ویتگنشتاین در تبعید

کتاب «ویتگنشتاین در تبعید» با عنوان اصلی Wittgenestein in exile نوشته‌ی جیمز سی. کلاگ James Carl Klagge ویتگنشتاین‌پژوه برجسته است. این کتاب یکی از عناوین بسیار مناسب برای آشنایی و شناخت فیلسوف برجسته و مرموز، لودویگ ویتگنشتاین است. کتاب را احسان سنایی اردکانی به فارسی ترجمه کرده و انتشارات ققنوس آن را روانه‌ی بازار نشر شده است.

مروری بر کتاب «ویتگنشتاین در تبعید»:
در میان فیلسوفان برجسته شاید کمتر کسی را بتوان یافت که درک آثارش به سختی ویتگنشتاین باشد، و اگر بگوییم از این حیث لودویگ ویتگنشتاین در عالم فلسفه یگانه است، پر بی‌راه نگفته‌ایم. در مواجهه با فیلسوفان سخت اغلب به شارحان و مفسران دیگر متوسل می‌شوند، یعنی چاره‌ای نیست جز شناخت نظام فکری یک فیلسوف از منظر شارح یا مفسری دیگر. برای درک جهان یک فیلسوف معمولاً دو مشکل عمده وجود دارد. مشکل اول تسلط نداشتن به تاریخ فلسفه است، با این توضیح مهم که تاریخ نه به مثابه‌ی سیر خطی وقایع فلسفی، بلکه در این‌جا مشخصاً به عنوان پدیده‌ای زنده و حی و حاضر است. برای حل این مشکل و برای شناخت هر فیلسوف باید به فیلسوفان قبل از او رجوع کنیم تا با شناخت و احاطه به منظومه‌ی فکری تمامی فیلسوفان مهم پیشین، به شناخت فیلسوف مورد نظر نزدیک شویم. مشکل دوم هم مسأله زبان است. بدون شک برای پژوهش دقیق در مورد یک فیلسوف به‌خصوص، چاره‌ای نیست جز آموختن زبان آن فیلسوف. این‌ها البته مشکلات بسیار رایج هستند اما مواردی خاص و نادری هم جود دارد.
جیمز سی. کلاگ، اولین اثر مستقلش را به یکی از خاص‌ترین فیلسوفان اختصاص داده است. همان‌طور که از عنوان کتاب نیز می‌شود استنباط کرد، «ویتگنشتاین در تبعید» سعی دارد عومل اساسی سخت بودنِ درک جهانِ فلسفیِ ویتگنشتاین را بررسی کند. این‌که چه مجموعه عواملی موجب می‌شوند شناخت این فیلسوف تا این حد دشوار باشد و در باب آرای او اختلاف نظرهای بسیار اساسی وجود داشته باشد.
لودویگ ویتگنشتاین فیلسوفی بسیار کم‌کار و تودار بود. همان‌طور که جیمز سی. کلاگ نیز در ابتدای کتاب اشاره می‌کند، تنها رساله منطقی-فلسفی را در دوران حیاتش منتشر کرد. باقی آثار ویتگنشتاین پس از مرگ او منتشر شدند، از جمله آثاری مانند «در باب یقین»، «درباره‌ی رنگ‌ها»، «کتاب‌های آبی-قهوه‌ای» و سایر یادداشت‌‌ها و نامه‌ها.
لودویگ ویتگنشتاین اصرار داشت که هرگز درک نخواهد شد، گزاره‌ای که جیمز سی. کلاگ آن را در این کتاب بسیار جدی گرفته است. ویتگنشتاین تاثیر بسیار مهمی بر فلسفه گذاشت. پژوهش‌‌های بسیار دقیق او در حیطه‌ی فلسفه ریاضیات، منطق و حتی زبان دستاوردهای بسیار بزرگی بود که همچنان منبع الهام‌بخش بسیاری از محققان و پژوهشگران است. در مجموع لودویگ ویتگنشتاین فیلسوف بسیار موفقی بود با دستاوردهای بزرگ، اما این تمام ماجرا نبود. موفقیت شاید چیزی بود که ویتگنشتاین جوان اندکی سودای آن را داشت، اما به مرور به این یقین حاصل شد که موفقیت برای ویتگنشتاین چیزی شبیه مهملات روزمره است.
جیمز سی. کلاگ، در این کتاب سعی دارد توضیح دهد چرا ویتگنشتاین در مورد این‌که هرگز درک نخواهد شد درست فکر می‌کرد. گزاره‌ای که به احتمال زیاد ـ و به زعم نویسنده ـ گزاره‌ای مطلوبی برای شروع یک کتاب نیست. اما این درک نشدن به معنای هیچ نیاموختن نیست. کلاگ آن‌قدر دقیق بحث مورد نظرش را پیش می‌برد که کم‌‌کم با او همراه شویم. به هر ترتیب باید در نظر داشت که با یک داستان سرگرم‌کننده سر و کار نداریم. این‌جا موضوع سر و کله زدن با جهان مرموز مفاهیم فیلسوفی است که خودش اقرار دارد هرگز درک نخواهد شد. فیلسوفی که بر حسب اهمیت جهان فکری‌اش، نظام فلسفی او را به دو دوره‌ی ویتگنشتاین متقدم که شامل افکار دوره‌ی جوانی است و ویتگنشتای متاخر که در برگیرنده‌‌ی افکار سال‌های پایانی زندگی اوست تقسیم کرده‌اند. در مجموع کتاب با کتاب سرراستی طرفیم. شاید حق با ویتگنشتاین باشد و هرگز درک نشود اما جیمز سی. کلاگ چنین منظوری و تصمیمی ندارد، در نتیجه کتاب او بسیار روان و خوش‌خوان است و اتفاقاً سعی دارد به خوبی درک شود! پس نگران سختی متن نباشید، شروع کنید!

برشی از کتاب «ویتگنشتاین در تبعید»:
حس بیگانگی ویتگنشتاین چگونه ممکن است در فلسفه‌اش متجلی شده باشد؟ جی. ای. مور در [مقاله‌ی] «دفاعی از فهم عرفی» که در سال 1925 منتشر شد، ادعا کرد که چیزهایی را به یقین می‌داند. یکی از آن‌ها این است که «زمین سال‌ها پیش از آن‌که متولد شوم، وجود داشته است» دیگر این‌که هر بشری در «تمام لحظات عمرش پس از تولد یا مستقیماً با سطح زمین در تماس بوده، یا فاصله‌ی چندانی از آن نگرفته است».
ویتگنشتاین در فلسفه متأخر خود، اقدام به پرورش روشی برای خیز برداشتن به سمت موضوعات فلسفی کرد. به ویژه [برایش] این مهم بود که چنین موضوعاتی را در [نسبت با] یک سیاق بررسی کند. وصفی حجاب، دانشجوی ویتگنشتاین طی سال‌های 1945 تا 1947، می‌گوید: «مهم نبود ویتگنشتاین راجع به چه موضوعی بحث می‌کرد. مهم روشی بود که او در مواجهه با موضوع اتخاذ می‌کرد؛ که همیشه هم [روش‌ها] مشابه بودند. او همیشه بر اهمیت سیاق در فهمیدن چیزها تأکید داشت. وقتی سیاق را نادیده بگیریم، هرچه بماند، عیبناک است. به همین واسطه هم او بعضاً بـه توصیف سناریوهایی می‌پرداخت که متضمن سیاقی بودند تا نقش فلان مفهوم یا فعالیت را در نسبت با آن مورد ملاحظه قرار دهیم... .

درباره‌ی جیمز سی. کلاگ نویسنده‌ی کتاب «ویتگنشتاین در تبعید»:
جیمز سی. کلاگ ویتگنشتاین‌پژوه و استاد فلسفه در دانشگاه ویرجینیاتِک است. او پیش‌تر ویراستار دو مجموعه اثر از ویتگنشتاین (عمدتاً از مکاتبات و آثار کوتاه و کمتر دیده شده یا منتشرناشده وی) و همچنین مجموعه مقاله‌ای راجع به این فیلسوف برجسته معاصر بوده است. علایق کلاگ عمدتاً معطوف می‌شود به حوزه‌های فلسفه‌ی اخلاق، متافیزیک و فلسفه تحلیلی قرن بیستم؛ اما وی همچنین درسگفتارهایی با موضوع فرهنگ یونان باستان، تاریخ فلسفه‌ی سیاسی (با تمرکز بر فلسفه‌های مارکس و هابز) فلسفه‌ی ذهن، فلسفه‌ی دین، روشنفکریِ آفریقایی-آمریکایی، و همچنین مبحث معنای زندگی را هم ارائه کرده است. ویتگنشتاین در تبعید، اولین اثر مستقل این نویسنده است.

درباره‌ی احسان سنایی اردکانی مترجم کتاب «ویتکنشتاین در تبعید»
احسان سنایی اردکانی، مترجم ایرانی متولد 1368 است. به عنوان یک مترجم جوان کارنامه آثار او بسیار درخشان است. از جمله ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های: مجمع الجزایر گولاگ جلد اول و دوم، نشر مرکز؛ آهنگ افلاک، نشر مرکز و کتاب جهان‌بینی‌ها، انتشارات ققتوس اشاره کرد.