به خاطره اعتمادی نیست

کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» نوشتۀ الیزا گبرت
جستارهایی روایی درباب فجایع عصر مدرن، از غرق شدن کشتی تایتانیک گرفته تا فاجعۀ چرنوبیل و همه‌گیری‌های ویروسی و... . کتاب «به خاطره اعتمادی نیست: یک راهنمای ادبی برای زندگی پیشاآخرالزمانی»، با عنوان اصلی The Unreality of Memory: Notes on Life in the Pre-Apocalypse، جستارهایی است که الیزا گبرت در آن‌ها باب تأمل دربارۀ انواع فجایع عصر مدرن را باز می‌کند و از فریب‌های اضطراب‌زای خاطره و حافظه می‌گوید و از اضطراب‌های گوناگون انسان امروزی و رابطۀ روان‌شناختی ما انسان‌های عصر حاضر با فاجعه و همچنین از نقش رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در اضطراب‌آفرینی و از چیزی بسیار هولناک: جذابیت فاجعه و خیال‌پردازی جنون‌آمیز درباب آن و فکر به اینکه ما جزو کسانی هستیم که از فاجعه نجات یافته‌ایم و فاجعه رخ داده است و هنوز هستیم.
کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» همچنین دعوتی است به تأمل دربارۀ پایان محتمل جهان که از دغدغه‌های عمدۀ انسان مدرن امروزی است.
متن اصلی کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» اولین بار در سال 2020 منتشر شد و مورد استقبال قرار گرفت و وب‌سایت هاف‌پست از آن به‌عنوان یکی از ده کتاب برتر سال نام برد. این کتاب، قبل از همه‌گیری کرونا به چاپ رسید و با شیوع این همه‌گیری وجهی پیش‌گویانه یافت و توجه بیشتری را از جانب منتقدان و مخاطبان به خود جلب کرد.

مروری بر کتاب «به خاطره اعتمادی نیست»
الیزا گبرت در کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» از این موضوع سخن می‌گوید که یک اتفاق بد و هولناک چه موقع صفت «فاجعه» به خود می‌گیرد. گبرت در این کتاب معتقد است که نمایش عمومی یک حادثۀ بد و هولناک و زیاد سخن گفتن دربارۀ آن و یادآوری مداوم‌اش است که آن حادثۀ بد و هولناک را به «فاجعه» تبدیل می‌کند.
کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» ما را با این حقیقت تلخ و ناخوشایند مواجه می‌کند که در فکر کردن به فاجعه و حرف زدن از آن، جذابیتی پنهان نهفته است و یکی از عوامل این جذابیت، یک شادمانی نهانی بابت نجات یافتن از فاجعه است. گبرت در کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» از این احساس شادمانی پنهان، به‌عنوان نوعی همدستی ما با فاجعه سخن می‌گوید؛ همدستی‌ای که به‌اعتقاد گبرت یکی از عواملی است که فاجعه را وحشتناک می‌کند. او در یکی از جستارهای کتاب «به خاطره اعتمادی نیست»، با عنوان «ویران باشکوه»، دربارۀ این همدستی وحشت‌آفرین و وجه نمایشی فاجعه و جلوه‌ها و نمودهای آن می‌نویسد: «اصلاً یکی از چیزهایی که فاجعه را وحشتناک می‌کند همین است: همدستی ما در آن؛ جوری که به آن زرق‌وبرق می‌دهیم و تبدیلش می‌کنیم به کالایی مصرفی؛ جوری که اخبار فجایع را به فیلم‌های سینمایی حاضرآماده تبدیل می‌کنند؛ جوری که فیلم‌های جنگی، که قرار است جنگ را نقد کنند، در واقع فقط به آن شکوه و جلال می‌بخشند.»
در کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» همچنین سخن از این است که حافظه و خاطرۀ فریبکار ما چه نقشی در شکل دادن به یک فاجعه در ذهن ما و درک ما از آن فاجعه دارد.
کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» راهنمایی برای زیستن در عصر فاجعه و اضطراب به دست می‌دهد و نیز ما را با این پرسش مواجه می‌کند که چگونه می‌توانیم در میان فجایع بزرگ به مسئولیت اخلاقی و شناختی و عملی خودمان آگاه شویم و برطبق این مسئولیت دست به عمل بزنیم.
کتاب «به خاطره اعتمادی نیست: یک راهنمای ادبی برای زندگی پیشاآخرالزمانی» از دوازده جستار تشکیل شده که در سه بخش تنظیم شده‌اند. جستارهای دوازده‌گانۀ کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» عبارتند از: «ویران باشکوه»، «الگوی آخرالزمان»، «تهدیدها»، «بزرگ و آهسته»، «مرگ‌ومیر عظیم»، «اتاق کوچک»، «پروژه‌ی خودبینی»، «ساحره‌ها و شلاق»، «جنایت حقیقی»، «خیلی خسته‌ام»، «در میانه‌ی ما» و «حرف آخر، به خاطره اعتمادی نیست».

دربارۀ الیزا گبرت، نویسندۀ کتاب «به خاطره اعتمادی نیست»
الیزا گبرت (Elisa Gabbert)، متولد 1979، شاعر و جستارنویس امریکایی است. گبرت دانش‌آموختۀ زبان‌شناسی و علوم شناختی در دانشگاه رایس و نیز دارای مدرک MFA در نویسندگی خلاق از کالج امرسون است. او اکنون ستون‌نویس شعر نشریۀ «نیویورک تایمز» است.
از جمله آثار الیزا گبرت می‌توان به کتاب «خود ناپایدار»، که مجموعه‌ای مرکب از نثر و شعر است، و دفتر شعر «فاصلۀ عادی» اشاره کرد. کتاب «خود ناپایدار» گبرت از طرف نشریۀ «نیویورکر» به‌عنوان یکی از بهترین کتاب‌های سال 2013 معرفی شده است.
از گبرت، علاوه بر چند دفتر شعر، دو مجموعه جستار نیز به چاپ رسیده که کتاب «به خاطره اعتمادی نیست» یکی از آن‌هاست.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «به خاطره اعتمادی نیست»
کتاب «به خاطره اعتمادی نیست: یک راهنمای ادبی برای زندگی پیشاآخرالزمانی» با ترجمۀ کیوان سررشته در سری دوم مجموعۀ «جستار روایی» نشر اطراف منتشر شده است.
کیوان سررشته، متولد 1365، مترجم ایرانی است. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «اتاق کار: یازده روایت از عشق، تعلیق و گیره‌های کاغذ»، «اگر به خودم برگردم: ده جستار دربارۀ پرسه در شهر»، «پسری که فیل را بزرگ کرد» و «دیدار اتفاقی با دوست خیالی و هشت جستار دیگر از آدام گاپنیک» اشاره کرد.