سنکا: زنان تروا و توئستس

کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» اثر لوکیوس آنایوس سنکا، ترجمه عبدالله کوثری، نشر نی
مهم‌ترین تراژدی سنکا که روایتی است علیه بیهودگی و زشتی و شقاوت جنگ و پوچ بودن افتخارات فاتحان. سنکا از بزرگ‌ترین نمایشنامه‌نویسان رم باستان است و جایگاهی مهم در تاریخ تراژدی دارد. او مضمون نمایشنامه‌های خود را از اساطیر یونان وام گرفته و تمام نمایشنامه‌هایش به جز تراژدی «توئستس» به بازگویی داستان‌هایی می‌پردازند که پیش‌تر در آثار آیسخولوس و سوفوکلس و ائوریپیدس آمده‌‌اند.
با این حال همان‌طور که در نمایشنامه‌های کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» می‌بینیم سنکا به شخصیت‌های نمایش چهره‌ای کاملا انسانی داده و درواقع تراژدی یونانی را به روی زمین آورده است.
برخی منتقدان و صاحب‌نظران معتقدند که تراژدی‌های سنکا از جمله «زنان تروا» اصولا برای اجرا نوشته نشده‌اند و فقط برای خواندن بوده‌اند. با این‌حال می‌توان این را هم در نظر گرفت که ویژگی‌های تراژدی‌های سنکا در قرن اول میلادی گیرایی داشته و از این‌ نظر این تراژدی‌ها قابلیت اجرا هم داشته‌اند.
تراژدی «زنان تروا» داستان غمبار مصیبت‌هایی است که پس از شکست تروا و ویرانی آن بر زنان تروا گذشت. پیش از سنکا، تراژدی‌نویسان هم در یونان و هم در رم به این داستان پرداخته بودند. البته از میان آنها تنها دو تراژدی از ائوریپیدس به دست ما رسیده و مسلم است که سنکا در نوشتن نمایشنامه «زنان تروا» وامدار ائوریپیدس بوده است.

مروری بر کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس»
تراژدی‌های سنکا زبانی گیرا و فاخر دارند به گونه‌ای که می‌توان آنها را شعری پرشکوه دانست اما به جز این ویژگی‌ تراژدی‌های او دارای جنبه‌های مهم اخلاقی هم هستند و هر دوی این ویژگی‌ها در نمایشنامه‌های کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» دیده می‌شود.
نمایشنامه «زنان تروا»ی سنکا همچون «زنان تروا»ی ائوریپیدس که کمی پس از محاصره و فتح ملوس به دست آتنیان نوشته شد، ادعانامه‌ای بسیار موثر علیه شقاوت و بیهودگی جنگ است.
نمایشنامه «زنان تروا» که در کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» آمده، بدون شک بهترین تراژدی سنکا است. منتقدان و نویسندگانی جی. دبلیو. داف معتقدند که سنکا در هیچ اثر دیگرش نتوانسته این چنین با متن اصلی یونانی رقابت کند. همچنین اچ. ای. باتلر که اساسا سنکای نمایشنامه‌نویس را درخور ستایش نمی‌داند معتقد است که پاره‌های عمده‌ای از دو تراژدی «فایدرا» و «زنان تروا» به راستی شعر ناب است.
انتقام، عشق و نفرت از مضامین عمده تراژدی‌های سنکا است و این مضامین در کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» دیده می‌شود.
تصویری که سنکا از آگاممنون و پوروس و تقابل این دو ترسیم کرده از ویژگی‌های ممتاز تراژدی «زنان تروا» است. در توضیحات کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» به این نکته اشاره شده که مجادله میان این دو به گفت‌وگویی کاملا سنکایی می‌کشد و سرشار از گفته‌های گزنده و طعنه‌آمیز است.
یکی دیگر از صحنه‌های موثر و قابل توجه نمایشنامه «زنان تروا»، رودررویی آندرو ماخه و اولیس است که شاید موفق‌ترین صحنه در تمام آثار سنکا باشد. مادر آستیاناکس برای نجات فرزند از دست یونانیان او را در گورخانه پدرش هکتور پنهان می‌کند. اولیس که داستان کشته شدن طفل را از زبان مادرش باور نکرده هشدار می‌دهد که گورخانه را ویران خواهد کرد. قساوت نهفته در خواسته اولیس و سردرگمی مادر و سرانجام تسلیم کردن کودکش به کشندگان او، قدرت تراژیک بی‌نظیری دارد.
در کتاب «زنان تروا» می‌بنیم که زنان تروا، هکوبه، آندرو ماخه و پولیکسنا، در برابر مرگ وقار و شجاعت‌شان را حفظ می‌کند. سنکا این شخصیت‌ها را نگرشی رواقی بخشیده اما این نگرش رواقی در این‌جا طبیعی‌تر از سایر تراژدی‌های او جلوه می‌کند.

درباره لوکیوس آنایوس سنکا نویسنده کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس»
لوکیوس آنایوس سنکا، خطیب و فیلسوف رواقی و البته نمایشنامه‌نویسی است که در حدود سال 4 پیش از میلاد در اسپانیا متولد شد اما در همان دوره کودکی به رم برده شد. او آداب سخنوری را از چند استاد آموخت و برای مدتی به حرفه وکالت مشغول بود و در این کار موفقیت زیادی هم به دست آورد. پدر او دو کتاب در زمینه آموزش سخنوری نوشته بود و به واسطه آنها به شهرت رسیده بود. سنکا در حدود 33 پس از میلاد با همسر اولش ازدواج کرد و این زمانی است که سنکا از نظر سخنوری و به عنوان خطیب بسیار مشهور است و جایگاهی قابل توجه در این عرصه به دست آورده است. این موضوع موجب حسادت امپراتور کالیگولا می‌شود و این که سنکا توانست از این مهلکه جان سالم به در ببرد به این سبب بود که به امپراتور گفتند سنکا بیمار است و خود به زودی خواهد مرد. با گذشت زمان سنکا به فلسفه و ادبیات روی آورد. تا سال 41 پس از میلاد جایگاهی والا در محافل نزدیک به امپراتور داشت و در این سال به خاطر شایعه‌ای در مورد روابط عاشقانه با جولیا، دختر گرمانیکوس، برادر امپراتور کلادیوس، به فرمان امپراتور به کروسیکا تبعید شد. سنکا پس از آن فراز و نشیب‌های دیگری پشت سر گذاشت و سرانجام در سال 65 متهم به شرکت در توطئه پیسو بر ضد نرون شد و به فرمان امپراتور خودکشی کرد. سنکا زندگی پر از تضادی داشت. جایگاه و ثروت او به اعتقاد برخی در تضاد با تعالیم فلسفی‌اش بود. کتاب‌هایی چون «مشکلات طبیعی»، «نامه‌های اخلاقی»، «درباره عفو» و «درباره منفعت» سنکا را به عنوان یکی از مهم‌ترین فیلسوفان رواقی مطرح کرده است. اما به جز این، ده تراژدی هم به نام او ثبت شده و اصالت 9 اثر مورد تایید صاحب‌نظران قرار گرفته است. «در جستجوی خردمندی»، «چهار رساله درباب زندگی» و «رساله در باب خشم» برخی دیگر از کتاب‌های سنکا هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس»
کتاب «سنکا: زنان تروا و توئستس» با ترجمه عبدالله کوثری در نشر نی منتشر شده است.
عبدالله کوثری، متولد 1325 در همدان، از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مترجمان سال‌های اخیر ایران است که آثار متعددی به خصوص در زمینه ادبیات با ترجمه او منتشر شده است. کوثری پیش از آنکه به ترجمه بپردازد شعرهایی در نشریات مختلف منتشر کرده بود و درواقع به عنوان شاعر شناخته می‌شد و حتی در ده شب گوته نیز شعر خوانده بود. کوثری تحصیلات دانشگاهی‌اش را در رشته اقتصاد در دانشگاه ملی سابق سپری کرد و پس از آن مدتی برای تکمیل زبان انگلیسی به انگلستان رفت و پس از بازگشت به ایران در کتابخانه دانشگاه ملی به کار مشغول شد. او تا چند سال به عنوان مترجم و ویراستار با پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها همکاری داشت اما در سال 1359 با کناره‌گیری از این مشاغل به عنوان مترجم حرفه‌ای به کار مشغول شد و البته گاهی نیز به ویراستاری پرداخت. در کار ترجمه کوثری تمرکز ویژه‌ای بر ادبیات امریکای لاتین داشته و تعدادی از شاهکارهای نویسندگان امریکای لاتین توسط او به فارسی برگردانده شده‌اند. او جوایزی هم برای ترجمه کسب کرده است. «دن کاسمورو»، «حکومت نظامی»، «ایران، جامعه کوتاه مدت»، «ریچارد سوم»، «ائوریپیدس»، «سنکا»، «جنگ آخر زمان»، «سور بز»، «پوست انداختن» و «مرگ در آند» برخی از ترجمه‌های عبدالله کوثری هستند.