دروغ گویی انتخاب اخلاقی در زندگی اجتماعی و فردی

کتاب «دروغ‌‌گویی: انتخاب اخلاقی در زندگی اجتماعی و فردی» نوشتۀ سیسلا باک
کاوشی فلسفی، اجتماعی و روانشناختی در باب دروغ و دروغ‌گویی. کتاب «دروغ‌گویی: انتخاب اخلاقی در زندگی اجتماعی و فردی»، با عنوان اصلی Lying: Moral Choice in Public and Private Life، کتابی است درباره مرز میان حقیقت و صدق و همچنین مرز بین فریب و دروغ. سیسلا باک در کتاب «دروغ‌گویی» مفاهیم دیرینِ دروغ و حقیقت و صدق و فریب را در چشم‌اندازی دینی، تاریخی، فلسفی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده است. او در کتاب «دروغ‌گویی» به وجوه گوناگون دروغ، مفهوم حقیقت و نیز به این موضوع می‌پردازد که چه چیز باعث می‌شود دروغ را در بعضی موقعیت‌ها توجیه‌پذیر قلمداد کنیم و آن را عملی نادرست و غیر اخلاقی ندانیم.
کتاب «دروغ‌گویی» کتابی است درباره آنچه به قول باک نوعی «سرگشتگی اخلاقی» را در مواجهه با مسئلۀ دروغ‌گویی پدید می‌آورد. باک در جایی از کتاب دروغ‌گویی در باب این سرگشتگی و آنچه باعث آن است می‌نویسد: «این مسأله اخلاقی که آیا دروغ می‌گویید یا نه با اثبات درستی یا نادرستی آنچه می‌گویید حل نمی‌شود. برای حل این مسأله باید بدانیم که آیا نیت شما از این گفته گمراه کردن بوده است یا نه. این دو قلمرو معمولا هم‌پوشانی دارند و تا حدی لازم و ملزوم یکدیگرند. اما حقیقت و صدق یکی نیست، همچنان که سخن نادرست با دروغ یکی نیست. تا تفاوت‌ها را درنیابیم و حوزه‌های هم‌پوشانی و آشفتگی آن‌ها را در کانون توجه قرار ندهیم چندان از پس سرگشتگی‌های اخلاقی برنخواهیم آمد.»
متن اصلی کتاب «دروغ‌گویی» نخستین بار در سال 1978 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «دروغ‌گویی»
کتاب «دروغ‌گویی» از پیشگفتارهای سیسلا باک بر چاپ‌های 1989 و 1999 این کتاب، مقدمه، شانزده بخش و یک پیوست تشکیل شده است. بخش شانزدهم کتاب به نتیجه‌گیری اختصاص دارد. بخش‌های اول تا پانزدهم کتاب «دروغ‌گویی» عبارتند از: «آیا تمام حقیقت دست‌یافتنی‌ست؟»، «راست‌گویی، فریب، و اعتماد»، «هرگز دروغ نگفتن؟»، «سنجش پیامدها»، «دروغ مصلحت‌آمیز»، «بهانه»، «توجیه»، «دروغ در بحران‌ها»، «دروغ گفتن به دروغ‌گویان»، «دروغ گفتن به دشمنان»، «دروغ در حمایت از همتایان و موکلان»، «دروغ برای مصلحت عموم»، «پژوهش فریب‌کارانه در علوم اجتماعی»، «دروغ‌های پدرمآبانه» و «دروغ به بیماران و محتضران». بخش پیوست کتاب نیز شامل گزیده‌ای از آثار آگوستین، آکویناس، بیکن، گروتسیوس، کانت، سیجویک، هَرِد، بونهوفر و وارناک است.
چه بسا برای بسیاری از ما در زندگی روزمره این پرسش به وجود بیاید که آیا واقعاً آن‌گونه که سعدی در گلستان گفته است دروغ مصلحت‌آمیز بهتر از راست فتنه‌انگیز است و آیا موقعیت‌ها و شرایطی هست که دروغ در آنها توجیه‌پذیر شود؟ چه بسا برای رسیدن به پاسخی روشن به این پرسش بهتر باشد در مفهوم خود حقیقت و دروغ و مرزهای ظریف میان دروغ و فریب و نیز حقیقت و صدق و موضوعاتی از این دست تأمل کنیم و این مفاهیم را بشکافیم و در آنها باریک شویم. این همان کاری است که سیسلا باک در کتاب «دروغ‌گویی» انجام داده است. او در این کتاب، به اقتضاء موضوع بحث، به آراء اندیشمندان و متفکران گوناگون و متون مختلف نیز ارجاع داده است.
در بخشی از کتاب «دروغ‌گویی» می‌خوانید: «آیا دست زدن به پژوهشی عمومی درباره دروغ‌گویی و راست‌گویی ساده‌لوحانه نیست؟ عده‌ای دلیل خواهند آورد که این کار ناممکن است. خواهند گفت که زندگی بسیار پیچیده‌تر و جوامع گوناگون‌تر از آنند که چنین کاری ممکن باشد. چه‌طور می‌توان چانه‌زنی در بازاری شرقی، دروغ‌های مصلحت‌آمیز زندگی هر روزه، دروغ برای دفاع ملی، و دروغ برای نشکستن دل کودکی رو به موت را با هم قیاس کرد؟ آیا تصور چنین کاری خودخواهی و کوته‌نظری نیست؟ ادامۀ این استدلال چنین است که گیریم بتوان به‌نحوی این گونه‌گونی را در این بحث گنجاند، چه‌گونه می‌توان به حقیقت هر موضوع پیچیده‌ای ـ نبرد واترلو در مثال آستن ـ یا حتی رویدادی ساده رسید؟ در واقع چگونه می‌توان حق این کلام را که در دادگاه به کار برده می‌شود ادا کرد: "حقیقت، تمام حقیقت، هیچ چیز جز حقیقت؟"
این کلمات کوشش‌های خام‌دستانۀ ما را برای به‌یاد آوردن تجربیات و انتقال آن‌ها به ریشخند می‌گیرد. تمام حقیقت برای عده‌ای چنان آشکارا دست نیافتنی‌ست که باعث می‌شود به‌طور کلی از روابط انسانی نا امید شوند. این عده موانع بسیاری می‌بینند که ما را از دست‌یابی به معرفت حقیقی بازمی‌دارد، چه رسد به انتقال آن؛ در فهماندن منظورمان به دیگران نیز مشکلات بسیاری می‌بینند.
برای مثال، پزشک چه‌گونه می‌تواند تمام حقیقت را در مورد سلسله عوارض بیماری، علل، و تأثیرات احتمالی آن به بیمار بگوید؟ یقیناً خود پزشک هم هر آن‌چه را که باید بداند نمی‌داند. حتی همۀ آن چیزهایی را که او می‌داند و ممکن است تأثیری ـ هرچند ناقص و نادرست و موقتی ـ داشته باشد نمی‌توان در مدتی کمتر از هفته‌ها یا حتی ماه‌ها منتقل کرد. بر این مشکلات بیفزایید آگاهی از این نکته را که همه چیز در زندگی و تجربه به هم مربوط است و همه چیز شبکه‌ای به‌هم پیوسته را تشکیل می‌دهد چندان که نمی‌توانیم چیزی را بی‌جرح و تعدیل و شرح و تفسیر در تسلسلی بی‌نهایت بگوییم و احساس بی‌حوصلگی کم‌کم حتی متهورترین آدم‌ها را نیز در خود فرو می‌برد.
هدف این کتاب دادن پاسخی‌ست به این‌گونه استدلال‌ها. تمام حقیقت از دسترس دور است. اما این واقعیت ربط چندانی به تصمیم ما به دروغ گفتن یا صادقانه حرف زدن، به این که چه بگوییم و چه چیز را کتمان کنیم، ندارد. این تصمیم‌ها را می‌توان مطرح، مقایسه، و ارزیابی کرد. و وقتی که چنین کردیم حتی ابتدایی‌ترین تفاوت‌ها نیز ممکن است راهنما باشد.»

درباره سیسلا باک، نویسنده کتاب دروغ‌گویی
سیسلا باک (Sissela Bok)، متولد 1934 در سوئد، فیلسوف سوئدی ـ امریکایی است. باک فارغ‌التحصیل رشتۀ روانشناسی از دانشگاه جورج واشنگتن و نیز دارای دکتری فلسفه از دانشگاه هاروارد است. از سیسلا باک کتاب «درجستجوی خوشبختی: از ارسطو تا علم مغز» نیز به فارسی ترجمه شده است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «دروغ‌گویی»
کتاب «دروغ‌گویی: انتخاب اخلاقی در زندگی اجتماعی و فردی» با ترجمۀ احد علیقلیان در نشر نو منتشر شده است. احد علیقلیان، متولد 1338 در تهران و دارای لیسانس زبان و ادبیات انگلیسی و فوق لیسانس آموزش زبان انگلیسی از دانشگاه شیراز است. از علیقلیان تا کنون ترجمه‌های مختلفی، هم در حوزه ادبیات و هم تاریخ و اقتصاد و علوم اجتماعی و سیاسی، منتشر شده است.
از ترجمه‌های او می‌توان به «جنایت و مکافات»، «برادران کارامازوف»، «پایان رابطه»، «تراژدی مردم: انقلاب روسیه 1924 - 1891»، «اقتصاد خیر و شر؛ از گیل‌گمش تا وال‌استریت» و «اختراع قوم یهود» اشاره کرد.
در سال 1388 کتاب ««تراژدی مردم: انقلاب روسیه 1924 - 1891» به ترجمۀ احد علیقلیان به عنوان کتاب فصل بهار 88 برگزیده شد.

رتبۀ کتاب «دروغ‌گویی» در گودریدز: 3.64 از 5.