اسلحه، میکرب و فولاد سرنوشت جوامع انسانی

کتاب «اسحله، میکروب و فولاد» نوشتۀ جرِد دایموند
چرا تمدن‌های اوراسیا و نیز شمال آفریقا در تاریخ تمدن و تکامل بشر دست بالا را داشته و بر تمدن‌های دیگر سلطه یافته‌اند؟ این موضوعی است که جرد دایموند در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی» به بررسی و تحلیل آن می‌پردازد.
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی»، با عنوان اصلی Guns, Germs, and Steel: The Fates of Human Societies، یک تحلیل جامع میان‌رشته‌ایِ جذاب و خواندنی دربارۀ تاریخ انسان است که در آن از نقش تأثیرگذار عوامل زیست‌محیطی و جغرافیایی بر تکامل انسان و سلطۀ تمدن اوراسیا بر تمدن‌هایی دیگر و نیز از عامل مؤثر تکنولوژی در این سلطه و نحوۀ ارتباط این دو عامل با یکدیگر سخن رفته است و همچنین از اینکه شیوع بیماری‌ها چگونه، در کنار دو عامل دیگر، اوراسیایی‌ها را در سلطه بر سایر تمدن‌ها یاری رساند.
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی» کتابی باب طبع همۀ کسانی است که به مطالعه در زمینۀ تاریخ انسان و تکامل بشر و چگونگی شکل‌گیری و پیشرفت و نیز نابودی تمدن‌ها و جوامع انسانی علاقمند هستند و دوست دارند از چشم‌اندازی متفاوت با چشم‌اندازهای کلیشه‌ای به این موضوع بنگرند.
متن اصلی کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» اولین بار در سال 1997 منتشر شده است. این کتاب در سال 1998 جایزۀ پولیتزر را بُرد و همچنین برندۀ جایزۀ اوِنتیس، به‌عنوان بهترین کتاب علمی، شد.
براساس کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» فیلم مستندی هم توسط انجمن نشنال جئوگرافیک تهیه و در سال 2005 از شبکۀ پی‌بی‌اس پخش شد.

مروری بر کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد»
جرد دایموند در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» این باور رایج را که سلطۀ تمدن اوراسیا بر سایر تمدن‌ها به‌دلیل برتری فرهنگی و اخلاقی و ژنتیکی مردم اوراسیا بر تمدن‌های دیگر بوده است، رد می‌کند و به نقش عوامل زیست‌محیطی و جغرافیایی و پیشرفت تکنولوژی در سلطۀ اوراسیایی‌ها می‌پردازد. دایموند در این کتاب از چشم‌اندازی متفاوت با چشم‌اندازهای مرسوم و معمول، به تاریخ انسان و چگونگی پیشرفت و تکامل او می‌نگرد.
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» سفری به گذشتۀ تاریخ بشر است تا ببینیم چگونه اوراسیایی‌ها، به‌دلیل اینکه بعد از آخرین دورۀ عصر یخبندان به منابع بیشتر و بهتری برای کشاورزی و زمین‌هایی حاصلخیزتر و حیواناتی مناسب‌تر برای رام کردن دسترسی داشتند، توانستند ابزارهای پیشرفته‌تری تولید کنند و تکنولوژی خود را ارتقا دهند و با کمک تکنولوژی و ایجاد دولت متمرکز ملی بر سایر تمدن‌ها چیره شوند و دست بالا را داشته باشند.
در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» همچنین از عامل بیماری‌های اروپایی و آسیایی و تقش تأثیرگذار این بیماری‌ها در سلطۀ اوراسیایی‌ها بر دیگر تمدن‌ها سخن رفته و از اینکه این بیماری‌ها چگونه بومیان مناطق مختلف را ضعیف و نابود می‌کردند و این‌گونه امکان سلطۀ اوراسیایی‌ها بر تمدن‌های بومی و تثبیت و تحکیم این سلطه را فراهم می‌آورده‌اند.
دایموند در کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» بر این عقیده است که اوراسیایی‌ها هیچ برتری اخلاقی و فرهنگی و ژنتیکی و ذاتی‌ای بر جوامع و تمدن‌هایی که بر آن‌ها چیرگی یافتند نداشته‌اند و آنچه آن‌ها را در این چیرگی یاری کرده، جغرافیا و دستاوردهای تکنولوژیک و توانایی تشکیل دولت متمرکز ملی و نیز میکروب‌ها و بیماری‌ها بوده نه برتری‌های ذاتی و ازلی.
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» از پیش‌درآمدی با عنوان «پرسشِ یالی»، چهار بخش و مؤخره‌ای با عنوان «آینده‌ی تاریخ بشر به منزله‌ی علم» تشکیل شده است.
بخش‌های چهارگانۀ کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» عبارتند از: «از عدن تا کاخامارکا»، «پیدایش و گسترش تولید خوراک»، «از خوراک تا سلاح، میکروب و فولاد» و «دور دنیا در پنج فصل».

دربارۀ جرد دایموند، نویسندۀ کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد»
جرِد میسون دایموند (Jared Mason Diamond)، متولد 1937، نویسندۀ امریکایی و متخصص در زمینه‌های کاراندام‌شناسی، زیست‌فیزیک، پرنده‌شناسی، محیط‌ زیست‌گرایی، بوم‌شناسی، جغرافیا، زیست‌شناسی تکاملی و مردم‌شناسی است. دایموند دانش‌آموختۀ دانشگاه‌های کمبریج و هاروارد و استاد صاحب کرسیِ دانشگاه یوسی‌ال‌ای است. او طی نظرسنجی مجله‌های پراسپکت و فارن پالیسی در سال 2005 در رتبۀ نهم فهرست صدنفرۀ روشنفکران زندۀ جهان قرار گرفته است. «دنیا تا دیروز: آنچه از جوامع سنتی می‌آموزیم»، «آشوب: نقاط عطف برای کشورهای بحران‌زده»، «فروپاشی: چگونه جوامع راه فنا یا بقا را برمی‌گزینند» و «شامپانزۀ سوم» از جمله کتاب‌های او هستند. دایموند، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، برای کتاب «اسلحه، میکرب، و فولاد» برندۀ جایزه پولیتزر و نیز برای همین کتاب برندۀ جایزۀ اوِنتیس شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد»
کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی» با ترجمۀ حسن مرتضوی و مقدمه‌ای به‌قلم خسرو پارسا دربارۀ این کتاب و نویسنده‌اش، در انتشارات بازتاب نگار منتشر شده است. حسن مرتضوی، متولد 1340، مترجم ایرانی حوزه‌های فلسفه و اقتصاد و ادبیات است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «سرمایه»، «سانسور و آزادی مطبوعات»، «مانیفست پس از 150 سال»، «نظریه‌ی رمان»، «خاستگاه سرمایه‌داری»، «تاریخ فلسفه‌ی راتلج»، «زایش سرمایه‌داری از چشم‌انداز سدۀ بیست‌ویکم»، «گذار از عهد باستان به فئودالیسم» و «سایۀ آنچه بودیم» اشاره کرد.

رتبۀ کتاب «اسلحه، میکروب و فولاد» در گودریدز: 4.04 از 5.