جریان های پنهان خانوادگی

کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» اثر افسانه نجم‌آبادی
تلاقی اتوبیوگرافی و زندگی‌نامه و تحقیق و مطالعۀ فرهنگی و اجتماعی و ادبی. کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»، با عنوان اصلی Familial Undercurrents: Untold Stories of Love and Marriage in Modern Iran، یک شرح و تحقیق موشکافانه دربارۀ تحول شیوۀ ازدواج و نظام خانواده در ایران مدرن است.
افسانه نجم‌آبادی در کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»، ضمن نقل ماجرایی مربوط به زندگی شخصی خود، سِیرِ تحول چندهمسری به تک‌همسری و ازدواج برپایۀ عشق در طبقۀ متوسط شهرنشین ساکن تهران را ترسیم می‌کند و از عوامل مؤثر بر این تحول، از جمله مطبوعات و رمان‌های عاشقانه، سخن می‌گوید.
کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» از مسائل و پیچیدگی‌های خانواده‌های چندهمسری سخن می‌گوید و از اینکه چه شد که طبقۀ متوسط ایرانی سنت چندهمسری را کنار نهاد و به ازدواج برای عشق رو آورد و از آن پس، چندهمسری به تابو تبدیل شد و مردان ایرانی‌ای که بیش از یک زن داشتند، این موضوع را پنهان می‌کردند.
متن اصلی کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» اولین بار در سال 2022 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»
افسانه نجم‌آبادی در پیشگفتار کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» می‌گوید که آن‌چه او را به نوشتن این کتاب برانگیخته، مطلع شدنش از رازی خانوادگی بوده است. او پس از مرگ پدرش می‌فهمد که پدرش دو همسر داشته و او دارای یک خواهر ناتنی، به نام مینا، است. نویسنده بعدها با خواهر ناتنی‌اش ارتباط برقرار می‌کند و کنجکاو می‌شود از چندوچون زندگی دوم پدرش، که در زمان حیات پدر از آن بی‌اطلاع بوده، سردرآورد. از همین رو با اقوام همسر دوم پدرش و نیز تعدادی از اعضای خانوادۀ مادری و پدری خودش مصاحبه می‌کند و این مصاحبه‌ها مقدمه‌ای می‌شوند برای پژوهشی که ماحصل آن در کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» آمده است.
کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» محصول روایت‌های مختلف از تجربۀ چندهمسری و روایت‌های آدم‌های مختلفی است که با چنین پدیده‌ای مواجه بوده‌اند. نجم‌آبادی در این کتاب، تجربۀ دیگران از چندهمسری را در کنار تجربۀ خود قرار داده و، با تمرکز بر تغییر فرهنگ چندهمسری به ازدواج عاشقانه و تک‌همسری در تهران مدرن، تصویری از گذار جامعۀ ایران از چندهمسری به تک‌همسری به دست داده و به عوامل تأثیرگذار بر این گذار پرداخته است و به این موضوع که از کِی و چرا چندهمسری در بین ایرانیان مدرن شهرنشین به یک تابو تبدیل شد و اگر هم کسی از این طبقه می‌خواست بیش از یک همسر داشته باشد، یواشکی و پنهان از همسر اول و خانوادۀ همسر اول و فرزندانی که از نخستین همسرش داشت این کار را انجام می‌داد و خانوادۀ دومش را از خانوادۀ اولش مخفی نگه می‌داشت.
در کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» از تأثیر رمان‌های عاشقانه و داستان‌های اخلاقی، روزنامه‌های تجددخواه، نمایشنامه‌ها، فیلم‌های رمانتیک، آثار طنزآمیز و نوشته‌هایی دربارۀ زندگی اجتماعی در اروپا بر ذهنیت ایرانیان طبقۀ متوسط شهرنشین و تغییر نگرش آن‌ها نسبت به ازدواج سخن رفته و همچنین از اشیایی چون نامه‌های عاشقانۀ دوران عقد که زوج‌ها در دورانی به یکدیگر می‌نوشتند که عقد کرده بودند اما هنوز باهم زندگی نمی‌کردند و لباس‌های عروسی که بیانگر تمایز ازدواج‌های مدرن مبتنی بر عشق و روابط زن‌وشوهری با ازدواج‌های چندهمسری مبتنی بر تشکیل خانواده و زاد و ولد هستند.
کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» همچنین از نقش تغییر معماری و فضای شهری بر پنهان نگه داشتن چندهمسری سخن می‌گوید و از این موضوع که چگونه با تغییر بافت و معماری شهر، امکان اینکه مردان بتوانند خانوادۀ دوم خود را از خانوادۀ اولشان مخفی نگه دارند، فراهم شد.
واکنش زنان به ازدواج دوم شوهرانشان از دیگر موضوعاتی است که در کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» به آن پرداخته شده است.
کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» از پیشگفتار، یادداشتی با عنوان «به‌جای مقدمه»، چهار فصل و مؤخره‌ای با عنوان «نامیدن ازدواج، نامیدن خویشاوندی» تشکیل شده است.
فصل‌های چهارگانۀ کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» عبارتند از: «ازدواج از سر عشق»، «اشیا: نامه‌ها، لباس عروسی و عکس‌ها»، «معانی ازدواج: تشکیل خانواده یا تدارک تمتع جنسی» و «دگرگونی‌های شهری».

دربارۀ افسانه نجم‌آبادی، نویسندۀ کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»
افسانه نجم‌آبادی، متولد 1325 در تهران، استاد دانشگاه، نظریه‌پرداز جنسیت و مورخ ایرانی - امریکایی است. او استاد تاریخ، مطالعات زنان و جنسیت در دانشگاه هاروارد است.
از آثار افسانه نجم‌آبادی می‌توان به کتاب‌های «حکایت دختران قوچان» و «زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش: نگرانی‌های جنسیتی در مدرنیتۀ ایرانی» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»
کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی» با ترجمۀ محمد سروی زرگر در نشر بیدگل منتشر شده است.
محمد سروی ‌زرگر، متولد 1360، مؤلف و مترجم ایرانی است. از او مقالاتی در حوزۀ مطالعات اجتماعی و فرهنگی و سینما و رسانه در مجلات مختلف منتشر شده است.
سروی زرگر، علاوه بر کتاب «جریان‌های پنهان خانوادگی»، کتابی با عنوان «بازخوانی سفرنامه‌های اروپایی ایرانیان در عصر قاجار» را نیز به فارسی ترجمه کرده است.
از محمد سروی ‌زرگر کتابی تألیفی هم، با عنوان «از فرنگ‌شناسی تا غرب‌نگاری: مطالعه‌ای در تاریخ سینمای ایران»، به چاپ رسیده است.