در جدال با خویشتن نگاهی دیگر به احوال و اقوال شمس تبریزی همراه با برگزیده ی مقالات شمس

کتاب «در جدال با خویشتن» نوشته «مهدی محبتی»
نگاهی دیگر به احوال و اقوال شمس تبریزی همراه با برگزیده مقالات شمس
کتاب «در جدال با خویشتن» نوشته «مهدی محبتی» با نگرشی تازه سیری در زندگی و روزگار شمس تبریزی است. محققان بسیاری درباره آثار و زندگینامه شمس تبریزی مقاله و مطلب نوشته‌اند، که هر کدام با شیوه‌ای نو و تازه می‌کوشند خواننده را با ابعاد زندگی این شاعر ایرانی و تأثیرش بر مولانا آشنا کنند. برای هر فرد علاقه‌مند به ادبیات کهن ایران نام مولوی شاعر ایرانی با شمس تبریزی همراه است و بالعکس هرگاه سخن از شمس تبریزی است، ناخودآگاه ذهن یادی از مولوی دارد. دیدار این دو ادیب و شاعر کهن ایرانی و تأثیرپذیری مولانا از شمس تبریزی مقوله‌‌ای است که دانستن درباره زندگی و احوالات شمس تبریزی را نیز با اهمیت کرده است. «مهدی محبتی» در کتابش به تفسیر و بررسی شمس می‌پردازد و در کنار آن نگاهی نو به دیگر بزرگان ادب پارسی دارد. نویسنده در مقدمه بیان می‌کند: «این کتاب اساسا بر پایه همین نگاه شکل گرفته است که مخاطب، اندکی در فهمیدن و گفتن، شجاع‌تر و گستاخ‌تر گردد و حتی شده لحظه‌ای قالب‌های هزارساله ذهنی و زبانی و بت‌های ازلی و ـ گویا ـ ابدی خود را بشکند اگرچه این بت، خود شمس و مولانا باشد!»

درباره کتاب «در جدال با خویشتن»
در فصل اول نویسنده می‌کوشد شمس تبریزی را با شیوه‌های گوناگونی معرفی کند. در بخش‌های کوچکی مانند: شمس را چگونه باید دید؟ یا از مقالات شمس چه می‌توان آموخت؟ نقبی به درون (در شناخت ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی مقالات شمس) خواننده هرچه بیشتر با شمس تبریزی آشنا می‌شود. در فصل دوم با عنوان سنگ و آینه علاوه تحلیل‌های عرفی و اجتماعی درباره شمس تبریزی به دیگر شاعر ایرانی سنایی غزنوی هم توجه می‌شود و در بخشی با نام شمس و سنایی غزنوی و جایگاه سنایی در مقالات در بخش دیگری شمس با بایزید مورد بحث و نظر قرار می‌گیرد و «تبیین نگاه شمس و مولانا درباره بایزید» بازگو می‌شود. فصل سوم اندیشه و اسرار نام دارد و به معنا و تحلیل «تأویل» در مقالات، روایات و آیات می‌پردازد. «جایگاه عقل و عاقلان در مقالات» عنوان فصل چهارم کتاب «در جدال با خویشتن» است. در این فصل تأملات فلسفی شمس و دیگر شخصیت‌های برجسته مانند شیخ اشراق، فخر رازی، ابن‌سینا و خیام بررسی می‌شود. در نهایت آخرین فصل کتاب به زندگی و آثار شمس تبریزی اختصاص دارد.
کتاب با سیری در احوالات بزرگان برای خواننده علاقه‌مند به ادبیات کهن لذت‌بخش است.
در بخشی از کتاب «در جدال با خویشتن» می‌خوانیم:
«می‌پرسم که در فرهنگ و ادب ما، واقعا این‌گونه آدم‌ها را چه می‌توان نامید؟ عارف، متکلم، فقیه، مفسر یا ادیب؟ انگار، همه هستند و هیچ‌کدام نیستند! این آیا همان خط و شیوه‌ای نیست که حافظ در فضا و زبانی دیگر و با بیانی پخته‌تر به دنبال آن بود و می‌گفت: "سرم به دنیی و عقبی فرو نمی‌آید/ تبارک الله ازین فتنه‌ها که در سر ماست!" یعنی در حالی که مفلس بود و سر بر خشت در میکده‌ها می‌نهاد و دفتر و خرقه را گرو باده می‌گذاشت، بر تارک هفت اختر پای می‌نهاد. در مجلسی حافظ بود و دردی‌کش، صراحی می‌کشید و پنهان مردم دفترش می‌انگاشتند! آیا وجود چنین آدمی، همان تصویر ذهنی حافظ از خویش نیست که در کلام و منش او عمق و رهایی و آزادگی بیشتری یافته است؟ همان دوگانگی پر درد و سوزانی نیست که سنایی را در آخر کار شوریده می‌داشت و درحالی‌که التماس‌های مکرر وزیران و سلاطین روزگار را برای لحظه‌ای دیدار و گفتار طرد می‌کرد و به هیچ می‌انگاشت، سر و پا برهنه و بی‌زن و زر، خانه‌به‌دوش خویش، در کوچه‌ها و شوارع به درد می‌رساند و نعره می‌کشاند؟ سنایی هم می‌توانست عالمی مکرّم، فقیهی محتشم یا دست‌کم شاعری معّظم در یکی از دربارها باشد و صد برابر فرخی و عنصری و معزی، نان و آب و آبرو بیابد و زر بیندوزد و روزگارش سکه باشد و البته که گاه می‌رسید و می‌چشید، واقعا اما این خویشتن‌زنی و شوریدگی از کجا می‌آمد و برمی‌خاست و چه داشت و چه در جانش می‌کاشت که قید همه را می‌زد و در نهایت بی‌چیز و بی‌کس در کنج خانه‌ای عاریه‌ای جان می‌سپرد؟...»

درباره نویسنده کتاب «در جدال با خویشتن»
مهدی محبتی نویسنده و پژوهشگر ایرانی و دانشیار دانشگاه زنجان است. دیگر آثار نوشته شده توسط دکتر مهدی محبتی عبارتند از: «سیمرغ در جستجوی قاف (سیر تحول عقلانیت در ادب فارسی)»، «قصه و قصه‌گویی در اسلام»، «پیمانه‌های بی‌پایان»، «از معنا تا صورت»، «آینه‌های خندان» و تصحیح و ترجمه «رساله قشریه»، «کارنامه مولوی پژوهی در ایران» و «زلف عالم‌آرا».
قابل ذکر است: کتاب «از معنا تا صوت» دکتر محبتی برنده جایزه ادبی جلال آل احمد همچنین کتاب برگزیده سال 1390 شده است.

درباره ناشر کتاب «در جدال با خویشتن»
کتاب «در جدال با خویشتن» با عنوان فرعی «نگاهی دیگر به احوال و اقوال شمس تبریزی همراه با برگزیده مقالات شمس» نوشته «دکتر مهدی محبتی» از سوی بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه برای علاقه‌مندان منتشر شده است.