پادشاه هفت اقلیم تاریخ ایران باستان 3000 ق.م - 651م

کتاب «پادشاه هفت اقلیم» به‌کوشش تورج دریایی و به‌قلم جمعی از نویسندگان
نگاهی به تاریخ ایران باستان، از منظری تازه و متفاوت. کتاب «پادشاه هفت اقلیم: تاریخ ایران باستان (3000 ق. م – 651 م)»، با عنوان اصلی King of the Seven Climes: A History of the Ancient Iranian World (3000 BCE - 651 CE)، مجموعه مقالاتی از تاریخ‌پژوهان مختلف دربارۀ دوره‌های مختلف تاریخ ایران باستان است که به‌کوشش تورج دریایی و با مقدمه‌ای از او در این کتاب گردآوری و منتشر شده‌اند.
در مقالات کتاب «پادشاه هفت اقلیم»، حین صحبت از تاریخ ایران باستان و بررسی و روایت این تاریخ، از تمدن‌هایی سخن به میان می‌آید که در تاریخ ایران باستان، حاشیه‌ای به‌حساب می‌آمده‌اند و روایت‌های معمول از تاریخ ایران باستان، چندان آن‌ها را به جِد نگرفته است. کتاب «پادشاه هفت اقلیم» اما با سخن گفتن از این تمدن‌ها، از منظری تازه به تاریخ ایران باستان نور می‌تاباند و این تاریخ را با نگاهی نو روایت می‌کند.
متن اصلی کتاب «پادشاه هفت اقلیم» اولین بار در سال 2017 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «پادشاه هفت اقلیم»
چنانکه در مقدمۀ تورج دریایی بر کتاب «پادشاه هفت اقلیم» توضیح داده شده، عنوان این کتاب، گواه رویکردی است که در تألیف مقالات آن اتخاذ شده است. دریایی در مقدمۀ کتاب «پادشاه هفت اقلیم» توضیح می‌دهد که ایرانیان باستان، جهان را به هفت اقلیم تقسیم می‌کرده‌اند و لقب «پادشاه هفت اقلیم» که انوشیروان به آن ملقب بوده است و در یکی از متون فارسی میانه با همین لقب نامیده شده، نشان از جاه‌طلبانه‌ترین رؤیای جهانگشایی که می‌توان در سنت نوشتاری دنیای ایران باستان یافت، دارد.
با نگاه به همین رؤیاست که در کتاب «پادشاه هفت اقلیم» به حکومت‌ها و سلسله‌هایی در تاریخ ایران باستان پرداخته شده است که هدفشان گسترش قلمرو فرمانروایی خود به مناطقی فراتر از اقلیم محلی‌شان بوده است.
بنابراین در کتاب «پادشاه هفت اقلیم» نه ‌به‌شیوۀ مرسومِ تاریخ‌نگاری ایران باستان، با روایتی که سرآغاز این تاریخ را تأسیس امپراتوری هخامنشی توسط کوروش کبیر می‌داند، بلکه با روایتی متفاوت از تاریخ ایران باستان مواجهیم که ما را به دورانی دورتر از دوران تأسیس امپراتوری هخامنشی می‌بَرَد و تاریخ ایران باستان را با تمدن عیلام آغاز می‌کند و پیش می‌آید.
مقالات کتاب «پادشاه هفت اقلیم» چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، توسط تاریخ‌پژوهشان مختلف نوشته شده‌اند و در هر مقاله به دوره‌ای از تاریخ ایران باستان پرداخته شده است.
کتاب «پادشاه هفت اقلیم» از مقدمۀ تورج دریایی و هفت مقاله تشکیل شده است. مقالات هفت‌گانۀ کتاب «پادشاه هفت اقلیم» عبارتند از: «پادشاهی عیلام» نوشتۀ کامیار عبدی، «اتحادیۀ ماد» نوشتۀ هیلاری گاپنیک، «شاهنشاهی هخامنشی» نوشتۀ لوید لوئلین – جونز، «ایران دورۀ سلوکی» نوشتۀ عمر کولورو، «شاهنشاهی اشکانی» نوشتۀ لئوناردو گرِگوراتّی، «شاهنشاهی ساسانی» نوشتۀ تورج دریایی و خداداد رضاخانی و «از پادشاهی کوشان تا ترک‌های غربی» نوشتۀ خداداد رضاخانی.
در بخشی از مقدمۀ تورج دریایی بر کتاب «پادشاه هفت اقلیم» دربارۀ مقالاتی که در این کتاب گردآوری و منتشر شده‌اند و رویکرد کلی و مشترکی که در این مقالات وجود دارد، می‌خوانید: «مقالات این مجموعه، که دورۀ زمانی طولانی‌ای از عیلام اولیه تا باستان متأخر را در بر می‌گیرد، تصویری از تاریخ ایران باستان ارائه می‌دهد که فراتر از مرزهایی است که دیگر پژوهش‌های تاریخی تصویر و ترسیم کرده‌اند. این کتاب سعی دارد با بحث و گفتگو دربارۀ تاریخ تمدن عیلامی، سلوکی، کوشانی، و دیگر حکومت‌هایی که در تاریخ ایران حاشیه‌ای شمرده می‌شده‌اند شیوه‌ای نو برای نگاه به تاریخ ایران فراهم آورَد. با نگاه از دریچۀ مفهومی ایدئولوژیک، که هم تحت تأثیر ایدئال‌های ایرانی‌زبان‌ها و هم سنت‌های عیلام و بین‌النهرین قرار گرفته است، مقالات مختلف این کتاب در چهارچوب خاصی قرار می‌گیرند. این چهارچوبی است که تمام این موجودیت‌های سیاسی موقت و مختلف جغرافیایی را زیر لوای مفهومی متحد می‌کند که در قرون میانه تحت عنوان جهان ایرانی شناخته می‌شود.»
کتاب «پادشاه هفت اقلیم: تاریخ ایران باستان (3000 ق. م – 651 م)» با ترجمۀ سارا مشایخ در انتشارات ققنوس منتشر شده است.

دربارۀ تورج دریایی، گردآورندۀ کتاب «پادشاه هفت اقلیم»
دکتر تورج دریایی، متولد 1346 در تهران، ایران‌شناس و مورخ ایرانی است. دریایی متخصص تاریخ و فرهنگ ایران باستان است. او دارای دکترای تاریخ از دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس است و مدیریت مرکز ایرانشناسی ساموئل مارتین جردن در دانشگاه کالیفرنیا در ارواین و سردبیری مجلۀ «نامۀ ایران باستان» را، که مجلۀ بین‌المللی مطالعات ایران باستان است، در کارنامۀ کاری خود دارد. او همچنین مدیر پروژه‌ای با عنوان «ساسانیکا»، پروژه‌ای دربارۀ تاریخ و فرهنگ ساسانیان، است. دریایی زمانی هم پژوهشگر ارشد در دانشگاه آکسفورد بوده است.
از دریایی، علاوه بر کتاب‌هایی در زمینۀ تاریخ، مقالات مختلفی در گاهنامه‌های گوناگون ایران‌شناسی منتشر شده است. کتاب «ایران ساسانی» او، که با عنوان «شاهنشاهی ساسانی» به فارسی ترجمه و منتشر شده، در سال 2010 از طرف «انجمن بریتانیایی مطالعات خاورمیانه» به‌عنوان یکی از سه برندۀ جایزۀ «انجمن دوستی بریتانیایی – کویتی» در زمینۀ پژوهش‌های خاورمیانه انتخاب شد.
از دیگر آثار تورج دریایی می‌توان به کتاب‌های «تاریخ و فرهنگ ساسانی» و «گزارش شطرنج و نهش نیو – اردشیر» اشاره کرد.