Civilisation mate´rielle, e´conomie et capitalisme نوشته‌ی فرنان برودل Braudel, Fernand، از مهم‌ترین آثار در نقد و تحلیل اقتصاد سیاسی و سرمایه‌داری است که با ترجمه فرهنگ رجایی و توسط انتشارات علمی و فرهنگی روانه‌ی بازار نشر گردیده است.

مروری بر جلد دوم کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی»
فرنان برودل در جلد دوم کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی»، به شکل مفصل به سرمایه‌داران و نظام سرمایه‌داری پرداخته است و عواملی را که باعث رشد این نظام شده‌اند بررسی می‌کند. کتاب برودل شامل پنج گفتار است: «۱. ابزار و مبادله»، «۲. بازارها و اقتصاد»، «۳. تولید یا سرمایه‌ی برون‌مرزی»، «۴. سرمایه‌داری در درون مرز» و «۵. جامعه». همچنین هر گفتار شامل بخش‌های مجزایی است تا به صورت دقیق و مفصل عوامل فرعی دیگر را مورد بررسی قرار دهد. این کتاب، غذا و نوشیدنی، لباس و مسکن، جمعیت‌شناسی و ساختار خانواده، انرژی و فناوری، پول و اعتبار، و رشد شهرها را توصیف می‌کند. کیفیت بصری شدید و درک برودل از تاریخ توسط مجموعه‌ای از تصاویر برجسته‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد که خود این، کتاب را غیرقابل مقایسه می‌کند. فرنان برودل با بررسی دقیق زندگی مادی مردمان ماقبل صنعتی در سرتاسر جهان، نحوه‌ی نگاه مورخان به موضوع خود را به طرز چشمگیری تغییر داد.
برودل در کتاب تمدن و سرمایه‌داری دو نگرش معروف پیش از خود را مورد انتقاد قرار می‌دهد. نگرش اول، نگرش «مادی‌گرایانه» است و مهم‌ترین متفکر و مبلغ آن کارل مارکس، فیلسوف و اقتصاددان معروف است که عوامل مادی، «نیروها و روابط» تولید را موتور محرک سرمایه‌داری می‌داند. نگرش دوم، نگرش «انگاره‌گرایانه» است که چهره‌های سرشناسی مانند ورنر سومبارت و ماکس وبر از متفکران و مبلغان اصلی آن به‌شمار می‌آیند، به ویژه وبر که از مرکزیت «انگاره‌ی روحیه‌ی سرمایه‌داری» بحث می‌کند. برودل با نقد این دو نگرش مشهور در گفتار پنجم کتاب، نگرش خود را پیش می‌کشد که بینش و نگرش تمدنی است. بر اساس این نگرش نظام سرمایه‌داری محصول عوامل و عناصر مادی و معنوی، و نتیجه‌ی کوشش بازیگران فراوانی است که مانند یک ارکستر عمل می‌کنند و نمی‌توان هیچ‌یک از عناصر یا عوامل را به تنهایی تعیین‌کننده دانست. در واقع انگاره‌ی اصلی در کتاب حاضر ـ در مقایسه با جلد اول کتاب که به زندگی روزمره‌ی طبقه‌ی همکف=توده می‌پردازد ـ به طبقه‌ای بالاتر می‌برد که به زعم برودل چیزی را به نمایش می‌گذارد که «زندگی اقتصادی»‌نام دارد. برودل تلاش می‌کند در جلد دوم کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی»، ساز و کار و تشکیلات مبادله را به عنوان یک کل، از ابتدایی‌ترین نوع آن یعنی نظام تهاتر، تا پیچیده‌ترین سطح، یعنی سرمایه‌داری، تحلیل و بررسی کند. برودل کوشیده است با دوراندیشی و حزم، از مدل ساده به سوی مدل پیچیده حرکت کند.
کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی» نوشته‌ی فرنان برودل، در تاریخ اندیشه اقتصادی جایگاه به‌سزایی دارد. او در این اثر درخشان به شکافی میان دو دیدگاه بزرگ می‌پردازد که به‌زعم خودش نیازمند مشاهده‌ای دقیق است، آن‌قدر دقیق که باعث آزار چشم شود. آنچه برودل سعی در تبیین آن دارد غفلتی است که در دیدگاه‌های پیش از خود با آن مواجه شده است. متفکران بزرگ حوزه اقتصاد اغلب به بررسی و تحلیل دو حوزه پرداخته‌اند، یعنی تولید و مصرف که هر ارکان بدیهی هر بررسی اقتصادی خاصه در حیطه سرمایه‌داری هستند. اما برودل معتقد میان این دو گزاره‌ی بدیهی شکافی باریک اما پر تلاطم وجود دارد که شایسته‌ی بررسی دقیق است. برودل به نقش واسطه‌ای میان تولید و مصرف می‌پردازد، جایی که خرید و فروش در جریان است و به زعم برودل یکی از اساسی‌ترین ارکان بررسی سرمایه و سرمایه‌داران است. او با همین دیدگاه نگاهی به جایگاه مبادله‌ای در اقتصاد پرداخته است و سعی کرده تا حد ممکن تمام اشکال آن را به شکل تاریخی مورد ارزیابی و بررسی دقیق قرار دهد.
فرنان برودل حاصل کارش را در سه جلد منتشر کرده است که هر سه جلد خوشبختانه به فارسی ترجمه شده‌اند. تنیجه کار او هر چه باشد بی‌شک حتی با دید انتقادی یکی از سودمندترین مطالعات در حوزه اقتصاد و سرمایه‌داری است.

بریده‌ای از جلد دوم کتاب «تمدن و سرمایه‌داری: سده‌های پانزدهم تا هجدهم میلادی»:
در نگاه اول، اقتصاد از دو بخش عمده تشکیل می‌شود: تولید و مصرف. دومی نابود کننده و از میان‌بردار، در حالی که اولی تجدید بنا و از نو آغاز کننده است. مارکس نوشت: «همان‌طور که یک اجتماع نمی‌تواند از تولید دست بکشد، به همان اندازه نیز نمی‌تواند از مصرف دست بکشد.» ظاهراً این یک حقیقت واضح است. پرودون [پی‌یر ژوزف، ۱۸۰۹_۱۸۶۵، مرد سیاسی فرانسوی و قهرمان مبارزه با تمرکز قدرت] وقتی می‌گوید کار کردن و خوردن دو هدف ظاهری در هستی آدمی هستند، حرف مشابهی می‌زند. اما بین این دو جهان، جهان دیگری نیز وجود دارد که بسیار باریک اما به تلاطم یک رودخانه است و مثل جریان‌های دیگر بی‌درنگ قابل شناسایی است: یعنی تبادل، تجارت و به زبان دیگر، اقتصاد بازار ـ ناکامل، ناپیوسته، اما در سده‌هایی که در این کتاب مطالعه می‌شود، پر قدرت و بی‌تردید انقلابی است؛ در یک ساختار کلان کند و تمایلی لجوجانه به تعادل عادی و روزمره دارد و می‌خواهد همه چیز را به خود بازگرداند؛ و این همان حوز‌ه‌ی عرصه‌ی تغییر و ابتکار است. مارکس آن را سپهر گردش می‌خواند؛ اصطلاحی که اصرار دارم برای آن، مفهومی راضی‌کننده‌تر از این به دست دهم. واقعیت این است که کلمه‌ی گردش که از رشته‌ی روانشناسی به اقتصاد راه یافته است، چیزهای زیادی را در برمی‌گیرد.

درباره‌ی فرنان برودل نویسنده‌ی کتاب:
فرنان برودل ۱۹۸۵- ۱۹۰۲، مورخ، اقتصاددان و پژوهشگر فرانسوی است. او در سال ۱۹۲۳ مدرک رشته‌ی تاریخ خود را گرفت، و متعاقباً در الجزایر، پاریس و سائوپائولو به تدریس پرداخت. پنج سال را به عنوان اسیر جنگی در آلمان گذراند و در این مدت، تز بزرگ خود را با عنوان مدیترانه و دنیای مدیترانه در عصر فیلیپ دوم نوشت که در سال ۱۹۴۹ منتشر شد. در سال ۱۹۴۶ به عضویت هیئت تحریریه درآمد. وی در سال ۱۹۴۹ موفق به کسب لقب پروفسور شد. برودل دارای دکترای افتخاری از دانشگاه‌های سراسر جهان بود. از جمله آثار مهم او می‌توان به: مدیترانه و جهان مدیترانه‌ای در عهد فیلیپ ثانی ۱۹۴۹؛ پی‌اندیشی درباره تمدن و سرمایه‌داری ۱۹۷۷؛ در تاریخ ۱۹۸۵؛ پویایی سرمایه‌داری ۱۹۸۵؛ هویت فرانسه ۱۹۸۶؛ برآمده از ایتالیا ۱۹۹۱؛ تاریخ تمدن ۱۹۹۵ و خاطرات مدیترانه‌ای ۱۹۹۸ اشاره کرد. اما پروژه‌ی اصلی او نگرش تمدنی است که در کتاب تمدن و سرمایه‌داری که شامل سه جلد است، به شکل مفصل به آن پرداخته است.

درباره‌ی فرهنگ رجایی مترجم کتاب:
فرهنگ رجایی متولد ۱۳۳۱ در اراک، اندیشه‌ورز، نویسنده، پژوهشگر علوم سیاسی و مترجم ایرانی است. از جمله آثار وی می‌توان به: تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان، نشر قومس، ۱۳۷۵ و کتاب مشکل هویت ایرانیان امروز: ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، نشر نی، ۱۳۸۵ اشاره کرد.