کارمن و چند داستان دیگر

کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» اثر پروسپر مریمه
مشهورترین قصۀ پروسپر مریمه، به‌همراه پنج داستان دیگر از او. کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» ترجمۀ فارسی شش داستان از پروسپر مریمه است. داستان «کارمن»، که درواقع یک رمان کوتاه است، مشهورترین داستان کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» و از مهمترین و معروف‌ترین آثار مریمه و اثری مهم و کلاسیک در تاریخ ادبیات داستانی است.
براساس داستان «کارمن» اپرایی معروف هم توسط ژرژ بیزه ساخته شده. این داستان دستمایۀ انواع اقتباس‌های سینمایی هم بوده که از جملۀ آن‌ها می‌توان به اقتباس‌های چارلی چاپلین، رائول والش و ارنست لوبیچ اشاره کرد.
در کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» با نمونه‌هایی از آثار یکی از نویسندگان مهم و کلاسیک ادبیات فرانسه آشنا می‌شویم.

مروری بر کتاب «کارمن و چند داستان دیگر»
چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» ترجمۀ فارسی شش داستان از پروسپر مریمه را دربردارد و داستان بلند یا رمان کوتاه «کارمن» مشهورترین داستان از مریمه است که ترجمۀ آن در این کتاب آمده.
دیگر داستان‌های کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» عبارتند از: «ونوس شهر ایل»، «ماتئو فالکونه»، «تامانگو»، «بازی نرد» و «گلدان اِتروسکی».
رمان کوتاه «کارمن» از مجموعۀ «کارمن و چند داستان دیگر» با الهام از سفری نوشته شده که مریمه به اسپانیا داشته است.
شخصیت اصلی داستان «کارمن» یک زن کولیِ فالگیرِ شهرآشوب و فتنه‌گر به نام کارمن است که در کارهای خلاف دست دارد و داستان دربارۀ ماجراهایی است که پیرامون این زن و به‌واسطۀ حضور او و جاذبه و افسون و فتنه‌گری‌هایش رقم می‌خورد. رمان کوتاه «کارمن» رمانی پرحادثه است که در آن از پیچیدگی‌ها و بی‌تابی‌های آدمی و سرکشی و بدویت و خشونت و شَر و شورِ مهارناپذیر نهفته در درون انسان سخن رفته است. در این رمان با امور تباه، شخصیت‌های تباه و سرنوشت‌هایی تباه مواجهیم و نیز با مواجهۀ تمدن و بدویت و افسونی مرموز و هراس‌آلود و خشونت‌بار که در بدویت نهفته است.
فصل پایانی رمان کوتاه «کارمن» هم به توضیحات نویسنده دربارۀ کولی‌ها و ارائۀ اطلاعاتی تاریخی دربارۀ آن‌ها اختصاص دارد.
به‌طور کلی همۀ داستان‌های مریمه در کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» داستان‌هایی با روایت‌هایی جذاب و پرکشش هستند که خواننده را تا به آخر با خود همراه نگه می‌دارند.
آن‌چه می‌خوانید بخشی از داستان «کارمن» از کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» است: «همین‌که تنها شدیم، دختر کولی از صندوقش ورق‌هایی بیرون آورد که به نظر می‌رسید زیاد استفاده شده باشند، به‌علاوۀ یک آهنربا، آفتاب‌پرستی خشک‌شده و چند وسیلۀ ضروری دیگر برای هنرش. سپس به من گفت با دست چپ و به‌کمک سکه‌ای ورقی انتخاب کنم و بعد مراسم جادویی آغاز شد. ذکر پیشگویی‌هایش فایده‌ای ندارد، اما دربارۀ نحوۀ عملکردش، بدیهی بود که در ساحرگی به کمال رسیده بود.
متأسفانه کمی بعد مزاحممان شدند. در ناگهان با خشونت باز شد و مردی که تا چشم‌ها در پالتویی قهوه‌ای پیچیده شده بود داخل اتاق آمد و هم‌زمان دختر کولی را با لحنی نه‌چندان دل‌انگیز خطاب قرار داد. سخنانش را درک نمی‌کردم، اما لحن صدایش نشان می‌داد که خلقش بسیار تنگ است. زن چینگانه با دیدنش نه حیرتی از خود نشان داد و نه خشمی، اما به پیشوازش شتافت و با پرحرفی‌ای شگفت‌انگیز به زبانی مرموز که پیش از آن نیز مقابلم به کار برده بود چند جمله‌ای به او گفت. کلمۀ پایلو که مرتب تکرار می‌شد تنها کلمه‌ای بود که فهمیدم. می‌دانستم کولی‌ها دربارۀ تمام مردانی که از نژادشان نباشند این واژه را به کار می‌برند. با این تصور که دربارۀ من حرف می‌زنند، منتظر دعوا بودم و از حالا دستم را روی پایۀ یکی از چهارپایه‌ها گذاشته بودم و با خود محاسبه می‌کردم تا لحظۀ دقیق پرت کردن چهارپایه به سر شخص مزاحم را حدس بزنم. مرد مزاحم با خشونت دختر کولی را هل داد و به‌سمت من پیش آمد...»

دربارۀ پروسپر مریمه، نویسندۀ کتاب «کارمن و چند داستان دیگر»
پروسپر مریمه (Prosper Mérimée)، متولد 1803 و درگذشته به سال 1870، داستان‌نویس، مورخ، مترجم و باستان‌شناس فرانسوی بود. مریمه نویسنده‌ای رمانتیک و از پیشگامان رمان کوتاه و نیز چهره‌ای مهم در تاریخ حفاظت از معماری بود.
شهرت مریمه بیشتر به‌خاطر رمان کوتاه «کارمن» است. او در ترجمۀ ادبیات کلاسیک روسیه به فرانسوی هم دستی داشت و آثاری از پوشکین، گوگول و تورگنیف را از روسی به فرانسوی ترجمه کرد.
از آثار پروسپر مریمه می‌توان به داستان‌های «کُلُمبا» و «لوکیس» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «کارمن و چند داستان دیگر»
کتاب «کارمن و چند داستان دیگر» با ترجمۀ محمود گودرزی در نشر افق منتشر شده است.
محمود گودرزی، متولد 1356، مترجم ایرانی است. او فارغ‌التحصیل کارشناسی ادبیات فرانسه از دانشگاه تهران است. از گودرزی ترجمه‌های مختلفی از ادبیات داستانی کلاسیک و مدرن جهان منتشر شده که بعضی از آن‌ها عبارتند از: «کاندید یا خوش‌باوری»، «سفرهای گالیور»، «پی‌یر و ژان»، «ژنرال ارتش مرده»، «دراکولا»، «شکار و تاریکی»، «اتاق قرمز»، «شاهین مالت»، «بَری لیندون» و «عُقاب».
گودرزی همچنین آثاری را در زمینۀ کتاب کودک و نوجوان، زندگی‌نامه و ادبیات نمایشی به فارسی ترجمه کرده‌ است که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های «سندباد (سفر به سوی خطر)»، «محمد علی: سلطان رینگ»، «گابریل گارسیا مارکز»، «جرم داریم تا جرم» و «وودی آلن» اشاره کرد.