حقوق بشر

کتاب «حقوق بشر» نوشتۀ مایکل فریمن
نگاهی به مفهوم حقوق بشر در چشم‌اندازی فرهنگی و تاریخی و اجتماعی و سیاسی و فلسفی و بررسی نسبت حقوق بشر با علوم اجتماعی. کتاب «حقوق بشر» (Human Rights) مایکل فریمن کتابی است که مفهوم حقوق بشر را در متن تحولات جهان و به‌موازت علوم اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد و از چالش‌های جدید پیشِ روی حقوق بشر می‌گوید.
مایکل فریمن در کتاب «حقوق بشر»، با رویکردی میان‌رشته‌ای و در بستر علوم اجتماعی و در چشم‌اندازی تاریخی، به مطالعۀ حقوق بشر و نقشی که می‌تواند در مقابله با بی‌عدالتی و احقاق حقوق انسانی ایفا کند می‌پردازد و حقوق بشر را در عرصۀ نظر و عمل مورد بررسی قرار می‌دهد.
کتاب «حقوق بشر» کتابی مفید و مناسب برای آشنایی با مفهوم حقوق بشر و پیشینۀ تاریخی این مفهوم و پیوند آن با شاخه‌های گوناگون علوم اجتماعی و آگاهی از این موضوع است که حقوق بشر تا چه میزان، در عمل، نقشی مؤثر علیه بی‌عدالتی ایفا کرده و می‌تواند ایفا کند.
متن اصلی ویراست اول کتاب «حقوق بشر» اولین بار در سال 2002 منتشر شد اما فریمن سه ویراست دیگر از این کتاب منتشر کرد که چهارمین‌شان در سال 2022 به چاپ رسید و چاپ جدید ترجمۀ فارسی کتاب «حقوق بشر» هم براساس همین ویراست چهارم است.

مروری بر کتاب «حقوق بشر»
مایکل فریمن در کتاب «حقوق بشر» مفهوم حقوق بشر را محدود به چارچوب حقوقی آن نمی‌بیند و آن را فراتر از این چارچوب و در نسبت با علوم اجتماعی مورد بررسی قرار می‌دهد، چون بر این عقیده است که مفهوم حقوق بشر با علوم اجتماعی پیوندی پیچیده دارد.
کتاب «حقوق بشر»، ضمن پرداختن به پیشینۀ تاریخی مفهوم حقوق بشر و رابطه‌اش با علوم اجتماعی، از وضعیت حقوق بشر در جهان کنونی سخن می‌گوید و از سوء‌تفاهم‌هایی که دربارۀ رابطۀ حقوق بشر و لیبرالیسم وجود دارد و نیز از کارکرد حقوق بشر در عمل.
فریمن همچنین در کتاب «حقوق بشر» به تحلیل چالش‌هایی می‌پردازد که حقوق بشر با آن‌ها مواجه است؛ چالش‌های برآمده از بحران محیط زیست، همه‌گیری‌ها و تکنولوژی‌های جدید.
کتاب «حقوق بشر» به ما می‌گوید که چرا مفهوم حقوق بشر، یک مفهوم مهم است که باید به‌روشنی مورد تحلیل قرار گیرد و شناخته و درک شود و وجوه گوناگون آن، نه‌فقط وجه حقوقی‌اش، توضیح داده شود. فریمن بر این عقیده است که هم علوم اجتماعی باید حقوق بشر را جدی بگیرند و هم فعالان حقوق بشر باید به علوم اجتماعی توجه نشان دهند چرا که بین حقوق بشر و علوم اجتماعی پیوندی تنگاتنگ برقرار است و این پیوند باید جدی گرفته شود.
فریمن همچنین در ویراست چهارم کتاب «حقوق بشر» مباحث جدیدی را، براساس تحولات روز جهان، وارد کتاب کرده است.
کتاب «حقوق بشر» از پیشگفتار نویسنده بر ویراست چهارم این کتاب، نُه بخش و «اعلامیۀ جهانی حقوق بشر» تشکیل شده است.
بخش‌های نُه‌گانۀ کتاب «حقوق بشر» عبارتند از: «مقدمه: تفکر دربارۀ حقوق بشر»، «خاستگاه‌ها: ظهور و افول حقوق طبیعی»، «بعد از 1945: عصر جدید حقوق»، «نظریه‌های حقوق بشر»، «حقوق بشر و علوم اجتماعی»، «سیاست حقوق بشر»، «جهانی شدن، توسعه، و فقر: اقتصاد و حقوق بشر»، «جهانشمولی، تنوع، و تفاوت: فرهنگ و حقوق بشر» و «نتیجه: آرمان‌شهرخواهان، آخرالزمان‌گرایان، حفاران آهسته‌رو».
در بخشی از کتاب «حقوق بشر» می‌خوانید: «مطمئناً این روزها دوران سختی برای حقوق بشر است. با این حال، هرگز دوره‌های آسانی وجود نداشته‌ است. درست است که دهه‌های 1980 و 1990 دورۀ خوش‌بینی نسبی بود، زیرا بسیاری از دیکتاتوری‌ها در سراسر جهان سقوط کردند و جای خود را به دموکراسی‌های لیبرال متعهد به حقوق بشر دادند. منتقدان به‌درستی اشاره می‌کنند که برخی از حامیان حقوق بشر در آن زمان بیش از حد خوش‌بین بودند و شکنندگی این دستاوردها را دست‌کم می‌گرفتند. با این حال، نقد آن‌ها فاقد انسجام است و ترکیبی از تأکید بر امکان و عدم قطعیت (هم پیشرفت و هم پسرفت) را با تقدیرگرایی (مثل سخن گفتن از دوران افول و آخرالزمان) در هم می‌آمیزد. علم اجتماعی حقوق بشر از کمال و قطعیت دور است. بسیاری از اختلافات و بحث‌ها حل‌نشده مانده است. اگر وضعیت حقوق بشر احتمالی باشد، وضعیت علوم اجتماعی نیز همین‌گونه است. استراتژی و خط‌مشی حقوق بشر باید بر اساس وضعیت دانش اجتماعی – علمی هدایت شود، اما هرگز نمی‌توان با این دانش آن را به‌طور کامل تعیین کرد. یک حقوق‌دان، دانشمند علوم اجتماعی، یا فعال حقوق بشر وقتی وضعیت این حقوق را در سال 1980 بررسی می‌کند، ممکن است دچار بدبینی شود، زیرا از اینکه دیکتاتوری در آرژانتین و شیلی به‌زودی سقوط می‌کند (1982، 1988)، دیوار برلین فرومی‌ریزد و شرق اروپا از کمونیسم رها می‌شود (1989)، و آپارتاید در آفریقای جنوبی به پایان خواهد رسید (1993 – 1994) آگاه نیست.
نمی‌دانیم آینده چگونه خواهد بود. ما می‌توانیم بادهای مخالف قوی علیه پیشرفت و در عین حال دستاوردهای مختلف پیش‌رونده را تشخیص دهیم. علوم اجتماعی تعیین نمی‌کند که خوش‌بین باشیم یا بدبین. تاریخِ جنایات حقوق بشری و مبارزات علیه حکومت‌های خودسر، تعصبات مذهبی، و نفرت‌های قومی / نژادی اقتضا می‌کند که خوش‌بینی ما محتاطانه و واقع‌بینانه باشد.
ماکس وبر، جامعه‌شناس آلمانی، گفته است که سیاست حفاری تدریجیِ سطوحِ سخت است. این عبارت ماهیت سیاست حقوق بشر را بهتر نشان می‌دهد تا ارجاع به تصوراتی مثل آرمان‌شهر، آخرالزمان، یا جاده‌های ناکجاآباد. علوم اجتماعی پس از یک تأخیر طولانی شروع به جدی گرفتن حقوق بشر کرده است. باید امیدوار باشیم که این پیشرفت خوشایند با جدی گرفتن علوم اجتماعی از سوی فعالان حقوق بشر همراه شود.»

دربارۀ مایکل فریمن، نویسندۀ کتاب «حقوق بشر»
مایکل فریمن (Michael Freeman)، متولد 1936، متخصص و پژوهشگر حقوق بشر است. فریمن استاد بازنشستۀ دپارتمان حکمرانی دانشگاه اسکس در کولچستر انگلستان است و تدریس در دانشگاه‌هایی دیگر، از جمله دانشگاه‌های ادینبورو و گوتنبرگ، عضویت در هیئت مدیرۀ کمیتۀ تحقیقات حقوق بشرِ انجمن بین‌المللی علوم سیاسی و ریاست این کمیته، عضویت در عفو بین‌الملل و نیز ریاست بخش بریتانیای این سازمان را در کارنامۀ کاری خود دارد.
از فریمن مقالات زیادی دربارۀ حقوق بشر منتشر شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «حقوق بشر»
کتاب «حقوق بشر» با ترجمه و مقدمۀ محمد کیوانفر در انتشارات هرمس منتشر شده است. این کتاب قبلاً نیز با همین ترجمه در انتشارات هرمس منتشر شده بود اما، چنانکه در مقدمۀ محمد کیوانفر بر چاپ جدید ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، این چاپِ جدید، ترجمۀ ویراست چهارم کتاب، یعنی ویراستِ منتشرشده در سال 2022، است.
محمد کیوانفر مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب «بیایید فلسفه بورزیم: درآمدی بر تأمل انتقادی و گفت‌وگوی عقلانی» اشاره کرد.