شکسپیر و فلسفه

کتاب «شکسپیر و فلسفه :جستارهایی درباره‌ی هملت» با عنوان اصلی Shakkespeare’s Hamlet: Philosophical Perspectives پنجمین کتاب از مجموعه‌ی «از چشم فلسفه» است که توسط «انتشارات خوب» منتشر می‌شود. کتاب شامل هشت جستار از نویسندگان و منتقدان سرشناس است درباره‌ی شکسپیر با ویراستاری ساخی زمیر Tzachi Zamir. کتاب را فرزام امین‌صالحی و صالح نجفی که هر دو از مترجمان پر کار و سرشناش هستند، ترجمه کرده‌اند.

مروری بر کتاب «شکسپیر و فلسفه:جستارهایی درباره‌ی هملت»:
امروزه دیگر خوانش‌های تطبیقی و بینامتنی مرسوم است، هر چند اصرار بر خوانش فلسفی آثار هنرمندان مخالفان سرسختی دارد اما هر دو طرف دعوا دلایل اساسی برای دیدگاه و رویکرد خود دارند. برای روشن شدن موضوع دو مثال خوب وجود دارد، اولی نقدهای سینمایی بدیو و دومی مجموعه آثار ژیل دلوز در باب آثار هنری. دلوز حتی کتابی درباره‌ی سینما دارد به نام «سینما ۱: حرکت» (نشر گیگمش ـ چشمه، ترجمه مازیار اسلامی) که بحثی کاملاً تئوریک درباره‌ی چیستی سینما دارد. با این مقدمه پر واضح است که در چنین رویکرد نسبتاً جدیدی، نخست سراغ نوابغ می‌روند. ویلیام شکسپیر شهره خاص و عام و کیست در برابر پژوهش‌های تازه در باب آثار او یارای مقارمت داشته باشد.
در کتاب «شکسپیر و فلسفه:جستارهایی درباره‌ی هملت»، همه‌ی دعوا بر سر این است: آیا با خوانشی دقیق‌تر از آثار شکسپیر به این نکته پی خواهیم برد که او نیز فیلسوف است و اشارات فلسفی فراوانی در جای‌جای آثارش به چشم می‌خورد، نشانه‌هایی که شاید تا امروز به دلیل نحوه‌ی خوانش آثارش پنهان مانده‌اند، یا اینکه همه‌ی این‌ها مهملات است و سعی بیهوده بر فیلسوف جلوه دادن این نویسنده‌ی نابغه. شاید هم شکسپیر فیلسوف‌نماست، یعنی در آثارش می‌توان جملاتی را یافت که سعی دارند فلسفی جلوه کنند و این سعی آگاهانه بوده اما نتیجه نه جملاتی فلسفی که جملاتی ساده و توخالی هستند. بی‌شک بحث دشوار و پیچیده‌ای است و موضع‌گیری در باب آن حتی برای متخصصان هم دشوار است. اتفاقاً در چنین لحظه‌ی خطیری است که خواندن کتاب «شکسپیر و فلسفه:جستارهایی درباره‌ی هملت» بسیار مفید است. بعید به‌نظر می‌رسد کسی اندکی در مطالعه کردن جدی باشد و چند اثر مهم شکسپیر را نخوانده باشد؛ و با همین فرض حتماً هملت را خوانده است. هملت، یکی از جذاب‌ترین و مهم‌ترین آثار شکسپیر و همچنین از مهم‌ترین تراژدی‌های تاریخ ادبیات است. مخاطب باهوش این اثر حتماً آگاه است که هر نقد مهمی راز تازه‌ای از آن را آشکار می‌کند. در واقع شاید چندان هم مهم نباشد که خوانش‌های مختلف از آثار نوابغی چون شکسپیر چقدر درست باشند یا تا چه زمانی مرسوم بمانند، آنچه برای مخاطب مهم و مفید است درک تازه و عمیقی است از خواندن این آثار به‌دست می‌آورد. از این رو چه گزینه‌ای بهتر از کتاب «شکسپیر و فلسفه:جستارهایی درباره‌ی هملت»؟ هشت جستار مختلف از هشت متخصص که با رویکردهای کم و بیش متفاوت به این اثر درخشان شکسپیر نظر کرده‌اند. خواندن این کتاب برای علاقه‌مندان آثار شکسپیر بدون شک مفید خواهد بود، فارغ از اینکه نظر هر یک از آن‌ها چقدر درست است یا نیست!

بریده‌ای از کتاب «شکسپیر و فلسفه جستارهایی درباره‌ی هملت»:
خوانندگان قرن بیست‌ویکمی شکسپیر نمی‌توانند تأثیر عظیم نمایشنامه‌های او را بر خوانندگان و تماشاگران آلمانی کارهایش به طور کامل دریابند، مخاطبانی که در فضایی مرکب از مکتب ارسطو و مذهب اصالت عقل تعلیم دیده بودند، ترکیبی که ما معمولاً با لفظ كلاسیسیسم از آن یاد می‌کنیم. جهان تئاتر چه نظری می‌توانست داشته باشد درباره مجموعه آثاری که تک‌تک قواعد تراژدی و کمدی و اجرا را زیر پا گذاشته بودند و با این حال گویی قدرت و جاذبه‌ای انکارنکردنی داشتند؟ شک نیست که این اتفاق یک‌شبه نیفتاد. بی‌گمان بودند کسانی که می‌کوشیدند کارهای شکسپیر را رد کنند، افترا زنند و نشان دهند که آثارش چه در قالب نمایشنامه چه روی صحنه‌ی تئاتر، خواننده و تماشاگر را سست و ناتوان می‌گرداند. بودند کسانی که می‌کوشیدند زهر کارهای شکسپیر را بگیرند و افسار توسن سرکش آثار او را بکشند، از طریق ترجمه کارهایش در قالب شعر دوازده هجایی یا شش رکنی، از طریق اقتباس‌ها و اجراهای خلاق یا با حک و اصلاح ایدئولوژیکی شخصیت‌ها و دیالوگ‌ها هر چند عمده این تلاش‌ها ناکام ماند و به در بسته خورد. چند دهه پس از انتشار ترجمه کاسپار ویلهلم فن برک از نمایشنامه ژولیوس سزار در سال ۱۷۴۱، شکسپیر قاپ خوانندگان آلمانی‌زبان را به سرعت ربوده و ایشان را یک‌باره مسخر خود ساخته بود.

درباره‌ی نویسندگان کتاب «شکسپیر و فلسفه جستارهایی درباره‌ی هملت»:
سارا بک‌ویث Sarah Beckwith استاد کاترین اِوِریتِ زبان انگلیسی، پژوهش‌های تئاتری و مطالعات دینی در دانشگاه دوک است.
سنفرد بودیک Sanford Budick، استاد اسبق زبان انگلیسی در دانشگاه کورنل و دانشگاه عبری اورشلیم. او در دانشگاه عبری دو بار رئیس دانشکده زبان انگلیسی شد.
جان گیبسون John Gibson، استاد فلسفه در دانشگاه لوئیزویل و مدیر مرکز کشورهای مشترک‌المنافع در حوزه‌ی جامعه و علوم انسانی است.
کریستین یسدال Kristin Gjesdal، دانشیار فلسفه در دانشگاه تمپل و استادیار پاره‌وقت فلسفه در دانشگاه اسلو است.
پل اِی. کاتمن Paul A. kottman، دانشیار ادبیات تطبیقی در مدرسه‌ی نوین پژوهش‌های اجتماعی است.
جاشوآ لندی Joshua Landy، استاد اندرو بی. هموند زبان فرانسه و استاد ادبیات تطبیقی در دانشگاه استنفورد است.
دیوید اسکالویک David Schalkwyk، مدیر علمی گلوبال شکسپیر است.
پل وودراف Paul Woodruff، استاد فلسفه و ادبیات کلاسیک دانشگاه تگزاس در آستین است.

درباره‌ی فرزام امین‌صالحی و صالح نجفی مترجم‌های کتاب «شکسپیر و فلسفه: جستارهایی درباره‌ی هملت»:
فرزام امین‌صالحی مترجم ایرانی و متولد ۱۳۳۳ است. او از مترجمان پر کار و سرشناس است و آثار زیادی را به فارسی ترجمه کرده است. از جمله آثار او می‌توان به کتاب‌های: شش ایده خطیر، انتشارات علمی فرهنگی؛ تاریخ طبیعی ویرانی، انتشارات خوب؛ بازنگری‌ها، نشر چشمه؛ حرفه سینماگر۱: فیلمنامه‌نویس، نشر گیلگمش (چشمه) و بار مسئولیت، نشر نگاه اشاره کرد.
صالح نجفی متولد ۱۳۵۴، پژوهشگر حوزه‌ی فلسفه، مترجم و ویراستار آثار فلسفی است. وی فرزند محمدعلی نجفی، کارگردان و فیلمنامه‌‌نویس ایرانی، و برادر آیت نجفی است. مجموعه‌ی «فیلم به‌ مثابه‌ی فلسفه» با تألیف صالح نجفی، در سال ۱۳۹۷ به‌عنوان برترین کتاب‌ سال سینمای ایران در بخش تألیف برگزیده شد و جایزه‌ی بهترین تألیف هشتمین دوره‌ی کتاب سال سینما به ایشان تعلق گرفت. از کارهای صالح نجفی می‌توان به کتاب مفهوم اضطراب، نشر مرکز؛ کتاب متفکران بزرگ فلسفه‌ی اخلاق، نشر لگا؛ یا این یا آن جلد اول و دوم اثر سورن کی‌یر کگور، نشر مرکز و کتاب مردم چیست؟، نشر بان اشاره کرد.