پارادوکس سود چگونه شرکت های موفق آینده کار را تهدید می کنند

کتاب «پارادوکس سود» نوشتۀ یان ایکاوت
آیا سودآوری شرکت‌های بزرگ و رقابت این شرکت‌ها برای کسب سود هرچه بیشتر، به‌نفع همۀ جامعه تمام می‌شود؟ یان ایکاوت در کتاب «پارادوکس سود» معتقد است که لزوماً چنین نیست و اتفاقاً سیاست‌گذاری‌های غلط اقتصادی و میدان دادن به چند شرکت بزرگ برای رقابت و کسب سود بی‌حدّوحصر از هر راهِ ممکن، می‌تواند آسیب‌هایی جدی به جوامع و مردم عادی و کارگران بزند و به فروپاشی اقتصادی و بحران سیاسی بینجامد.
کتاب «پارادوکس سود: چگونه شرکت‌های موفق آیندۀ کار را تهدید می‌کنند»، با عنوان اصلی The Profit Paradox: How Thriving Firms Threaten the Future of Work، تحلیلی انتقادی از سازوکار بازار و انحصار آن در دست چند شرکت بزرگ موفق و سوپراستار و تشریح پیامدهای مخرب این انحصار است. این کتاب همچنین، در کنار نقد وضع موجود، راهکارهایی برای برون‌رفت از بحران‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی برآمده از رقابت اقتصادی افسارگسیخته و مخرب شرکت‌های بزرگ ارائه می‌دهد.
دیوید آتر، استاد ام‌آی‌تی و متخصص اقتصاد کار، کتاب «پارادوکس سود» را کتابی «بحث‌برانگیز، جاه‌طلبانه و کاملاً مناسب زمانۀ ما» وصف می‌کند و دربارۀ آن‌چه ایکاوت در این کتاب نشان می‌دهد، می‌گوید: «ایکاوت نشان می‌دهد ظهور شرکت‌های سوپراستاری که سودآوری گزافی دارند همۀ ما را بیش از پیش گرفتار فقر می‌کند.»
متن اصلی کتاب «پارادوکس سود» اولین بار در سال 2021 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «پارادوکس سود»
یان ایکاوت در کتاب «پارادوکس سود» توضیح می‌دهد که چگونه انحصار بازار و عرصۀ رقابت اقتصادی در دست چند شرکت بزرگ، هم عرصه را بر کارگران و شهروندان و مردم عادی تنگ می‌کند، هم از ورود رقیبانی، به‌جز شرکت‌هایی که بازار را در انحصار خود دارند، به میدان رقابت تجاری و اقتصادی جلوگیری می‌کند و فضای رقابت را بسیار کوچک می‌سازد.
کتاب «پارادوکس سود» کتابی در نقد قدرت بازار است. این کتاب، با ارائۀ اسناد و مدارکی مبتنی بر آسیب‌های قدرت بی‌حدّوحصرِ بازار، ضرورت مهار این قدرت توسط نهادهایی کارآمد را یادآور می‌شود و راهکارهایی ارائه می‌دهد که به‌کمک آن‌ها بتوان از انحصار قدرت اقتصادی در دستان چند شرکت بزرگ سوپراستار و کوچک شدن بازار و تنگ شدن عرصۀ رقابت و نیز بحران بیکاری جلوگیری کرد.
در کتاب «پارادوکس سود» توضیح داده شده که چگونه قیمت‌ها، براثر رقابت ناسالم چند شرکت بزرگ، مدام افزایش می‌یابد و این ضربه‌ای بزرگ به مردم عادی وارد می‌کند و وضعیت معیشتی کارگران و شهروندان را بحرانی می‌سازد و بیکاری و رکود اقتصادی را پدید می‌آورد.
کتاب «پارادوکس سود»، ضمن توضیح پیشینۀ تاریخی آن‌چه در این کتاب به‌عنوان معضل به آن پرداخته شده، آیندۀ آن را نیز پیش‌بینی می‌کند و هشدار می‌دهد که اگر چاره‌ای درست برای این معضل اندیشیده نشود، جهان در آینده شاهد بحران‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی بزرگ و مهیبی خواهد بود.
یان ایکاوت در کتاب «پارادوکس سود» نشان می‌دهد که کوچک شدن بازار و درآمدن آن به انحصار چند شرکت بزرگ، باعث شده است که شرکت‌های نوپا نتوانند وارد عرصۀ رقابت اقتصادی شوند و رکود و سکون جای خلاقیت و نوآوری را بگیرد. ایکاوت همچنین در این کتاب، از تأثیر زیانبار قدرت بازار و شرکت‌های بزرگ بر دستمزد کارگران سخن می‌گوید. او در این کتاب مباحث نظری خود را با مثال‌هایی جذاب از سینما و دنیای واقعی و زندگی روزمره و دیگر عرصه‌ها می‌آمیزد تا به‌شیوه‌ای هرچه ملموس‌تر به تحلیل معضلی که در کتاب «پارادوکس سود» از آن سخن می‌گوید و شرح ریشه‌ها و پیشینۀ تاریخی این معضل و نیز ارائۀ راهکارهایی که می‌توان برای مقابله با آن به کار بست، بپردازد.
کتاب «پارادوکس سود» از مقدمه، سه بخش و یک مؤخره تشکیل شده است.
بخش‌های سه‌گانۀ کتاب «پارادوکس سود» عبارتند از: «ریشه‌های قدرت بازار»، «عواقب زیان‌بار قدرت بازار» و «آیندۀ کار و یافتن راه‌حل».
در بخشی از کتاب «پارادوکس سود» می‌خوانید: «شکی نیست که زمانۀ ما به‌ طور میانگین بهتر از همیشه است. فناوری زندگی را خوشایندتر کرده، فقر بسیار کاهش یافته و وضع سلامت و بهداشت پیشرفت چشمگیری کرده است. در آغاز قرن بیستم نیز چنین بود، دومین انقلاب صنعتی به ما برق، ارتباطات تلفنی و حمل‌ونقل ریلی اعطا کرد که همگی پیشرفت و ثروت بی‌سابقه‌ای به ارمغان آورد. نظر به اینکه رفاه نتیجۀ ادغام عظیم اقتصادی از طریق تجارت بین‌الملل و تخصصی‌سازی است، نورمن انجل در کتاب توهم بزرگ (1910) استدلال کرد به نفع هیچ‌کس نیست که این ثروت‌ها نابود شوند. فقط چهار سال طول کشید تا این ویرانی اتفاق بیفتد.
همانند یک قرن پیش، دورۀ پیشرفت مشابهی را تجربه می‌کنیم و مانند آن زمان منافع این پیشرفت نابرابر توزیع شده است. از سال 1980 عدۀ کمی همۀ منافع این پیشرفت را انباشته‌اند، درحالی‌که اکثریت اصلاً دستاوردی نمی‌بینند. زنجیره‌ای آشکار از رویدادها وجود دارد که از قدرت بازار بی‌رویۀ شرکت‌های غالب نشئت می‌گیرد. این وضع بر کار، که منبع درآمد اکثر مردم است، تأثیر عمیقی دارد. قدرت بازار به رکود دستمزد و نابرابری بسیار زیاد دستمزد منجر می‌شود و مانع تحرک اجتماعی و پویایی اقتصادی می‌گردد. زوال بازار کار نیز به‌نوبۀ خود سلامت و رفاه برخی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما فقط کارگران نیستند که ناامید می‌شوند، کارآفرینان کوچک و متوسط نیز مأیوس می‌شوند. آنها به‌سختی می‌توانند دم‌ودستگاهشان را سرپا نگه دارند، زیرا قدرت بازار در چند شرکت سلطه‌گر متمرکز شده است که بازده این کسب‌وکارها را کاهش می‌دهد و آنها را به تعطیلی می‌کشاند.»
کتاب «پارادوکس سود: چگونه شرکت‌های موفق آیندۀ کار را تهدید می‌کنند» با ترجمه و مقدمۀ سیامک کفاشی در نشر بیدگل منتشر شده است.

دربارۀ یان ایکاوت، نویسندۀ کتاب «پارادوکس سود»
یان ایکاوت (Jan Eeckhout) استاد دانشگاه و اقتصاددان بلژیکی است. او تدریس در دانشگاه‌های مختلف، از جمله دانشگاه پرینستون و دانشگاه نیویورک، را در کارنامۀ کاری خود دارد.
پژوهش‌های ایکاوت انعکاس گسترده‌ای در رسانه‌های مختلف، از جمله «وال استریت ژورنال»، «فایننشال تایمز»، «نیویورک تایمز» و «اکونومیست»، داشته است.
حوزۀ تخصصی یان ایکاوت تحقیق دربارۀ قدرت بازار و اقتصاد نیروی کار است. از او مقالات پژوهشی مختلفی در نشریات مطرح اقتصادی منتشر شده است.