زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین

کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» نوشتۀ آلن استرسون، دیوید چارلز کاسیدی و روث لوین سیمه
تحقیقی در زندگی همسر اول آلبرت اینشتین و جایگاهش در تاریخ علم و کندوکاو در صحت و سقم یک روایتِ رایج درباب او. کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین»، با عنوان اصلی Einsteins Wife: The Real Story of Mileva Einstein-Maric، پژوهشی نسبتاً تازه در حوزه تاریخ علم است که تمرکزش بر زندگی و شخصیت و جایگاه علمی میلوا ماریچ، همسر اول آلبرت اینشتین، و رابطه و همکاری این زوج دانشمند است.
نویسندگان کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» در این کتاب بیش از هرچیز بر آن‌اند که نشان دهند این ادعای رایج درباره میلوا ماریچ که او در نوشتن مقالۀ معروف نسبیت خاص با شوهرش همکاری داشته و ایده‌های خلاقانۀ نظریۀ نسبیت اینشتین از آن بوده اما جایگاهش در تاریخ علم نادیده گرفته شده، تا چه میزان حقیقت دارد و مُستند به اسنادِ معتبر است.
طبق آنچه آلن استرسون، دیوید چارلز کاسیدی و روث لوین سیمه در کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» رو می‌کنند، روایت رایج درباب جایگاه کلیدی و مؤثر میلوا ماریچ در زندگی علمی آلبرت اینشتین و نقش مؤثر او در به‌شهرت‌رسیدن شوهرش چیزی از جنس افسانه‌پردازی است و روایتی توأم با اغراق و بدون اسناد محکم و معتبر.
در کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» سعی شده است جایگاه واقعی و البته مهم میلوا ماریچ در تاریخ علم نشان داده شود؛ جایگاهی که اهمیت آن، چنانکه در کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» می‌خوانیم، ربطی به همکاری‌های او با آلبرت اینشتین ندارد.
متن اصلی کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» اولین بار در سال 2019 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین»
کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» از مقدمه و یازده فصل تشکیل شده که در سه بخش به نام‌های «میلوا و آلبرت»، «زنان در عرصۀ علم» و «بررسی ماجرای میلوا ماریچ» تنظیم شده‌اند.
فصل‌های یازده‌گانۀ کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» عبارتند از: «دو مسیر مختلف زندگی و تحصیل»، «پلی‌تکنیک زوریخ»، «ازدواج ناموفق»، «تلاش‌ها و موفقیت‌های زنان در عرصۀ علم»، «شروع ماجرا»، «ماجرا شکل می‌گیرد»، «همکاری آلبرت و میلوا در دوران دانشجویی»، «همکاری آلبرت و میلوا طی زندگی مشترک»، «ماجرا پیش می‌رود»، «ماجرا همچنان ادامه دارد» و «ماجرا به پایان می‌رسد».
نویسندگان کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» در مقدمۀ این کتاب توضیح می‌دهند که داستانِ نقش پُررنگ میلوا در توفیق علمی همسرش چگونه و از چه زمانی پاگرفت. آن‌ها ریشۀ شکل‌گیری این روایت را در اواخر دهۀ 80 میلادی و اوایل دهۀ 90، یعنی کمی بعد از انتشار جلد اول کتاب «مجموعه اوراق مربوط به آلبرت اینشتین» می‌دانند؛ کتابی که در آن به پنجاه و یک نامۀ میلوا و آلبرت به یکدیگر اشاره شده است.
در مقدمۀ کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» همچنین شرح داده شده که چطور انتشار جلد اول «مجموعه اوراق مربوط به آلبرت اینشتین» باعث شد که کتابی که قدیم‌تر و در سال 1969 به زبان صربی و به‌قلم دسانکا تربوویچ – گیوریچ، استاد علوم اهل صربستان، درباره میلوا ماریچ نوشته شده بوده، جلب نظر کند؛ کتابی به نام «زندگی غم‌انگیز میلوا اینشتین – ماریچ در سایۀ آلبرت اینشتین» که در آن از سَر بودنِ میلوا ماریچ بر آلبرت اینشتین در ریاضیات و همکاری قابل توجه او با شوهرش در نوشتن مقالۀ نسبیت خاص و در سایه ماندن او، به‌رغم این همکاری، سخن رفته است.
نویسندگان کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین»، ضمن تأکید بر جایگاه مهم و تأثیرگذار میلوا ماریچ در تاریخ علم، معتقدند که ادعاهای مطرح‌شده درباره همکاری او با آلبرت اینشتین و سهمی که او در موفقیت شوهرش داشته با واقعیت جور نیست و اسنادی که این ادعا برپایۀ آن‌ها مطرح شده، اسناد محکمی نیستند. آن‌ها در این کتاب بر آن‌اند که نشان دهند میلوا واقعاً چه دستاوردی در تاریخ علم داشت و چه کارهایی کرد و همچنین چه کارهایی نکرد. آن‌ها از همین منظر است که در کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» به تحقیق در زندگی میلوا ماریچ و رابطه و زندگی مشترک و همکاری او با آلبرت اینشتین می‌پردازند.
به اعتقاد نویسندگان کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» جایگاه واقعی میلوا ماریچ در تاریخ علم و اهمیت او، در پیشگامی‌اش در ورود زنان به رشته‌های علمی در دوره‌ای‌ست که به زنان در حوزه علم میدان داده نمی‌شد و ورود آن‌ها به رشته‌هایی همچون فیزیک دشوار بود و از این لحاظ میلوا ماریچ را می‌توان یکی از زنان خط‌شکنی دانست که راه را بر زنان بعد از خود گشودند.

درباره نویسندگان کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین»
دیوید چارلز کاسیدی (David C. Cassidy)، متولد 1945، تاریخ‌نگار امریکایی و استاد بازنشستۀ دانشگاه است. عمده شهرت او به‌خاطر کارهایش در حوزه تاریخ مکانیک کوانتومی، زندگینامه‌های علمی و تاریخ فیزیک در آلمان و امریکا است. کاسیدی به‌واسطۀ کارهای علمی و تحقیقاتی‌اش چند جایزه گرفته. او همچنین دارای دکترای افتخاری علوم از دانشگاه پردو است.

روث لِوین سیمه (Ruth Lewin Sime)، متولد 1939، پژوهشگر امریکایی و تاریخ‌نگار علم و فارغ‌التحصیل کالج بارنارد و دارای دکترا از دانشگاه هاروارد است. سیمه استاد بازنشستۀ دپارتمان شیمی کالج شهر ساکرامنتو است. از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌ها و مقالاتی اشاره کرد که درباره لیزه مایتنر و اُتو هان، دو دانشمندِ دخیل در کشف و شرحِ هم‌جوشی هسته‌ای، نوشته است.

آلن استرسون (Allen Esterson)، متولد 1936، استاد سابق کالج‌های مختلف لندن است. او اکنون به‌طور تخصصی روی همین موضوعی کار می‌کند که در کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» به آن پرداخته شده است؛ موضوع صحت و سقم ادعای مبنی بر نقش پررنگ میلوا ماریچ در موفقیت علمی آلبرت اینشتین و جاودانه‌شدن او در تاریخ علم.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین»
کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» با ترجمۀ اکرم ورشوچی‌فرد در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. اکرم ورشوچی‌فرد متولد 1351 است. او کتاب‌های ««نامه‌های زندان نلسون ماندلا» و «پیش به‌سوی زندگی: سفر دختری از کره شمالی برای رسیدن به آزادی» را نیز به فارسی ترجمه کرده است.

رتبۀ کتاب «زندگی فراموش شده میلوا ماریچ اینشتین» در گودریدز: 3 از 5.