دون ژوان از زبان خودش

رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» اثر پتر هانتکه
وقتی صحبت از پتر هانتکه است یعنی با داستانی نامتعارف سروکار داریم. رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» نیز از این قاعده هانتکه‌ای مستثنی نیست. «دون ژوان (از زبان خودش)»، با عنوان اصلی Don Juan: (erzählt von ihm selbst)، رمانی‌ست کوتاه که هانتکه در آن شخصیت معروف و قدیمیِ دون ژوان را به متن زندگی مدرن آورده و از این شخصیت آشنایی‌زدایی کرده است.
رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» قصه‌ای‌ست که مثل بسیاری از آثار پتر هانتکه در آن از داستانی ماجرامحور و پُر از اُفت‌وخیز خبرِ چندانی نیست، اگرچه شخصیت اصلی این رمان کسی‌ست که او را به‌عنوان شخصیتی ماجراجو می‌شناسیم. در این رمان، دون ژوان بخشی از سرگذشت خود و اتفاقاتی‌ را که اخیراً از سر گذرانده است نقل می‌کند. نقل او اما تصویر آشنای دون ژوان را زایل می‌کند و تصویری تازه و متفاوت از این شخصیت افسانه‌ای می‌آفریند.

مروری بر رمان «دون ژوان (از زبان خودش)»
رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» داستان ورود ناگهانی دون ژوانِ معروف و افسانه‌ای به مهمانخانه‌ای در فرانسه است و نقل ماجراهایش برای صاحب مهمان‌خانه که مدتی‌ست مهمان‌خانه‌اش مشتری ندارد و او به تنهایی در آن برای خودش غذا درست می‌کند و کارهای باغ و خانه را انجام می‌دهد و کتاب می‌خواند. مهمان‌خانه‌دار تعریف می‌کند که روزی سرانجام به این نتیجه می‌رسد که کتاب ‌خواندن را کنار بگذارد و در همان روز دون ژوان فراری وارد ملک او می‌شود و آنچه را در یک هفتۀ اخیر در کشورهای مختلف از سر گذرانده است برای مهمان‌خانه‌دار تعریف می‌کند. مهمان‌خانه‌دار تأکید می‌کند که دون ژوان «داستانش را نه به صیغۀ اول‌شخص، بلکه به صیغۀ سوم‌شخص» برای او تعریف می‌کند و آنچه ما می‌خوانیم چیزی‌ست که او از نقل دون ژوان به یاد می‌آورد.
در واقع هانتکه از همان آغاز ما را برای مواجهه با روایتی نامتعارف آماده می‌کند. دون ژوان داستان‌های خود را برای مهمان‌خانه‌دار می‌گوید و ما این داستان‌ها را می‌شنویم، اما در این داستان‌ها چیزی جلب توجه می‌کند؛ چنانکه در هر دو مقاله‌ای که هانس یوزف اورت‌هایل و تیلو ریسینگ درباره رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» نوشته‌اند اشاره شده، دون ژوان هانتکه هیچ شباهتی به آن دون ژوان قدیمیِ کلاسیک که می‌شناسیم ندارد. او نه اغواگر است و نه ماجراجو. دون ژوان در هفت روز اخیر که وقایع‌اش را برای مهمان‌دار نقل می‌کند با زنانی مواجه شده است. هر روز با یک زن. اما رابطۀ او با آن زنان از جنس رابطۀ مردی اغواگر با زنان نیست. این‌گونه است که هانتکه روایتی متفاوت از دون ژوان ارائه می‌دهد. دون ژوان رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» به قول هانس یوزف اورت‌هایل «درگیر خسران و یأسی است که او را از تمام آن سبک‌سری‌ها، شیطنت‌ها و حتی خباثت‌ها محروم می‌کند». هانتکه در رمان «دون ژوان (از زبان خودش)»، چنانکه تیلو ریسینگ در مقاله‌اش درباره این رمان اشاره می‌کند «موفق می‌شود در کمترین فضای ممکن، به‌جای بن‌مایه‌ها و استعاره‌های متعددی که در مجموع به دون ژوان ربط داده می‌شود، بن‌مایه‌ها و استعاره‌های دیگری بگذارد».

درباره پتر هانتکه، نویسنده رمان «دون ژوان (از زبان خودش)»
پتر هانتکه (peːtɐ ˈhantkə)، متولد 1942، داستان‌نویس و نمایشنامه‌نویس اتریشی و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2019 است. هانتکه نویسنده‌ای آوانگارد با گرایش‌هایی نامتعارف در روایتگری‌ست. او در آثارش نه به شیوه‌های مألوف و آشنا، بلکه به شیوه‌‌ای داستان خود را روایت می‌کند که مخاطب را هرچه‌بیشتر به مشارکت و کلنجار با متن، برای درک آنچه روایت می‌شود، وامی‌دارد. اهدای جایزه نوبل به پتر هانتکه در سال 2019، به‌ویژه به دلیل حمایت هانتکه از صرب‌ها در جنگ بوسنی، باعث انتقادهایی از داوران جایزه نوبل شد.
از آثار هانتکه می‌توان به «کاسپار»، «اهانت به تماشاگر»، «اتهام به خود»، «فروشنده‌ی دوره‌گرد» و «ترس دروازه‌بان از پنالتی» اشاره کرد. براساس رمان «ترس دروازه‌بان از پنالتی»، ویم وندرس فیلمی به همین نام ساخته است. هانتکه همچنین در نگارش فیلمنامۀ فیلم معروف «بهشت بر فراز برلین» ویم وندرس، که وندرس به خاطر آن جایزه بهترین کارگردانی جشنواره کن را گرفت، مشارکت داشته است.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «دون ژوان (از زبان خودش)»
رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» با ترجمۀ اژدر انگشتری در نشر بیدگل منتشر شده است. این رمان جزوی از مجموعۀ ادبیات داستانی است که به دبیری نصراله مرادیانی منتشر می‌شود. در ابتدای کتاب یادداشتی کوتاه از نصراله مرادیانی درباره این مجموعه و هدف از راه‌اندازی آن در نشر بیدگل آمده است. ترجمۀ فارسی رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» با دو مقاله درباره این رمان همراه است: یکی مقاله‌ای با عنوان «بارِ اندوهِ دون ژوان» به‌قلم هانس یوزف اورت‌هایل و دیگری مقاله‌ای با عنوان «دون ژوان در نقش ناجی زنان» به‌قلم تیلو ریسینگ.
اژدر انگشتری، مترجم رمان «دون ژوان (از زبان خودش)»، متولد 1360 در کرج است. او کارِ ادبی خود را با ویراستاری آغاز کرده و اکنون به‌عنوان مترجم ادبی در عرصۀ ادبیات فعال است. از ترجمه‌های اژدر انگشتری می‌توان به «در بهار جاودانۀ نسیان» و «کبوترانِ روی چمن» اشاره کرد.

رتبۀ رمان «دون ژوان (از زبان خودش)» در گودریدز: 2.80 از 5.