باقیمانده‌ی تقسیم ناپذیر

کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر» نوشتۀ اسلاوی ژیژک
خوانشی نو و متفاوت از فلسفۀ فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ و ایدئالیسم آلمانی. کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر: دربارۀ شلینگ و موضوعات مرتبط»، با عنوان اصلی The Indivisible Remainder: An Essay on Schelling and Related Matters، کتابی است از اسلاوی ژیژک در تفسیر فلسفۀ شلینگ و آنچه مرتبط با آن است.
ژیژک در کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر»، ضمن خوانش و تفسیر اندیشه‌های شلینگ به‌میانجی نظریات ژاک لاکان، و نیز روبه‌روی هم قرار دادن شلینگ و هگل، که هردو از نمایندگان مهم جنبش فلسفی ایدئالیسم آلمانی هستند، شلینگ و ایدئالیسم آلمانی را از قرن‌های هجدهم و نوزدهم میلادی به عصر حاضر احضار می‌کند و بعضی موضوعات مهم دوران ما، مثل فضای مجازی و فیزیک کوانتوم، را در پرتو ایدئالیسم آلمانی و فلسفۀ شلینگ تحلیل می‌کند.
متن اصلی کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر: دربارۀ شلینگ و موضوعات مرتبط» اولین بار در سال 1996 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر»
کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر: دربارۀ شلینگ و موضوعات مرتبط»، چنانکه پیش‌تر اشاره شد، صرفاً یک تفسیر عادی و کلاسیک از اندیشه‌های شلینگ نیست. اسلاوی ژیژک در این کتاب، شلینگ را با زمانۀ ما و مسائل این زمانه، معاصر و مرتبط می‌کند و می‌کوشد، ضمن ارائۀ شناختی نو و نامتعارف از فلسفۀ شلینگ، به‌میانجی این فلسفه درکی از دنیای امروز که در سیطرۀ فضای مجازی است به دست دهد و فضای مجازی و نیز مباحث مربوط به فیزیک کوانتوم را به‌واسطۀ ایدئالیسم آلمانی درک و تفسیر کند.
آن‌ها که با آثار اسلاوی ژیژک آشنایی دارند می‌دانند که ژیژک فیلسوفی متأثر از اندیشه‌های ژاک لاکان است. این تأثیر در کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر» نیز به‌خوبی مشهود است و ژیژک در این کتاب، ایدئالیسم آلمانی و آرای شلینگ، به‌عنوان یکی از نمایندگان اصلی این جنبش، را در پرتو دیدگاه‌های لاکان بازخوانی و تفسیر می‌کند.
از دیگر دغدغه‌ها و علاقه‌های ژیژک که در کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر» نیز خود را می‌نمایانند، فرهنگ عامه و سیاست است. ژیژک در این کتاب نیز، حین خوانش شلینگ و بررسی و تحلیل مباحث مرتبط با ایدئالیسم آلمانی، پای سیاست و فرهنگ عامه را وسط می‌کشد و این یکی از وجوه نوآورانۀ تفسیر او از شلینگ و ایدئالیسم آلمانی است.
ژیژک در کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر»، چنانکه در مقدمۀ علی حسن‌زاده بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، بر این باور است که «شلینگ پیشاهنگ ماتریالیسمِ دیالکتیکیِ مارکس و مفهوم رانه و ناخودآگاه فروید است و وجوهِ مشترکِ تعیین‌کننده‌ای با هگل دارد.»
کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر» از مقدمه و سه فصل تشکیل شده است. فصل‌های سه‌گانۀ کتاب، در دو بخش به نام‌های «فریدریش ویلهلم یوزف شلینگ یا در سرآغازهای ماتریالیسمِ دیالکتیکی» و «موضوعات مرتبط» تنظیم شده‌اند. عنوان‌های این فصل‌ها عبارتند از: «شلینگ – در – خود: "اُرگاسمِ نیروها"»، «شلینگ – برای – هگل: "میانجیِ ناپدیدشونده"» و «فیزیک کوانتوم با لاکان».
در بخشی از کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر» می‌خوانید: «هر ساختارِ قدرتی ضرورتاً دوپاره و نامنسجم است؛ تَرَکی در خودِ شالودۀ عمارتِ قدرت وجود دارد و می‌توان این تَرَک را همچون اهرمی برای براندازیِ کارآمدِ ساختارِ قدرت به کار برد... به بیان کوتاه، می‌توان شالوده‌های قدرت را لرزاند زیرا ثباتِ عمارتِ پرصلابتش بسته به تعادلی نامنسجم و شکننده است. نتیجۀ دیگری که می‌توان گرفت عمیقاً با نتیجۀ پیشین همخوان است، گرچه ممکن است این حسِ نادرست را ایجاد کند که با آن در تناقض است: شاید آن لحظه فرا رسیده است که دلمشغولیِ وسواس‌گونِ چپ‌گرایانۀ قدیمی به شیوه‌ها و وسایلِ "برانداختن" و "متزلزل ساختنِ" نظم را پشتِ سر بگذاریم و روی پرسشِ مقابلِ آن تمرکز کنیم – روی چیزی که، پیروِ ارنستو لاکلائو، می‌توانیم آن را "نظمیدنِ نظم" بنامیم: نه این‌که چگونه می‌توانیم نظمِ موجود را متزلزل کنیم، بلکه نظم اساساً چگونه می‌تواند از دلِ بی‌نظمی سر برآورد؟ کدام ناسازگاری‌ها و دوپارگی‌ها اجازه می‌دهند که عمارتِ نظم خود را پابرجا نگه دارد؟
فیلسوفی که بیش از همه به درک این سایۀ مضاعفِ وقیحِ قدرتِ عمومی نزدیک شد ف. و. ی. شلینگ بود».

دربارۀ اسلاوی ژیژک، نویسندۀ کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر»
اسلاوی ژیژک (Slavoj Žižek)، متولد 1949، استاد دانشگاه، نظریه‌پرداز فرهنگی و فیلسوف چپ‌گرای اسلوونیایی است. پژوهش‌های ژیژک عمدتاً حوزه‌های هگلیسم، روان‌کاوی، الهیات، مارکسیسم، نظریۀ سیاسی و نقد فیلم را شامل می‌شود. او مشهورترین همکار مکتب روان‌کاوی لیوبلیانا است. این مکتب توسط گروهی از دانشگاهیان اسلوونیایی، که روی ایدئالیسم آلمانی، روان‌کاوی لاکانی، نقد ایدئولوژی و نقد رسانه‌ای کار می‌کنند، تأسیس شده است.
شوخ‌طبعی و استفاده از فرهنگ عامه، از مشخصه‌های سبک اسلاوی ژیژک در مطالب تئوریک اوست. از آثار ژیژک می‌توان به کتاب‌های «هراس جهانی: کووید – 19 جهان را می‌لرزاند»، «سال رؤیاهای خطرناک»، «کژ نگریستن» و «خشونت: پنج نگاه زیرچشمی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر»
کتاب «باقیماندۀ تقسیم‌ناپذیر: دربارۀ شلینگ و موضوعات مرتبط» با ترجمه و مقدمۀ علی حسن‌زاده در انتشارات ققنوس منتشر شده است.
علی حسن‌زاده، متولد 1368 در اردبیل، معلم زبان انگلیسی و مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «اخلاقیات امر واقعی کانت، لاکان»، «با مغزمان چه باید بکنیم؟»، «چرا همیشه همان اشتباهات را تکرار می‌کنیم؟ جستاری روانکاوانه درباب ناخودآگاه و تکرار» و «جنسیت و هستی‌شناسی» اشاره کرد.