نوشتن گفت و گو در ادبیات داستانی

کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی» نوشته‌ی ویلیام نوبل
در کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی» ویلیام نوبل به شما نشان می‌دهد که چگونه دیالوگ‌هایی بنویسید که از نظر فنی و روایی درست باشد و به پیشبرد روند قصه کمک کند. ویلیام نوبل با استفاده‌ی آزادانه از حکایت‌های داستانی و غیرداستانی شش کلید اصلی گفت‌وگو را تشریح می‌کند که درک و استفاده از هر یک برای نویسنده‌ی داستانی یا غیرداستانی ضروری به‌نظر می‌رسد. نویسنده‌ی کتاب به شما می‌آموزد که چگونه از دیالوگ برای مواردی مثل ایجاد تنش، توسعه‌ی شخصیت‌های خود، ایجاد محیط، حرکت بخشیدن طرح، ایجاد فلاش‌بک و انتقال و... استفاده کنید. نوبل همچنین به مخاطب یاد می‌دهد چه زمانی از روایت به‌جای دیالوگ استفاده کند. نحوه‌ی نوشتن گویش و نحوه‌ی برخورد با مونولوگ داخلی (افکار شخصیت شما) در کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی» آموزش داده می‌شود. ویلیام نوبل درواقع به شما می‌آموزد چگونه از گفت‌وگو به‌عنوان برگ برنده در اثر خود استفاده کنید.
جی‌گتسبی در توصیف دیزی بوچنن در داستان «گتسبی بزرگ» اثر اف. اسکات فیتز جرالد می‌گوید: «صداش پُر از پوله!» آیا این جمله، تصویری در ذهن ما می‌سازد؟ حرف‌ زدن دیزی،‌ چیزها به ما می‌گوید. او دیگر شخصیتی گذرا نیست. وجه تمایزی دارد که به یاد می‌ماند. حرف زدنش به ما می‌گوید که ثروتمند است و ثروتمند بودن خودش را پنهان نمی‌کند. و اگر ثروتمند است، خصوصیات دیگرش یعنی اعتمادبه‌نفس، خوش‌سلیقگی و سربه‌هوا بودنش رو می‌شود. (صداش پُر از پوله!).
گفت‌وگو بخش مهمی برای پرداخت و تجسم شخصیت است. توضیح روایی، شخصیت را توصیف می‌کند و گفت‌وگو به شخصیت داستانی ما جان می‌دهد. به او بُعد و جوهر و هویت و فردیت می‌بخشد. رابین کار، سال‌ها پیش نوشت: صدای همه‌ی ما با هم فرق دارد. هر کدام از ما اصطلاحات و کلمات خاصی داریم. حسن تعبیر، لهجه، سبک حرف زدن و آهنگ صوتی گوناگون داریم. چه گفتن، چگونه گفتن و چه وقت گفتن هر کدام از ما با هم تفاوت دارد و همین امر در نوشتن گفت‌وگو باعث شخصیت‌پردازی درست کاراکترها می‌شود که آن‌ها را از هم متمایز می‌کند.
موقعیت‌های کاربرد گفت‌وگو در آثار ادبی و غیرادبی مثل تخیل آدم نامحدود است. اما در موقعیت‌های خاصی بارزتر است، یعنی در بعضی از مواقع بیش‌تر استفاده می‌شود و تاثیر بیش‌تری در خط داستانی دارد. به‌‌کارگیری درست گفت‌وگو یا به‌کارگیری غلط آن در مؤثر واقع شدن داستان، نقش تعیین‌کننده و مهمی دارد. اگر خوب از آن استفاده نشود، نتیجه‌ی رضایت‌بخشی نخواهیم گرفت.
به گفت‌وگوهایی بیندیشید که در موقعیت‌های مختلفی رخ می‌دهد. گفت‌وگو بخشی از ساختار است که مهم‌تر از شخصیت یا طرح نیست، اما کم‌ اهمیت‌تر از آن هم نیست. ما قصد داریم از گفت‌وگو درست استفاده کنیم و این را هم می‌دانیم که باید در خدمت هدفی خاص باشد. باید کاری بکند! باید ادای وظیفه بکند.
سؤال اصلی این است: چگونه این کار را بکنیم؟ جواب این سؤال به درک موقعیت مربوط است. همان موقعیتی که گفت‌وگو در آن جاری می‌شود. منظورم موقعیت‌های حقیقی داستان، مثلاً مکان تعقیب و گریز با اتومبیل یا شکنجه‌گاه نیست؛ بلکه هدفی را مدنظر دارم که گفت‌وگوی ما باید به آن برسد و وظیفه‌ای که باید ادا کند. گاهی با صحنه‌ای مواجه می‌شویم و تصمیم می‌گیریم که گفت‌وگو در آن صحنه انجام شود. بعد با این سؤال مواجه می‌شویم که: کدام موقعیت از گفت‌وگو را می‌خواهیم نشان بدهیم؟ و به‌خصوص بر گفت‌وگوهایی تکیه می‌کنیم که جوهری‌تر و عادی‌تر است. نام این‌ها را شاه‌کلیدهای گفت‌وگو گذاشته‌ام، چون قدرت باز کردن قفل‌های رمزی خلاق درونی ما را دارند. ما را به قدرتی مجهز می‌کنند که بر بسیاری از موقعیت‌های مبتنی بر گفت‌وگو استاد شویم.

مروری بر کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی»
کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی» بعد از پیشگفتار و مقدمه‌ی عباس اکبری، مترجم کتاب، به چهار بخش تقسیم می‌شود:
بخش اول) شاه‌کلیدهای نوشتنِ گفت‌وگو عبارت از: خلق تنش/ گفت‌وگو و شخصیت‌پردازی/ گفت‌وگو و صحنه‌پردازی/ گفت‌وگو و داستان‌پردازی/ تفاوت داستان و واقعیت/ وجوه مختلف گفت‌وگو.
بخش دوم) جزئیات گفت‌وگو عبارت از: نشان بده، نگو/ گفت!... گفت؟/ شخصیت و حرکت/ لهجه در گفت‌وگو/ انتقال صحنه به صحنه و بازگشت به گذشته/ خودگویی (جریان سیال ذهن، خودگوییِ درونی)/ داستان کوتاه یا رمان؟/ گفت‌وگو در گفت‌وگو/ سؤال و جواب/ زبان تخصصی و زبان روزمره/ خنده‌ی مخاطب/ زمینه‌چینی با پیش‌گویی/ افتتاحیه و اختتامیه/ ضرباهنگ گفت‌وگو.
بخش سوم) استفاده‌ی نادرست و بیش از حد از گفت‌وگو عبارت از: آیا از من شکایت خواهد شد؟
بخش چهارم) پیوست‌ها عبارت از: یادداشت‌ها/ کتاب‌شناسی/ نمایه.


ویلیام نوبل در کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی» درباره‌ی تکنیک‌های دیالوگ‌نویسی به نویسندگان توصیه می‌کند:
یک) گفت‌وگوها را کوتاه کنید. در زندگی واقعی هیچ‌کس ده دقیقه حرف نمی‌زند.
دو) کاری کنید که یکی از گوینده‌ها حتماً وسط حرف دیگری بپرد.
سه) به جای پاسخ به یک سؤال، شخصیت مورد سؤال را وادارید سؤال دیگری بپرسد.
چهار) به جای این‌که شخصیت جواب سوالی را بدهد یا توضیح بدهد درباره‌ی این‌که چه اتقافی افتاده است، او را وادارید چراییِ آن را توضیح دهد.
پنج) شخصیت را وادارید که با استفاده از کلماتی مغایر با کلمات سؤال‌کننده، سؤال را جواب دهد.

سیمپسون کوری می‌گوید: «گفت‌وگو باید داستان را پیش ببرد.» و اعتقاد دارد اگر گفت‌وگو از پس چنین کاری برنیاید، همه‌چیز از جمله خط داستانی، منطق روایی، شخصیت‌پردازی و حس و حال جاری داستان متوقف می‌شود.

بنابراین از یک چیز مطمئن باشید: گفت‌وگونویسی یکی از مشکل‌ترین مهارت‌هایی است که نویسنده در آن استاد می‌شود. مفهوم واقعیتی که باید القا شود به این سبب بد فهمیده می‌شود که ما با مهارتی سخت سروکار داریم. غالباً همان که واقعاً هست (واقعیت عینی) کافی نیست، درست به همان صورت که آن‌چه به عنوان حقیقت (واقعیت ذهنی) در ذهن ماست، با واقعیت عینی مطابقت ندارد. گفت‌وگو نه تنها باید واقعی باشد، بلکه باید از لحاظ دراماتیک نیز واقعی از آب دربیاید. نویسنده باید با چاشنی درام مفهوم واقعیت عینی را القا کند.

درباره‌ی ویلیام نوبل، نویسنده‌ی کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی»
ویلیام نوبل،‌ نویسنده و منتقد اهل نیوجرسی است. مقالات وی در مجله‌هایی مانند Writers Digest و Self منتشر شده است. کتاب «تعلیق و کنش داستانی» از دیگر آثار منتشر شده‌ی او به فارسی است.

درباره‌ی ترجمه‌ی فارسی کتاب «نوشتن گفت‌وگو در ادبیات داستانی»
عباس اکبری (زاده‌ی 1337 در شیراز)، مترجم، فیلم‌نامه‌نویس و تهیه‌کننده‌ی ایرانی است. او فارغ‌التحصیل رشته‌ی مهندسی کامپیوتر از دانشگاه شیراز بوده و علاوه بر تدریس در دانشگاه، در زمینه‌ی ترجمه و نگارش فیلم‌نامه نیز فعالیت دارد.
برخی از کتاب‌هایی که با ترجمه‌ی عباس اکبری منتشر شده‌اند عبارتند از: «راهنمای فیلم‌نامه‌نویسی» (سید فیلد)، «فیلم‌نامه‌نویسی برای سینما و تلویزیون» (آلن آرمر)، «روند فیلم‌نامه‌نویسی» (رابرت برمن)، «نگارش فیلم‌نامه‌ی کوتاه» (ویلیام اچ فیلیس)، «نگارش فیلم‌نامه‌ی اقتباسی» (لیندا سینگر)، «سکوت بره‌ها» (تد تالی)، «مرد سوم» (گراهام گرین)، «یادداشت کوئیلر» (هارولد پنتر)، «در بارانداز» (باد شولبرگ)، «دجه کا» (رابرت ای شروود، جان هریسون) «درس‌های کارگردانی ایزنشتاین» (ولادیمیر نیژنی)، «شمال از شمال غربی» (ارنست گمن) و...