هفت غار کاوش های باستان شناسی در خاورمیانه

کتاب «هفت غار» اثر کارلتن کوون
آمیزه‌ای جذاب از باستان‌شناسی، انسان‌شناسی، ادبیات و سفرنامه. کتاب «هفت غار: کاوش‌های باستان‌شناسی در خاورمیانه»، با عنوان اصلی The Seven Caves: Archaeological Explorations in the Middle East، شرح کشّاف و شیرین و مهیّجِ کارلتن کوون، انسان‌‌شناس امریکایی، از کاوش در غارهای ایران و نقاطی دیگر از خاورمیانه، به‌جستجوی آثاری از دوران پارینه‌سنگی و زندگی در آن دوران، است.
کارلتن کوون در کتاب «هفت غار» ما را با خود به سفری در ماقبل تاریخ و تاریخ عصر پارینه‌سنگی می‌برد و همزمان، به روایت دیدنی‌ها و هرآن‌چه طی سفرهای جذابِ اکتشافی‌اش با آن مواجه شده و برایش جالب بوده است می‌پردازد.
کتاب «هفت غار» هم سفرنامه است و هم حاوی اطلاعاتی خواندنی درباب شیوۀ کارِ اکتشاف و سختی‌ها و شیرینی‌های این کار، نوع تعامل اعضای گروه‌های اکتشافی با یکدیگر و آن‌چه با کندوکاو در غارها می‌توان از تاریخ انسان و اعصار بسیار کهن این تاریخ آموخت.
کوون در قصه‌نویسی هم دستی داشت. از همین روست که کتاب «هفت غار»، در عین اینکه کتابی مستند و پژوهشی است، ‌شیرینی یک رمان جذاب و مهیّج را دارد.
متن اصلی کتاب «هفت غار» اولین بار در سال 1957 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «هفت غار»
شاید عنوان فرعی کتاب «هفت غار»، یعنی عنوان «کاوش‌های باستان‌شناسی در خاورمیانه»، این تصور را به‌وجود آورَد که در این کتاب صرفاً با اطلاعاتی علمی و تخصصی و علمی دربارۀ باستان‌شناسی و فهرستی از آن‌چه در کاوش‌های باستان‌شناسی در خاورمیانه به دست آمده و نظایر این‌ها روبه‌روییم؛ یعنی با کتابی که تنها به کارِ باستان‌شناسان و حرفه‌ای‌های عرصۀ باستان‌شناسی می‌آید نه به کارِ مردمِ عادی.
کتاب «هفت غار» اما، خیلی زود و از همان صفحات اولش، ما را از این تصور اشتباه بیرون می‌آورَد و به خواندن این کتاب، حتی اگر چیزی از باستان‌شناسی ندانیم، ترغیبمان می‌کند.
کارلتن کوون در کتاب «هفت غار» ما را با خود، در سفر به نقاط مختلف خاورمیانه، از ایران که او در دهۀ 40 خورشیدی به آن سفر کرده گرفته تا افغانستان و...، می‌برَد و هم تصویری جزئی‌نگرانه از فرهنگ و خُلقیات و آداب‌ورسوم مردمی که در این سفرها با آن‌ها مواجه شده و کار کرده به دست می‌دهد، هم ما را در ماقبل تاریخ و عصر نئاندرتال‌ها و نخستین جوامع انسانی می‌گرداند، هم چندوچونِ کار اکتشاف و مراحل آن و نوع مراودات انسانی در حین این کار را توضیح می‌دهد و هم تصاویری بدیع از طبیعت نواحی مختلف خاورمیانه نقش می‌زند؛ تصاویری که گواه شمّ ادبی نویسنده‌اند و گاه جلوه‌هایی شاعرانه می‌یابند و گاه همچون رمانی پُرکشش، جذابند.
یکی از تعابیر ادبیِ هنرمندانۀ کتاب «هفت غار» را در بخشی از این کتاب می‌بینیم که راوی، به کاوش غارهایی در کرانۀ دریای خزر می‌رود و غارهای چشم‌انتظارِ کاوش و اکتشاف را این‌گونه وصف می‌کند: «در برخی مکان‌های باریک‌تر، از ده‌ها غار گذشتیم که دهانه‌های بازشان مرموزانه ما را به سوی خود دعوت می‌کرد، شبیه زنان تنهایی که از پنجره بیرون را نگاه می‌کنند.»
کارلتن کوون نویسنده و کاشفی نکته‌سنج با مقادیری طبعِ طناز است و به همین دلیل بعضی بخش‌های روایت سفرها و کاوش‌های او رنگی از لحن طنزآمیز نیز به خود می‌گیرد و این بر لطفِ روایت مستندِ علمی – ادبی او می‌‌افزاید.
کتاب «هفت غار» از پیشگفتار و نُه فصل تشکیل شده است.
فصل‌های نُه‌گانۀ کتاب «هفت غار» عبارتند از: «چرا کسانی غارها را کاوش می‌کنند»، «طنجه: غار مرتفع»، «شکارچیان (گوزن) بیستون»، «غار کمربند و ساحل دریای خزر»، «هوتو»، «قره‌کمر: کمرسیاه»، «گردنۀ سفید در بیابان»، «جرف آجلا: یخ آبرفت هیفر (ماده‌گوساله)» و «انسان در غارهای ما».
در بخشی دیگر از کتاب «هفت غار» می‌خوانید: «کاوش هر غار خیلی زمان نمی‌برد، اما یک عمر تجربه از روابط انسانی را در مدت‌زمانی کوتاه به دنبال دارد. سرپرست هیأت کاوش بودن، احساس قدرت کافی را به یک آدم معمولی می‌دهد تا دانشی را که هرگز نمی‌تواند به‌واسطۀ مشاغلی مانند رئیس‌جمهوری امریکا یا پاپ به دست بیاورد جبران کند. همچنین با مسئولیت و فرصت کافی برای تصمیم‌گیری، حس کنجکاوی اودیسه‌وار و میل حکمروایی سلیمان‌وار را که در همۀ ما نهفته است، ارضا می‌کند.»

دربارۀ کارلتن کوون، نویسندۀ کتاب «هفت غار»
کارلتن اس. کوون (Carleton S. Coon)، متولد 1904 و درگذشته به سال 1981، استاد دانشگاه، کاوشگر و انسان‌شناس امریکایی بود. او استاد انسان‌‌شناسی دانشگاه پنسیلوانیا و مدرس و استاد دانشگاه هاروارد بود.
کوون همچنین ریاست انجمن امریکایی انسان‌شناسان فیزیکی را در کارنامۀ کاری خود دارد. او در سال 1949 شروع به سفرهایی باستان‌شناختی به ایران و افغانستان و سوریه کرد که شرحشان در کتاب «هفت غار» آمده است.
کاوش‌های کوون در سال 1949 در چهار محوطۀ غار در ایران، نخستین پژوهش‌های سیستماتیک باستان‌شناسی پارینه‌سنگی در این کشور به‌حساب می‌آید.
از دیگر آثار کارلتن کوون می‌توان به کتاب‌های «داستان انسان»، «کاروان: داستان خاورمیانه» و «خاستگاه نژادها» اشاره کرد.
از کوون خاطره‌نگاری‌ها و آثاری داستانی‌ هم به جا مانده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «هفت غار»
کتاب «هفت غار: کاوش‌های باستان‌شناسی در خاورمیانه» با ترجمۀ فخرالسادات بصام‌پور در نشر نو منتشر شده است.
فخرالسادات بصام‌پور، متولد 1344، مترجم ایرانی است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «سواره‌نظام زبدۀ ساسانیان: 642 – 224 ب. م» اشاره کرد.