بازگشت به پنج رود

کتاب «بازگشت به پنج‌رود» نوشتۀ آندری ولوس
داستان خیال انگیز زندگی رودکی، شاعر تبعیدی
روایتی از زندگی پرماجرای رودکی، پدر شعر فارسی را در کتاب «بازگشت به پنج‌رود» بخوانید. کتاب، داستانی از زندگینامۀ شاعر زبان فارسی به قلم آندری ولوس است. ولوس ماجراهای شعر و شاعری، عرفان و مذهب همچنین سیاست و تاریخ را بهم پیونده زده تا روایتی از زندگی شاعر هزار سالۀ زبان فارسی را بازگو کند. «بازگشت به پنج‌رود» روایت زندگینامه رودکی است که سالها از قریۀ خود جدا بود و در خدمت امیران سامانی. اما در سالهای پایانی عمرش مورد بی‌مهری قرارگرفت و با چشمانی کور شده به زادگاهش پنج رود بازگشت و در همانجا چشم از جهان فانی فروبست.
رودکی با استادی و مهارت تمام داستان‌ها و موضوعات حماسی را در شعرهایش گنجانده است. شعرهای او با تشبیه و استعاره‌های بسیار، تصاویری متحرک برای خواننده بازنمایی می‌کند. رودکی را پدر ادبیات فارسی نام نهاده‌اند. قبل از او اگرچه شعر فارسی سروده می‌شد، اما کیفیت اشعار رودکی شروعی در مسیر پیشرفت شعر فارسی بوده است. او شعر فارسی را از شعر عربی جدا نمود و وزن و قالب‌های جدید در شعر فارسی ایجاد کرد. فردوسی شاعر پر آوازۀ ایران نیز از رودکی در اثر جاودانۀ شاهنامه یاد کرده است. در آن زمان ها رودکی نزد امیر نصر سامانی محبوب شد و ثروت فراوانی کسب کرد. او علاوه بر شعر در نوازندگی هم مهارت داشت و چنگ می‌نواخت. هنگامی که شعر «بوی جوی مولیان» را سرود و به همراه نوازندگی در نزد ابونصر سامانی خواند، چنان تأثیری در امیر سامانی گذاشت که امیر بدون کفش هرات را به مقصد بخارا ترک کرد.
یادآوری می‌شود، کتاب «بازگشت به پنج‌رود» سال 2013 برنده جایزۀ بوکر روسی شده است.

درباره کتاب «بازگشت به پنج رود»
کتاب، روایتی جذاب از ماجرای رودکی را مانند زندگینامه‌ای برای خواننده بیان می‌کند. شخصیت اصلی کتاب، ابوعبدالله جعفربن محمد رودکی شاعر فارسی است که مسیر بخارا تا پنج‌رود را با چشمانی که دیگر نمی‌بینند طی می‌کند. چشمانی که از خشم امیر سامانی در امان نماندند. نوجوانی مسیر طولانی را راهنمایی می‌کند. اما آیا نوجوان راهنماست یا پیرمردی که نمی‌بیند؟ پیرمرد بیناتر از نوجوان او را از خطرات حفظ می‌کند و اندک اندک اسرار زندگی را برای او روشن می‌نماید.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم:
«جعفر به هیچ وجه نمی‌توانست دریابد پدربزرگش به چه افتخار می‌کند. جهانیان شاهزاده ابومنصور را مدت‌ها پیش از یاد برده بودند، حالا سواره‌نظام به کنار، ولی کل سپاه ابومنصور بی‌کفایت از آب درآمد، وگرنه چطور از برادرش ابو اسحاق شکست خورد که سپاهیانش را تارومار کرد و خودش را به اسارت گرفت و کشت. البته پدربزرگ را عفو کرد و اجازه داد در لباس سوار ساده زیر پرچم او بایستند. غرور و افتخار به چه مناسبت؟ قبلا در خدمت کس دیگری بودن و حالا در خدمت کسی دیگر... این دو چه فرقی دارد؟
حکیم پیر سر سپیدمویش را تکان می‌داد و دوباره در صدایش غرور و شعف موج می‌زد که با چه کسانی روزگار گذرانده است: “بعد، امیر اسماعیل سامانی آمد و دولت مستعجل ابواسحاق را برچید! امیر بزرگ سامانی بزرگ‌ترین گنجینه‌ی جهان را تصاحب کرد: بخارا! پروردگار هزار سال کامروایی نصیبش کناد!” باید فرض را بر این گذاشت که پدربزرگ آماده‌ی خدمت به امیر اسماعیل هم بود، همان‌طور که به بقیه خدمت کرده‌ بود، ولی کارهایی فوری پیش آمد که نیازمند حضور او در پنج‌رود بود: پابرهنگانِ محل ناآرامی نشان می‌دادند. حکیم مرخصی کوتاهی گرفت و بار سفر به آشیانه‌ی خانوادگی‌اش را بست تا ظرف یکی دو هفته نظم را در آنجا برقرار کند و بازگردد. ولی تا بخواهد پست‌فطرت‌ها را چوب بزند (فقط سردمداران فتنه را مستحق مجازات شدیدتری دانست: یکی را دار زد و یکی دیگر را دستور داد زنده‌زنده مثله کنند و در نتیجه یاغی خیلی زود جان به جان‌آفرین تسلیم کرد)، تا بخواهد پدرانه زیر دستانش را دوباره سرعقل بیاورد، دوباره قانون را برقرار کند و عادت به اطاعت را در سر همه بنشاند، تا بخواهد دوباره سنت رایج پرداخت سهم اربابی را سروسامان دهد، تا به مناقشات زنانش رسیدگی کند...خلاصه آنکه خودش هم در نفهمید چطور پنج‌رود ماندگار شد.»

درباره نویسنده کتاب «بازگشت به پنج‌رود»
آندری ولوس نویسنده روس است. او در سال 1955 در شهر دوشنبه در تاجیکستان به دنیا آمد و در همانجا دوران کودکی خود را گذرانده است. جایزۀ معتبر ادبی ایتالیایی مسکو ـ پنه سال 1998 برای سه‌گانۀ «خرم آبادХуррамабадскую трилогию»، ولوس را بیشتر برای مخاطبان روسی شناخته شده کرد. پس از این جایزه یکسال بعد آندری ولوس جایزه معتبرتری به نام «آنتی بوکر» دریافت کرد.
رمان «خرم‌آباد» که اشاره به زادگاه ولوس دارد، از داستان‌ها و روایت‌هایی تشکیل شده است.
از دیگر کتاب‌های ولوس می‌توان به «انیماتور»، «فاتح» و «رمانی با یک طوطی» اشاره کرد.

درباره ترجمه فارسی کتاب «بازگشت به پنج‌رود»
داستان شورانگیز «بازگشت به پنج‌رود» با عنوان فرعی «داستان خیال‌انگیز زندگی رودکی، شاعر تبعیدی» توسط آبتین گلکار به فارسی برگردانده شده است. نشر برج کتاب حاضر را برای علاقه‌مندان چاپ و منتشر کرده است.

رتبه کتاب «بازگشت به پنج‌رود» در گودریدز: 3.6 از 5.