خاطرات یک ابله سیاسی زندگی عادی در بلگراد

کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» نوشتۀ یاسمینا تشانویچ
گزارشی زنده و تلخ از زندگی روزمره در زیر بمباران. کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی: زندگی عادی در بلگراد»، با عنوان اصلی The diary of a political idiot، روزنوشت‌هایی است که یاسمینا تشانویچ آن‌ها را در لحظات هراس‌انگیز و مرگبار زندگی در بلگرادِ تحت بمباران نیروهای ناتو نوشته است.
یاسمینا تشانویچ در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» روایتگر زندگی خود و دیگر مردمی است که در فجایعی که کشورشان باعث و بانی اصلی آن بوده‌ است نقشی نداشته‌اند اما آتشی که دولتمردانشان افروخته‌اند به‌ناگزیر دامن آن‌ها را هم گرفته و آن‌ها نیز در این آتش می‌سوزند.
کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» اثری ضدّجنگ و تصویرگر دهشت جنگ است؛ اثری که نویسنده‌اش آن را نه از بیرون و فاصله‌ای امن، که زیر آتش بمباران و در متن ویرانی و کشتار و در همسایگی مرگ، نوشته و خود آن‌چه را که در این کتاب تصویر کرده، عمیقاً و تا مغز استخوان تجربه کرده است.
کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» اولین بار به‌صورت سریالی در مجلۀ ادبی «گرانتا» منتشر شد و بعد، در سال 2000، به‌صورت کتاب به چاپ رسید و در همین سال، کتاب برگزیدۀ انجمن جهانی قلم شد.
یاسمینا تشانویچ خود فیلمی هم براساس کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» ساخته است.

مروری بر کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی»
یاسمینا تشانویچ یادداشت‌های خود در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» را از همان آغاز، بدون حاشیه‌روی، با ابرازِ اضطراب و ترسِ بودن در یک وضعیت ناامن آغاز می‌کند. او در همان سطرهای آغازین کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» از میل به گریز از وضعیتی که در آن گیر افتاده است، ترس از کشته‌شدن و کشتن، ترس از آینده‌ای نامعلوم و عذاب وجدان به‌خاطر بچه‌هایش سخن می‌گوید و ابراز پشیمانی می‌کند از اینکه در سرزمینی بحرانی و ناایمن بچه‌دار شده است.
تشانویچ آن‌گاه گریزی کوتاه به گذشته‌ و ساده‌انگاری‌های کودکی و جوانی‌اش می‌زند و توضیح می‌دهد که چرا خاطراتش را به انگلیسی می‌نویسد: «اکنون این خاطرات را به انگلیسی می‌نویسم که برای من زبان صمیمیت یا عشق نیست، این تلاشی است برای حفظ فاصله با واقعیت و اجتناب از جنون، راهی برای یادآوری زندگی عادی.»
تشانویچ به‌واقع هم موفق شده است که در نقل خاطراتی که در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» منتشر شده‌اند، با واقعیت فاصله بگیرد و از فاصله‌ای نقادانه در آن‌چه در لحظات بمباران و زیر بمباران رخ می‌دهد و در آن‌چه در روزهای وحشتناک بمباران یوگسلاوی بر خودش و هموطنانش می‌رود و در واکنش‌ها و رفتارهای مردمِ قرار گرفته تحت این وضعیت هولناک تأمل کند.
تشانویچ در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» از بی‌تفاوتی مردم سرزمینش نسبت به آدمکشی می‌نویسد و نیز از بی‌تفاوتی دنیا نسبت به آن‌چه بر او و هموطنانش می‌گذرد. او همچنین در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» از جوانانی می‌نویسد که هنوز به آینده امیدوارند و از اضطراب و دلواپسی خودش و اینکه از درون فروپاشیده است.
کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» گزارشی است از مصائبِ یک صربِ عادی بودن در وضعیتی که کشورهای دیگر، صرب‌ها را به‌خاطر جنایات و تقصیرهای حکومت‌شان سرزنش می‌کرده‌اند، انگار که مردم عادی همگی با حکومت‌شان، در فجایعی که حاکمان صرب مسبب آن بوده‌اند، هم‌رأی و همدست بوده باشند.
کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» همچنین گزارشی است از وضعیتی بحرانی که در آن، هر کارِ عادی و مربوط به زندگی روزمره، حالتی غیرعادی به خود می‌گیرد.
تشانویچ در کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی» از احساسات دوگانه و متناقض‌اش در شرایط ناجوری که در دورۀ بمباران یوگسلاوی به آن دچار شده است حرف می‌زند. او زندگی آدم‌های عادی را روایت می‌کند، از همسایگانش می‌نویسد و از اینکه چگونه شرایط غیرعادی، مردم عادی را روبه‌روی هم قرار می‌دهد.

دربارۀ یاسمینا تشانویچ، نویسندۀ کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی»
یاسمینا تشانویچ (Jasmina Tešanović)، متولد 1954، نویسنده، فمینیست، فعال سیاسی، مترجم و فیلمساز اهل صربستان است. او زمانی متولد شد که صربستان هنوز جزوی از یوگسلاوی بود.
از تشانویچ آثار داستانی و غیرداستانی بسیاری منتشر شده است. او به‌عنوان نویسنده با نشریات مختلفی همکاری کرده و نیز ساخت چندین فیلم را در کارنامۀ کاری خود دارد. او همچنین با میکلوش یانچو، فیلمساز مجارستانی، در ساخت فیلم «رذایل خصوصی، فضایل عمومی»، که در اسلوونی فیلمبرداری شده بود، همکاری کرده است.
تشانویچ دوره‌ای هم در ایتالیا زندگی و تحصیل کرد و در همین دوره بود که با پیر پائولو پازولینی، فیلمساز مشهور ایتالیایی، آشنا شد. او مترجم آثاری از پازولینی و گروهی دیگر از نویسندگان ایتالیایی، از جمله ایتالو کالوینو، الزا مورانته و آلبرتو موراویا، به زبان صربی است و منتخبی از ادبیات معاصر ایتالیا را در یوگسلاوی منتشر کرده است. تشانویچ همچنین یکی از بنیانگذاران یک مؤسسۀ انتشاراتی فمینیستی در صربستان، با عنوان انتشارات «فمینیست 94»، است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی»
کتاب «خاطرات یک ابله سیاسی: زندگی عادی در بلگراد» با ترجمۀ راضیه خشنود، همراه با یادداشت ناشر انگلیسی این کتاب و پیش‌گفتاری که تیم جودا بر آن نوشته، در نشر ماهی منتشر شده است.
راضیه خشنود، متولد 1356، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «بسیار بسیار بسیار وحشتناک: پاندمی آنفلوآنزای 1918»، «همین حوالی»، «شکلِ دیزاین» و «آخرین قایق» اشاره کرد.