عشق در عصر کودتا

رمان «عشق در عصر کودتا»، نوشتۀ مرجان کمالی
رمان «عشق در عصر کودتا»، نوشتۀ مرجان کمالی، داستانی است از عشق و سیاست. مرجان کمالی در این رمان ماجرای عشق ناکام میان یک دختر و پسر ایرانی را روایت می‌کند؛ عشقی که در کوران حوادث سیاسی ایرانِ اوایلِ دهۀ 30 خورشیدی رخ می‌دهد و در روز کودتای 28 مرداد 1332 بر باد می‌شود. کمالی در پس‌زمینۀ این داستان عاشقانه، داستان دموکراسی‌خواهی ایرانیان در دهۀ 30 خورشیدی را بازگفته و ماجرای تلخ شکست دموکراسی از استبداد و امپریالیسم را روایت کرده است.
در رمان «عشق در عصر کودتا» تصویری از یکی از مهمترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران، یعنی دورة نخست‌وزیری محمد مصدق و نیز کودتای 28 مرداد 1332، به دست داده شده است. مرجان کمالی در این رمان، در قالب شرح عشق میان دختری نوجوان به نام رویا و پسری به نام بهمن، داستان‌ شکست سیاسی و امیدها و آرمان‌‌های بربادرفتۀ ایرانیان آزادی‌خواهی را باز می‌گوید که با نخست‌وزیری مصدق به تغییر و تحولاتی دموکراتیک امید بسته بودند، اما با وقوع کودتای 28 مرداد 1332 امیدشان به یأس بدل شد؛ همچنان که عشق دو شخصیت اصلی رمان نیز به موازات همین کودتا به جدایی می‌انجامد و شخصیت‌های رمان هر یک سرنوشتی جداگانه پیدا می‌کنند.
«عشق در عصر کودتا» همچنین رمانی است دربارة سرنوشت که در برابر اراده و خواست انسان‌ها می‌ایستد. در این رمان تاریخ و رویدادهای سیاسی نیز به مثابه نیروهایی هستند که حکم تقدیر را برای آدم‌های داستان پیدا می‌کنند و آنها را به سمت‌و‌سویی می‌رانند که خلاف میل و اراده‌شان بوده است.
مروری بر رمان «عشق در عصر کودتا»
وقایع رمان «عشق در عصر کودتا» در دو دورة زمانی و در دو کشور ایران و امریکا اتفاق می‌افتد. در سال 2013 میلادی (1392 خورشیدی) رویا، که بیش از پنجاه سال است در امریکا زندگی می‌کند و با مردی امریکایی ازدواج کرده است، می‌رود تا در خانۀ سالمندانی در نیواینگلند با مردی به نام بهمن اصلان ملاقات کند. بهمن اصلان همان مردی است که معشوق سال‌های نوجوانی رویا بوده و در روز کودتای 28 مرداد ناگهان ناپدید شده است. رویا، که اکنون حدوداً هفتاد ساله است، دختری بوده از خانواده‌ای روشنفکر و متجدد و ترقی‌خواه. پدرش از طرفداران دوآتشۀ مصدق بوده و آرزو داشته دخترانش دانشمند و نویسنده بشوند. پدر در خانه مدام بحث سیاسی می‌کند، رویا اما چندان علاقه‌مند به سیاست نیست. او عاشق کتاب است و به ادبیات کلاسیک ایران علاقه‌ای ویژه دارد. از همین رو مشتری پروپاقرصِ مغازة نوشت‌افزارفروشی‌ای است که کتاب هم می‌فروشد. در همین نوشت‌افزارفروشی است که رویا نخستین‌ بار با بهمن اصلان روبه‌رو می‌شود و آشنایی‌ آن‌ها به عشق می‌انجامد. بهمن یک فعال سیاسی طرفدار مصدق است؛ جوانی آرمان‌خواه که می‌خواهد دنیا را تغییر دهد. او چشم‌وگوش رویا را به دنیای سیاست بازتر می‌کند. آنها درست در روز کودتای 28 مرداد 1332 با هم قرار می‌گذارند تا در محضری به عقد یکدیگر درآیند. رویا سرِ قرار می‌رود. خیابانها شلوغ است و اراذل و اوباش شعار «مرگ بر مصدق» سرمی‌دهند. بهمن سرِ قرار نمی‌آید. رابطۀ رویا و بهمن به هم می‌خورد و رویا و خواهرش بعد از کودتا، به خواست پدر، به امریکا می‌روند و رویا در امریکا ماندگار می‌شود و تشکیل خانواده می‌دهد. اما رازی ناگشوده مانده است: اینکه بهمن چرا در روز کودتا سرِ قرار نیامده است و دلیل واقعی به هم خوردن رابطۀ رویا و بهمن چیست؟ این معمایی است که در طول رمان قرار است گشوده شود و ما در پی گشودن راز این معما پابه‌پای رویا در تهران سال‌های دور سفر می‌کنیم و تهران آن روزگار را به تماشا می‌نشینیم.
در «عشق در عصر کودتا»، از خلال شرح ماجرای رویا و بهمن، مناقشات سیاسی ایران در دهۀ 30 خورشیدی، سبک زندگی مردم در آن دوره، تهران آن روزگار و جریان‌ها و صف‌بندی‌های سیاسی و رویدادهای تاریخی آن عصر به تصویر کشیده شده است. در این رمان همچنین از نقش امریکایی‌ها در ایران، چه به صورت سیاسی و چه از طریق فیلم‌ها و فرهنگی که از طریق این فیلم‌ها در ایران و میان ایرانیان رواج یافته بود، سخن رفته است و نیز از تقابل دو فرهنگ.
دربارة مرجان کمالی، نویسندة کتاب «عشق در عصر کودتا»
مرجان کمالی نویسند‌ة ایرانی‌‌تبار ساکن امریکاست که آثارش را به زبان انگلیسی می‌نویسد. او در ترکیه و از مادر و پدری ایرانی متولد شده است. پدر کمالی دیپلمات بوده و همین باعث شده است که او تجربۀ زندگی در کشورهای مختلفی را از سر بگذراند. کودکی او در کشورهای کنیا، آلمان، ترکیه، ایران و امریکا سپری شده است. کمالی از سال‌های کودکی و نوجوانی با آثار کلاسیک ادبیات انگلیسی‌زبان آشنا شد و بعد از آن به تحصیل در رشتۀ ادبیات انگلیسی در دانشگاه برکلی پرداخت. «عشق در عصر کودتا» از آثار مطرح و موفق و پرفروش مرجان کمالی است. این کتاب در فهرست بهترین کتاب‌های تابستانی «نیوزویک» بوده است. از مرجان کمالی رمان دیگری نیز به نام Together Tea (چای باهم) به زبان انگلیسی منتشر شده است که وقایع آن هم به نحوی به ایران و ایرانیان مربوط می‌شود و شخصیت‌های اصلی آن ایرانی هستند.
دربارة ترجمۀ فارسی رمان «عشق در عصر کودتا»
رمان «عشق در عصر کودتا» با ترجمۀ جلیل جعفری در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. عنوان اصلی این رمان The Stationery Shop (نوشت‌افزارفروشی) است، که اشاره دارد به مکانی که در رمان و سیرِ وقایع آن نقشی اصلی و مهم ایفا می‌کند. این مکان جایی است که رویا در آن برای نخستین‌ بار بهمن اصلان را می‌بیند و با او آشنا می‌شود و به بهمن دل می‌بازد. صاحب این مغازة نوشت‌افزارفروشی نیز از شخصیت‌های مهم و کلیدی رمان است. اما «عشق در عصر کودتا»، یعنی عنوانی که برای ترجمۀ فارسی کتاب انتخاب شده است، احتمالاً برای مخاطبان فارسی‌زبانِ این رمان طنین و تداعی آشناتری دارد.