خرد رنج آموخته اورستیا به روایت هیوبرت دریفوس

کتاب «خردِ رنج‌آموخته: اورستیا به روایت هیوبرت دریفوس» به ترجمه و بازنویسی زانیار ابراهیمی
شرح هیوبرت دریفوس بر سه‌گانۀ «اورستیا» از آیسخولوس. کتاب «خردِ رنج‌آموخته: اورستیا به روایت هیوبرت دریفوس» متن ترجمه و بازنویسی شدۀ درسگفتار هیوبرت دریفوس دربارۀ سه نمایشنامۀ «آگاممنون»، «نیازآوران» و «الهگان انتقام» آیسخولوس است که در کنار هم سه‌گانۀ معروف به «اورستیا» را تشکیل می‌دهند.
کتاب «خردِ رنج‌آموخته» کتابی است که، مانند دیگر کتاب‌های شامل روایت‌های هیوبرت دریفوس از متون ادبی کلاسیک، از درِ فلسفه به ادبیات کلاسیک وارد می‌شود.
دریفوس در درس‌گفتار مربوط به «اورستیا»، که زانیار ابراهیمی در کتاب «خرد رنج‌آموخته» ترجمه و روایت مکتوب خود از آن را ارائه داده است، سه‌گانۀ «اورستیا» را، از منظری فلسفی، مورد کندوکاو قرار می‌دهد.
کتاب «خرد رنج‌آموخته» نمودی از خوانش ادبیات با عینک فلسفه است.

مروری بر کتاب «خرد رنج‌آموخته»
هیوبرت دریفوس در درسگفتار «اورستیا»، که ترجمه و روایت فارسی آن را در کتاب «خرد رنج‌آموخته» می‌خوانید، در شرح سه‌گانۀ «اورستیا» از آیسخولوس، به تقابل عاطفه و عقل پرداخته است؛ تقابلی که، چنانکه در مقدمۀ زانیار ابراهیمی بر ترجمه و روایت‌اش از درسگفتار دریفوس دربارۀ سه‌گانۀ «اورستیا» در کتاب «خرد رنج‌آموخته» توضیح داده شده، شقی از «تقابل میان وانهادن خود به احوال وجودی و اراده‌مندیِ معطوف به قدرتِ نیچه‌ای و معطوف به قانون‌گذاریِ خودآیینِ کانتی» است.
دریفوس در این دوگانه، طرفِ وانهادن خود به احوال وجودی می‌ایستد و عاطفه را در مقامی برتر از عقل قرار می‌دهد اگرچه بر ضعف‌های عاطفه نیز انگشت می‌نهد و حواسش هست که عاطفه کجاها به خطا می‌رود.
کتاب «خرد رنج‌آموخته» از پیشگفتار، مقدمه و پنج فصل تشکیل شده است. فصل‌های پنج‌گانۀ کتاب «خرد رنج‌آموخته» عبارتند از: «فوزیس هومری و ایضاحات»، «پوئسیس فرهنگی»، «آگاممنون؛ تراژدی جمعی»، «نیازآوران؛ عقل جنون‌آسا»، «الهگان انتقام؛ به نام آتن».
در هر یک از فصل‌های پنج‌گانۀ کتاب «خرد رنج‌آموخته» با وجهی از شرح فلسفی هیوبرت دریفوس بر سه‌گانۀ «اورستیا» آشنا می‌شویم.
شرح شفاهی دریفوس بر سه‌گانۀ «اورستیا»، که ترجمه و روایت مکتوب آن را در کتاب «خرد رنج‌آموخته» می‌خوانیم، همچون شرح او بر چهار اثر ادبی کلاسیک دیگر، یعنی «برادران کارامازوف» داستایفسکی، «موبی‌دیک» هرمان ملویل، «کمدی الهی» دانته و «اودیسه» هومر، شرحی مبتنی بر وجودشناسی و در نقد عقلانیت و نیهیلیسم مدرن است.
در کتاب «خرد رنج‌آموخته» نیز، مانند دیگر کتاب‌هایی که براساس شرح‌های دریفوس بر متون کلاسیک فراهم آمده، شاهد تأکید دریفوس بر ضرورت غرق شدن در احوال وجودی برای رهیدن از نیهیلیسم مدرن هستیم و عاطفه، که دریفوس در درسگفتار «اورستیا» بر آن انگشت می‌‌نهد وجهی از این احوال وجودی است که در نقطۀ مقابل عقلانیت مدرن و اراده‌گرایی‌ای که دریفوس منتقد آن است، قرار می‌گیرد.
البته دریفوس از میان عواطف و احوال وجودی، خشم و انتقام را عواطفی مذموم و مردود می‌داند اما به‌اعتقاد او از مسیر خود عواطف می‌توان بر وجوه منفی آن‌ها غلبه کرد.
کتاب «خردِ رنج‌آموخته: اورستیا به روایت هیوبرت دریفوس» در انتشارات هرمس منتشر شده است.

دربارۀ هیوبرت دریفوس
هیوبرت لدرر دریفوس (Hubert Lederer Dreyfus)، متولد 1929 و درگذشته به سال 2017، فیلسوف امریکایی و استاد فلسفۀ دانشگاه برکلی بود. اصلی‌ترین علاقه‌های فلسفی و پژوهشی دریفوس شامل پدیدارشناسی، اگزیستانسیالیسم، فلسفۀ روانشناسی و ادبیات و مفاهیم فلسفی هوش مصنوعی بود.
شهرت دریفوس به‌ویژه بابت تفسیرش از فلسفۀ مارتین هایدگر، که منتقدان نام «درایدگر» را بر آن گذاشته‌اند، است.
دریفوس یکی از فیلسوفانی است که براین مگی در مجموعۀ تلویزیونی «فلاسفۀ بزرگ» بی‌بی‌سی با او مصاحبه کرده است.
از جمله آثار هیوبرت دریفوس می‌توان به کتاب «در – جهان – بودن: شرحی بر قسمت نخست وجود و زمان هایدگر» اشاره کرد.

دربارۀ زانیار ابراهیمی
زانیار ابراهیمی، که شرح هیوبرت دریفوس» بر «اورستیا» را در کتاب «خردِ رنج‌آموخته» ترجمه و بازنویسی و روایت کرده، مترجم ایرانی است. ابراهیمی متولد 1367 در سنندج و دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «داستایوسکی و فلسفه: جستارهایی دربارۀ جنایت و مکافات»، «مشروعیت عصر مدرن»، «برهوت معنوی جهان: گنوسیسم و فلسفه آلمان پس از جنگ»، «واتسون‌ها به بیرمنگام می‌روند»، «جنگ چکاوک‌ها»، «شهریار منجی: معنای شاهکار ماکیاولی»، «پایان الهی یا بشری تاریخ: مجادله بلومنبرگ، لوویت و اشمیت درباب سکولاریزاسیون و مدرنیته»، «مقدمۀ کیمبریج بر والتر بنیامین»، «سال گذشته در مارین‌باد»، «روزی روزگاری در امریکا»، «ریشه‌های الهیاتی مدرنیته» و «الهیات سیاسی پولس» اشاره کرد.
ابراهیمی، به‌جز شرح دریفوس بر «اورستیا»، درسگفتارهایی دیگر از دریفوس دربارۀ متون ادبی کلاسیک را نیز ترجمه و بازنویسی کرده است. از کتاب‌های دیگری که از او در زمینۀ درسگفتارهای دریفوس منتشر شده می‌توان به «زئوسِ غریبه‌نواز: اودیسه به روایت هیوبرت دریفوس» و «مرا اسماعیل صدا کن: موبی‌دیک به روایت هیوبرت دریفوس» اشاره کرد.