اخلاق در ایران بین زمین و آسمان کاربرد نظریات علمی در عاملیت اخلاقی ما

کتاب «اخلاق در ایران» اثر مقصود فراستخواه
اخلاق چیست و چگونه می‌تواند جوامع بحرانی را نجات بدهد؟ کتاب «اخلاق در ایران؛ بین زمین و آسمان: کاربرد نظریات علمی در عاملیت اخلاقی ما»، با تمرکزی ویژه بر جامعۀ ایران و مسائل و بحران‌های آن، پیرامون این موضوع بحث می‌کند.
مقصود فراستخواه در کتاب «اخلاق در ایران»، با رویکردی علمی و مدرن و در پرتو نظریه‌های گوناگون دربارۀ اخلاق، به مسئلۀ اخلاق و اخلاقی زیستن در ایران و نتایجی که زیستِ اخلاقی می‌تواند برای جامعۀ ایران داشته باشد می‌نگرد.
کتاب «اخلاق در ایران»، چنانکه در مقدمۀ نعمت‌الله فاضلی بر این کتاب توضیح داده شده، «اگرچه مجموعه‌ای از نظریات دربارۀ اخلاق را معرفی و تحلیل می‌کند، اما در تمام بخش‌های آن مسئلۀ اخلاق در ایران امروز به‌طور صریح یا ضمنی قرار دارد.»
مقصود فراستخواه در کتاب «اخلاق در ایران» از ضرورت توجه به زیست اخلاقی برای برون‌رفت جامعۀ ایران از بحران‌هایی که با آن‌ها مواجه است سخن می‌گوید.
کتاب «اخلاق در ایران» اگرچه مباحثی تئوریک و تخصصی را دربارۀ اخلاق با بحث‌های ملموس فرهنگی و اجتماعی می‌آمیزد، اما به‌شیوه‌ای نوشته شده که مخاطبان غیرمتخصص در این زمینه هم راحت بتوانند با کتاب ارتباط برقرار کنند و مباحث آن را دریابند.
کتاب «اخلاق در ایران» هم باب تأمل دربارۀ مسائل جامعۀ ایران و ارتباط این مسائل با اخلاق را می‌گشاید و هم به‌طور کلی‌تر بحث‌هایی مهم را دربارۀ رابطه و نسبت اخلاق و زیست اخلاقی با مدرنیته مطرح می‌کند.

مروری بر کتاب «اخلاق در ایران»
بحث اصلی، مهم و کلیدیِ کتاب «اخلاق در ایران» بحث در این باب است که در شرایط بحرانی، زیستِ اخلاقی چگونه ممکن است و چقدر ضرورت دارد و چه نقشی در نجات جامعه از بحران می‌تواند ایفا کند.
فراستخواه در کتاب «اخلاق در ایران»، برخلاف این باورِ کم‌وبیش رایج که در دورۀ بحران نمی‌توان از اخلاق و اخلاقی زیستن سخن گفت، بر این موضوع تأکید می‌کند که اتفاقاً در شرایط بحرانی و هنگامی که سیستم و ساختارهای برسازندۀ جامعه، حساسیت اخلاقی خود را از دست می‌دهند و نوعی یأس و بدبینی بر جامعه حاکم می‌شود، این اخلاق است که می‌تواند راه نجاتی برای برون‌رفت از بحران‌های عمیق در جامعه باشد.
کتاب «اخلاق در ایران» از ضرورت رجوع به نقطۀ اتکای اخلاقیِ درون افراد، برای برون‌رفت از بحران در جامعه‌ای بحران‌زده، سخن می‌گوید و از اینکه در چنین شرایطی باید بیش از هر زمان دیگری به منابع اخلاقی درون رجوع کرد و به‌لحاظ اخلاقی نسبت به دیگران و جامعه و محیط پیرامون حساس شد و با رویکردی اخلاقی به مسائل اجتماعی واکنش نشان داد.
در کتاب «اخلاق در ایران» نظریات گوناگون مربوط به اخلاق معرفی و بررسی می‌شوند و وجوه گوناگون موضوع اخلاق مورد تحلیل و واکاوی قرار می‌گیرد و به‌میانجی نظریات مربوط به اخلاق، مسائل جامعۀ ایران، با نگاهی نقادانه، تحلیل و بررسی می‌شود.
فراستخواه در کتاب «اخلاق در ایران» بر آن است که نشان دهد اخلاقی اندیشیدن و اخلاقی رفتار کردن و حساسیت‌های اخلاقی چقدر برای جامعۀ امروز ایران ضروری است و هم در کوتاه‌مدت و هم در میان‌مدت و درازمدت، می‌تواند جامعۀ ما را به‌سمت پیشرفت و نجات از بحران‌هایی که امروزه با آن‌ها مواجه است سوق دهد.
کتاب «اخلاق در ایران» از مقدمه‌ای مفصل به‌قلم نعمت‌الله فاضلی، درآمدی از نویسنده با عنوان «نظریۀ "ارجاع مستقیم"» و یازده فصل تشکیل شده است.
فصل‌های یازده‌گانۀ کتاب «اخلاق در ایران» عبارتند از: «یکپارچگی شناختی و هیجانی: نظریۀ انسجام قوی»، «حساسیت و انگیزش اخلاقی: نظریۀ رست»، «"التفات اخلاقی" چگونه به‌وجود می‌آید: نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی‌شده»، «زمانی برای دشواری اخلاق: نظریۀ بخت اخلاقی»، «برنامۀ قوی در اخلاق: نظریۀ شناختی و اجتماعی»، «تروما و اخلاق: معانی و اعمال اخلاقی چگونه ساخته می‌شوند»، «نظریۀ انیاگرام: ترکیب‌های شخصیتی و تنوع تجربیات اخلاقی»، «اخلاق صغیر و اخلاق کبیر: پدیدارشناسی لحظۀ اخلاقی»، «اخلاق از منظر نظریۀ نقد: تقریر فوکو از اخلاقِ مراقبت نفس و رهایی»، «هبیتوس و نظریۀ ساخت‌یابیِ تکوینی» و «مدوس اُپراندیِ اخلاق: راهبردها و تاکتیک‌هایی که برای زیستن انتخاب می‌کنیم».
کتاب «اخلاق در ایران؛ بین زمین و آسمان: کاربرد نظریات علمی در عاملیت اخلاقی ما» در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

دربارۀ مقصود فراستخواه، نویسندۀ کتاب «اخلاق در ایران»
دکتر مقصود فراستخواه، متولد 1335 در تبریز، استاد دانشگاه، جامعه‌شناس، پژوهشگر و مترجم ایرانی است. فراستخواه تحصیلکردۀ الهیات، فلسفه و برنامه‌ریزی توسعۀ آموزش عالی است. کار پژوهشی او بیشتر بر سه حوزۀ مطالعات دین، مطالعات اجتماعی و مطالعات علم، آموزش عالی و دانشگاه متمرکز است.
فراستخواه استاد دانشگاه‌های الزهرا، علامه طباطبایی، تهران و شهید بهشتی است. او همچنین در نیمۀ اول دهۀ 70 خورشیدی به تدریس در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی تبریز پرداخته است.
تدریس برنامه‌ریزی توسعۀ آموزش عالی در مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی از دیگر فعالیت‌های علمی و آموزشی مقصود فراستخواه است.
او دارای جایزۀ ترویج علم سال 1396 و جایزۀ مطالعات میان‌رشته‌ای از دهمین جشنوارۀ بین‌المللی فارابی است.
دکتر مقصود فراستخواه همچنین در سال 1397، به‌همراه دکتر عباس بازرگان، جایزۀ نشان دهخدا را برای کتاب «نظارت و ارزشیابی در آموزش عالی»، که کار مشترک عباس بازرگان و مقصود فراستخواه است، دریافت کرده است.
از دیگر آثار مقصود فراستخواه می‌توان به کتاب‌های «ما ایرانیان: زمینه‌کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی»، «دین و جامعه»، «گاه و بی‌گاهیِ دانشگاه در ایران: مباحثی نو و انتقادی درباب دانشگاه‌پژوهی، مطالعات علم و آموزش عالی»، «دانشگاه و آموزش عالی: منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی»، «مسئله‌ی ایران»، «کنش‌گران مرزی» و «ذهن و همه‌ چیز: طرح‌واره‌هایی برای زیستن» اشاره کرد.