آوای گلپا

کتاب «آوای گلپا» به‌کوشش مهران حبیبی‌نژاد
گلپا به‌روایت خود و دیگران. کتاب «آوای گلپا» مجموعه‌ای‌ست از گفت‌وگوها، خاطرات و زندگی‌نامۀ علی‌اکبر گلپایگانی، معروف به «گلپا»، به‌همراه مطالبی از دیگران، درباره این خواننده مشهور و محبوب موسیقی ایرانی و نیز متن بعضی ترانه‌هایی که او خوانده است.
گلپا نامی نوستالژیک و خاطره‌انگیز برای آن دسته از علاقمندان موسیقی ایرانی است که این موسیقی را در روزگاران گذشته از طریق برنامۀ معروف «گل‌ها» در رادیو دنبال می‌کرده‌اند.
در کتاب «آوای گلپا»، از خلال مصاحبه‌هایی که نشریات و رسانه‌های گوناگون با علی‌اکبر گلپایگانی انجام داده‌اند و نیز شرح زندگی او به‌قلم خودش و آنچه دیگران درباره او گفته و نوشته‌اند، با شخصیت و منش و خُلق‌وخو و زندگی هنری و شخصی او و افکار و عقاید و دیدگاه‌هایش درباره موسیقی و موسیقی‌دانان ایرانی آشنا می‌شویم.
کتاب «آوای گلپا» روایتگر بخشی از تاریخ موسیقی ایرانی و معرف یکی از چهره‌های مهم و مطرح و مشهور این موسیقی است.
در کتاب «آوای گلپا» هم خاطراتی جذاب از سالهای اوج فعالیت علی‌اکبر گلپایگانی را می‌خوانیم و هم با دیدگاه‌های او درباره دیگر هنرمندان موسیقی ایرانی آشنا می‌شویم.
کتاب «آوای گلپا» همچنین حاوی بعضی ترانه‌هایی‌ست که با صدای گلپا در حافظۀ علاقمندان موسیقی ایرانی و به‌ویژه علاقمندان آواز گلپا مانده و جاودانه شده‌اند.

مروری بر کتاب «آوای گلپا»
کتاب «آوای گلپا» از پیش‌گفتاری از مهران حبیبی‌نژاد و دوازده بخش تشکیل شده است. بخش اول کتاب «آوای گلپا»، با عنوان «شرح حال گلپا»، حاوی سال‌شمار زندگی علی‌اکبر گلپایگانی، زندگینامۀ او، مطلبی در معرفی فعالیتهای هنری و افتخارات این هنرمند و نیز شرح حال و خاطرات او به‌قلم خودش و با عنوان «زندگی، عشق و خاطرات من» است.
در بخش دوم کتاب «آوای گلپا»، با عنوان «گفت‌وگوها و مصاحبه‌ها»، گفت‌وگوهای علی‌اکبر گلپایگانی با نشریات و رسانه‌های گوناگون را می‌خوانید و با دیدگاه‌ها و منش فردی و شخصیت هنری و علایق و دلمشغولی‌های او آشنا می‌شوید و از خاطرات و آشنایی‌ها و همنشینی‌هایش با مشاهیر موسیقی می‌شنوید. این بخش از کتاب «آوای گلپا» شامل نوزده مصاحبه است که گلپا در آن‌ها از موسیقی و اهل موسیقی و برنامۀ معروف «گل‌ها» سخن گفته است. این گفت‌وگوها را می‌توان یک تاریخ شفاهی از موسیقی ایرانی در مقطعی از دوران معاصر به حساب آورد که از قول یکی از چهره‌های شاخص این موسیقی روایت می‌شود.
به‌جز موسیقی، ورزش نیز یکی از علاقه‌های اصلی علی‌اکبر گلپایگانی است و به همین دلیل در گفت‌وگوهایی که از او در کتاب «آوای گلپا» منتشر شده، جابجا به ورزش نیز گریز زده می‌شود. در این گفت‌وگوها همچنین گلپا را هنرمندی وطن‌دوست و عاشق ایران و ایرانی می‌یابیم.
یکی از گفت‌وگوهای بخش دوم کتاب «آوای گلپا» هم گفت‌وگویی‌ست قدیمی و کوتاه میان ایرج، دیگر خواننده مشهور و مجبوب موسیقی ایرانی، و گلپا. این دو در این گفت‌وگو بی‌تعارف با هم گپ زده‌اند و ضمن ستایش یکدیگر از هم انتقاد هم کرده‌اند.
عنوان‌های بعضی گفت‌‌وگوهای بخش دوم کتاب «آوای گلپا» عبارتند از: «انسان با امید زنده است»، «سال‌هاست نُت سکوت خوانده‌ام»، «کوه آتشفشان را نمی‌توانند خاموش کنند»، «ناگفته‌های گلپا از برنامۀ گل‌ها»، «از فوتبال تا موسیقی»، «امید هرگز در من نمی‌میرد»، «ای ایران، میراث ملی ماست» و «مرد حنجره‌‌طلایی».
بخش سوم کتاب «آوای گلپا»، با عنوان «دیگران در گفتار گلپا» شامل گفت‌وگوهایی با علی‌اکبر گلپایگانی و انعکاس نظرات او درباره دیگر هنرمندان موسیقی ایرانی است. گلپا در این بخش از کتاب «آوای گلپا» نظراتش را درباره پرویز یاحقی، مجتبی میرزاده، ایرج و کنسرت جلیل عندلیبی با گروه موسیقی وزارت فرهنگ بیان کرده است.
بخش‌های چهارم تا ششم کتاب «آوای گلپا» به نظرات و دیدگاه‌ها و صحبتهای هنرمندان موسیقی و شعر و پژوهشگران موسیقی درباره گلپایگانی اختصاص دارد.
بخش هفتم کتاب «آوای گلپا»، با عنوان «تحلیل آواز و آلبوم»، شامل دو مطلب تحلیلی درباره آثار علی‌اکبر گلپایگانی است.
در بخش هشتم کتاب «آوای گلپا» گفت‌وگو با گلی گرایلی، همسر گلپا، را درباره ازدواج و زندگی مشترک‌اش با گلپا و موضوعاتی مرتبط با این زندگی مشترک می‌خوانید. عنوان این گفت‌وگو «من تو را آسان نیاوردم به دست» است که از یکی از ترانه‌های گلپا به نام «عشق پاک» که آهنگسازش، جهانبخش پازوکی، آن را به همسر گلپا تقدیم کرده گرفته شده است.
بخش نهم کتاب «آوای گلپا» به سروده‌هایی در ستایش گلپا اختصاص دارد و بخش دهم به اخبار و مطالبی که درباره گلپا در مطبوعات ورزشی و مجلۀ «جوانان» منتشر شده است.
در بخش یازدهم کتاب «آوای گلپا» منتخبی از ترانه‌های خوانده‌شده توسط گلپا آمده است و بخش دوازدهم و پایانی کتاب هم شامل آلبومی از تصاویر علی‌اکبر گلپایگانی است.
کتاب «آوای گلپا» در نشر ماهریس منتشر شده است.

درباره علی‌اکبر گلپایگانی (گلپا)
علی‌اکبر گلپایگانی، معروف به گلپا، متولد 1312 در تهران، از مشهورترین و محبوب‌ترین خوانندگان موسیقی ایرانی است. گلپا جزو آن دسته از خوانندگان موسیقی ایرانی‌ست که توانست با صدایش مردمی از قشرهای گوناگون را به آواز ایرانی جلب کند.
گلپا از شاگردان نورعلی‌خان برومند بوده و محضر استادانی چون ابوالحسن صبا، طاهرزاده، ادیب خوانساری و عبدالله‌خان دوامی را درک کرده است. او در سال 1337 از طرف داود پیرنیا، بنیانگذار برنامۀ «گل‌ها» در رادیو، به خواندن در این برنامه دعوت می‌شود و در سال 1338 اولین آوازش با عنوان «مست مستم ساقیا دستم بگیر» در برنامۀ «گل‌ها» پخش می‌شود. گلپا با همین اولین آواز، که شعرش از بیژن ترقی و آهنگش از مرتضی‌خان محجوبی است، بین مردم گل می‌کند و دیری نمی‌گذرد که به یکی از خوانندگان محبوب موسیقی ایرانی در میان مردم تبدیل می‌شود.
گلپا در یک فیلم سینمایی ایرانی هم، با عنوان «مرد حنجره‌طلایی»، بازی کرده و همچنین صدایش در فیلم «مده‌آ» از پی‌یر پائولو پازولینی، فیلمساز مشهور ایتالیایی، پخش شده است. از افتخارات بین‌المللی گلپا می‌توان به دکترای افتخاری و اسکار هنر موسیقی از دانشگاه بوداپست مجارستان، جایزه بزرگ انسان‌دوستی فرانسه و جایزه رز طلایی از یونسکو به‌عنوان برترین خواننده و آوازه‌خوان کلاسیک جهان در صد سال اخیر اشاره کرد.
گفتنی‌ست که غلامرضا تختی، کشتی‌گیر بزرگ و محبوب ایرانی، وصیت کرده بود که گلپا بر مزارش بخواند و گلپا ترانۀ «درویش (خاک، فرش منه)» را بر مزار او خواند.
از ترانه‌های گلپا که در کتاب «آوای گلپا» نیز آمده، می‌توان به «تک‌درخت»، «اشک من»، «موی سپید»، «شبگرد»، «محبت»، «بنویس عشق»، «عشق پاک»، «عبادت»، «وطن ای عزیزترینم»، «دوست»، «جوونی» و «ویرانه» اشاره کرد.

درباره مهران حبیبی‌نژاد، گردآورنده کتاب «آوای گلپا»
مهران حبیبی‌نژاد، متولد 1350، پژوهشگر موسیقی ایرانی و نویسنده آثاری درباره زندگی موسیقی‌دانان ایرانی است. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «خسرو خوبان» (کتابی درباره محمدرضا شجریان)، «آرشه‌های سحرانگیز عاشقانه: زندگی هنری استاد حبیب‌الله بدیعی»، «آوای مهرآیین: زندگی، آثار و اندیشه‌های استاد پرویز مشکاتیان همراه با گفتارها، نقد و نظرهای دیگران»، «در پرده ساز همایون: زندگی هنری استاد همایون خرم»، «پرویز یاحقی، آهنگساز و ویولنیست»، «ترانه‌های شورانگیز خزر: مجموعه ترانه‌های قدیمی مازندران و گیلان» و کتاب دوجلدی «جاودانه‌ها: ترانه‌ها و تصنیف‌های ماندگار» اشاره کرد.