امام حسین پژوهی برای جهان معاصر

کتاب «امام‌ حسین ‌پژوهی برای جهان معاصر (دفتر سوم)» به کوشش محمدجعفر امیرمحلاتی و به قلم جمعی از نویسندگان
واقعۀ عاشورا چه درس و پیام و معنایی برای جهان امروز دارد؟ این پرسشی‌ست که در مقالاتِ دفتر سومِ کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» به آن پاسخ داده شده است. در کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» نویسندگان مختلفِ متخصص در اسلام شناسی و تاریخ اسلام و تشیّع و واقعۀ عاشورا، از منظر اخلاقی، فرهنگی، فلسفۀ سیاسی و روش‌شناسی به قیام امام حسین و واقعۀ عاشورا پرداخته‌اند.
رویکرد اصلی نویسندگان در مقالات کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» مبتنی بر معناهای واقعۀ عاشورا در جهان امروز و پیام امام حسین به انسان معاصر است. در این مقالات هم به پیام سیاسی و اخلاقی عاشورا و کاربردِ امروزی این پیام در ترویج آزادگی و ظلم‌ستیزی و تلاش برای رفع بحران‌های گوناگونِ جهان معاصر و برقراری صلح به جای جنگ پرداخته شده، هم از شیوه‌های امام حسین پژوهی و امکان تفسیرهای گوناگون از واقعۀ عاشورا و انعکاس این واقعه در فرهنگ عامّۀ تشیّع سخن رفته است و هم به نقدی درباره واقعۀ عاشورا پاسخ داده شده است.

مروری بر کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر»
کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» کتابی‌ست در تقبیحِ خشونت و ظلم در دنیای امروز. در این کتاب، با یادآوری خشونتی که عُمّالِ حکومت یزید در مقابله با امام حسین و یارانش به آن متوسل شدند و رویکرد ضدّ خشونتِ امام حسین و تلاش او برای پرهیز از جنگ و خشونت، از ضرورت تلاش برای برقراری صلح و عدالت و رفع تبعیض در جهان امروز سخن رفته و از این‌که سیره امام حسین چه الگویی برای صلح‌طلبی و مبارزه با جنگ و خشونت پیشِ روی انسان معاصر می‌گذارد.
محمدجعفر امیرمحلاتی، گردآورنده مقالات کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر»، در پیشگفتار خود بر دفتر سوم این کتاب، با اشاره به ادبیّاتِ علمی‌ای که امروزه در تحلیل واقعۀ عاشورا پدید آمده و کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» که جزوی از آن است، درباره رویکرد صلح‌پژوهانه و ضدّ خشونت این ادبیات و نیز درباره مهم‌ترین درسی که جهان معاصر می‌تواند از امام حسین و یاران او بگیرد، می‌نویسد: «خوش‌بختانه، علاوه بر سه دفتر و دو ویژه‌نامه‌ی امام‌ حسین ‌پژوهی ـ که به‌همّتِ مرکزِ پژوهشیِ مجد انتشار یافته ـ در حالِ حاضر، ادبیّاتِ علمیِ قابلِ توجّهی در تحلیلِ صلح‌پژوهانه از سیره امام حسین در دسترس است؛ که مظلومیّتِ سالارِ شهیدان و یارانِ ایشان را، نه‌تنها در شهادتِ فاجعه‌بار، بَلکه در شکستِ تلاش‌های صلح‌جویانه‌ی آن امامِ همام، بررسی می‌کند.
این ادبیّات، هم‌چُنین نشان داده که اردوگاهِ ابنِ زیاد، نه‌تنها از فقدانِ فلسفه‌ی سیاسی‌ای معنادار، رنج بُرده؛ بَلکه، مهم‌تر از آن، در توسعه‌ی تمدّن‌سوزِ خشونت، گویِ سبقت را از همه‌ی شیاطین ربوده است.
در این صورت، شاید مهم‌ترین درسِ مطالعه‌ی سیره‌ی امام حسین و یاران‌اش در فاجعه‌ی خشونت‌های عاشورایی، برای جهانِ معاصر این باشد:
کربلا: جنایتی علیه بشریّت، که دیگر نباید تکرار شود.»
در مقالات کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» همچنین از امکان ارائۀ تفسیرهای گوناگون و متنوع از واقعۀ عاشورا سخن رفته و از گشوده بودن بابِ طرحِ مباحث و تحلیل‌ها و تفسیرهای مختلف درباره این موضوع.
دفتر سومِ کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» از پیشگفتار محمدجعفر امیرمحلاتی، هشت مقالۀ تألیفی و یک مقالۀ ترجمه که برحسب موضوع در دو بخش با عنوان‌های «روش‌شناسی و فلسفه سیاسی» و «اخلاق ‌پژوهی و الگو شناسی» تنظیم شده‌اند و ضمیمه‌ای شامل یک شعر تشکیل شده است.
مقالاتی که در بخش اول کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» می‌خوانید عبارتند از: «سنجشِ اتّهامِ خروجِ حسین ‌بن‌ علی بر حاکم، برپایه‌ی فقهِ اهل سنّت» نوشتۀ مرتضی رحیمی‌نژاد، «امتناعِ انسدادِ بابِ گفت‌وگو» نوشتۀ محمد برکت، «طبقه‌بندی تحلیل‌های ارائه شده از واقعه عاشورا براساس رویکرد، زبان، و پیش‌فرض‌ها» نوشتۀ سید عمادالدین طباطبایی»، «ماجرای کتاب شهید جاوید» نوشتۀ محمد اسفندیاری و «حُسین بن عَلیّ در فرهنگِ عامّه‌ی تشیّع» نوشتۀ ژان کالمارد و ترجمۀ سید شهاب‌الدین مصباحی.
مقالات بخش دوم کتاب نیز عبارتند از: «اخلاقِ پساعاشورا در سیره‌ی گفتمانیِ سیّدالساجدین» نوشتۀ داوود فِیرَحی، «پسااخلاق در ساحت عاشورایی: الاهیّاتِ وفا در سیره‌ی عباس بن علی» نوشتۀ محمدجعفر امیرمحلاتی، «نقدی بر یک رساله: زینب در میانه‌ی شجاعت و عواطف زنانه» نوشتۀ محمدهادی طلعتی و «حُرّ بنِ یزیدِ ریاحی، حلقه‌ای از احرار» نوشتۀ عبدالرسول هادیانِ شیرازی.
در ضمیمۀ کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر»، با عنوان «ادب توسّل»، متن تلخیص شده شعرِ مخمّسی از فتح‌الله وفایی شوشتری، شاعر و عالم و عارف قرن سیزدهم هجری، به روایت حمید علیمی آمده است. وفایی شوشتری در این مخمّس، که «مخمّس طاعونیّه» نام گرفته، از بلای طاعون در نجف به اهلِ بیت توسّل جسته است. این شعر، چنانکه محمدجعفر امیرمحلاتی در پیشگفتار کتاب اشاره کرده، به ‌مناسبتِ وجه تشابهِ آن با شرایط امروزِ جهان و همه‌گیریِ ویروس کرونا و شباهت آن با طاعون در ایامِ قدیم، به انتخاب استاد یوسف نیّری در کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» آمده است.
دفتر سومِ کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر» در مجموعۀ «شیعه شناسی» نشر نگاه معاصر و با همکاری مرکز پژوهشی مجد شیراز منتشر شده است.

درباره محمدجعفر امیرمحلاتی، گردآورنده کتاب «امام حسین پژوهی برای جهان معاصر»
دکتر محمدجعفر امیرمحلاتی، متولد 1331 در تهران، استاد دانشگاه، اسلام‌شناس، صلح‌پژوه و فعال صلح و دیپلمات سابق ایرانی است. امیرمحلاتی دارای لیسانس اقتصاد از دانشگاه ملی ایران (دانشگاه شهید بهشتیِ فعلی)، فوق لیسانس اقتصاد سیاسی از دانشگاه اورگن، مدرک مهندسی از دانشگاه کانزاس و دکترای مطالعات اسلامی از دانشگاه مک گیل است. او در دانشگاه‌های مختلفی مانند کلمبیا، پرینستون، ییل و جورج تاون تدریس کرده و استاد و دانشور منتخب در مطالعات اسلامی و الاهیات صلح در دانشکده مطالعات مذهبی و از امنای بنیاد فرهنگی ایلکس است. امیرمحلاتی همچنین صاحب کرسی نانسی شروم دای در مطالعات خاورمیانه و شمال آفریقا در کالج ابرلین در اوهایو است. پژوهش در شیراز برای گسترش صلح‌دوستی و انتشار ماحصل این پژوهش‌ها در نشریات گوناگون، نظیر «فارسنامه»، از جمله فعالیت‌های فرهنگی محمدجعفر امیرمحلاتی در حالِ حاضر است.
امیرمحلاتی همچنین از سال 1367 تا 1368 سفیر ایران در سازمان ملل متحد بوده و در پایان گرفتن جنگ ایران و عراق نقش داشته است.
کتاب‌های «دوستی به مثابه جهان‌بینی: نگرشی نوین به مقوله دوستی در تمدن اسلامی و سیاست جهانی» و «عذر و عفو: نگاهی تطبیقی» از دیگر کتاب‌هایی‌اند که به کوشش محمدجعفر امیرمحلاتی منتشر شده‌اند. او همچنین در انتشار ترجمۀ انگلیسی دو مجموعه از اشعار سهراب سپهری در امریکا مشارکت داشته است.