سپیده دمان همه چیز

کتاب «سپیده‌‌دمانِ همه‌چیز» نوشتۀ دیوید گریبر و دیوید ونگرو
تاریخ انسان به‌روایتی متفاوت با روایت‌های لیبرال. کتاب «سپیده‌دمانِ همه‌چیز: تاریخ جدید نوع بشر»، با عنوان اصلی The Dawn of Everything: A New History of Humanity، کتابی است که تاریخ بشر را، از زاویه‌ای متفاوت با کتاب‌هایی که با رویکردی لیبرالی در این باره نوشته شده‌اند و با نگاهی انتقادی به آن کتاب‌ها، روایت می‌کند.
دیوید گریبر و دیوید ونگرو در کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» برآنند که نگرش‌های غالب دربارۀ ناگزیری سلسله‌مراتب و دولت و نابرابری‌ و بهره‌کشی قوی از ضعیف در تاریخ بشر و رویکردهای تکاملی به سِیرِ تحول انسان را به چالش بکشند و طرحی نو در روایت تاریخ بشر دراندازند که کلیدواژۀ آن آزادی و آگاهی است.
نویسندگان کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» بر این عقیده‌اند که انسان خردمند، در طول تاریخی طولانی، از سادگی به پیچیدگی تکامل و تحول نیافته، بلکه از همان بدو پیدایش، موجودی پیچیده بوده است.
متن اصلی کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» اولین بار در سال 2021 منتشر شده است. این کتاب پس از انتشار در رتبۀ دوم فهرست پرفروش‌‌های «نیویورک تایمز» قرار گرفت.

مروری بر کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز»
معروف است که انسان خردمند در سِیرِ تکامل خود ناگزیر از خلق دولت و ایجاد سلسله‌مراتب در قدرت و مناسبات و نظام‌های اجتماعی بوده است. نویسندگان کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» اما این ناگزیری را قبول ندارند و نظریه‌های رایج دربارۀ خاستگاه نابرابری را به چالش می‌کشند.
دیوید گریبر و دیوید ونگرو در کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» بر این عقیده‌اند که این باور که انسان بدویِ شکارگر – خوراکجو موجودی ساده بوده که در یک سادگی و برابری بدوی می‌زیسته و ساختار زندگی انسان، از دوران کشاورزی به‌بعد، پیچیده و سلسله‌مراتبی شده و دولت‌ها به‌وجود آمده‌اند، براساس شواهدی که آن‌ها در این کتاب می‌آورند، باوری غلط و ایدئولوژیک و در خدمت اهداف سودجویانۀ بازار آزاد است و واقعیت از این قرار است که انسان شکارگر – خوراکجو نیز ساختار زندگی اجتماعی پیچیده‌ای داشته است و پیدایش دولت ربطی به تکامل بشر و ورود او به عصر کشاورزی ندارد.
در کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» انسان بدوی پیش از عصر کشاورزی، انسانی آگاه و آزاد و انتخابگر معرفی می‌شود که می‌توانسته شرایط دلخواه خود را خلق کند و دست به مقاومت علیه نظام سلسله‌مراتبی بزند و علیه آن موضعی انقلابی اتخاذ کند.
تاریخ بشر در کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» یک تاریخ سیاسی است که انسان خردمند را، نه در چارچوبِ ناگزیری‌های اقتصادیِ سود و سرمایه و نه موجودی که از سادگی به پیچیدگی رسیده، بلکه موجودی می‌بیند که از همان ابتدای پیدایش، پیچیده و آزاد و آگاه و دارای قدرت انتخاب و توانایی خلق وضعیت‌های گوناگون بوده و شرایط به او تحمیل نشده بلکه او خود آزادانه شرایط را رقم زده است.
در کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» تاریخ بشر، با اتکا به روایت‌های حاشیه‌ای‌تر مرتبط با این تاریخ و همراه با نقد رویکردهای هابزی و روسویی به سرشت و طبیعت انسان، روایت می‌شود و تصویری از جوامع اولیۀ شکارگر – خوراکجو ارائه می‌شود که متفاوت با تصویرِ ارائه شده از این جوامع در روایت‌های لیبرالی رایج از تاریخ بشر است. این کتاب، رویکردهای اروپامحور به تاریخ بشر را نقد می‌کند و دربرابر این دیدگاه که این انسانِ کاشفِ اروپایی بود که آزادی را به انسان بدوی یاد داد، موضع می‌گیرد و می‌گوید که اتفاقاً انسانهای بدوی خود از آزادی چیزهایی می‌دانستند که می‌توان از آن‌ها درس‌ها گرفت.
کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» از مقدمه و دوازده فصل تشکیل شده است. فصل پایانی کتاب به نتیجه‌گیری اختصاص دارد و یازده فصل دیگر آن عبارتند از: «وداع با کودکی انسان»، «آزادی شریرانه»، «آب شدن یخ عصر یخ‌بندان»، «مردم آزاد، خاستگاه فرهنگ‌ها و ظهور مالکیت خصوصی»، «روزی روزگاری در فصول دور»، «سبزه‌های ادونیس»، «زیست‌بوم آزادی»، «شهرهای خیالی»، «پنهان شدن پیش چشم همه»، «چرا دولت خاستگاهی ندارد» و «بازگشت به نقطه‌ی آغاز».

دربارۀ دیوید گریبر و دیوید ونگرو، نویسندگان کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز»
دیوید گریبر (David Graeber)، متولد 1961 و درگذشته به سال 2020، انسان‌شناس چپ‌گرا و فعال آنارشیست امریکایی بود. او از سال 1998 تا 2005 استادیار دانشگاه ییل بود اما با تمدید نشدن قراردادش از طرف دانشگاه و پیدا نکردن موقعیت شغلی دیگری در امریکا، به تبعیدی آکادمیک تن داد و به انگلستان رفت و در آنجا از سال 2008 تا 2013 در کالج گلداسمیتز تدریس کرد و بعد از آن، استاد مدرسۀ اقتصاد و علوم سیاسی لندن شد.
گریبر همچنین یک فعال سیاسی بود و در جنبش‌های سیاسی مختلفی حضور فعال داشت. از جمله فعالیت‌های سیاسی او می‌توان به حضورش در جنبش اشغال وال استریت و نقش پررنگش در این جنبش اشاره کرد. او همچنین از حامیان جنبش زیست‌محیطی «شورش علیه انقراض» بود.
دیوید گریبر در سال 2020، در حالی که تعطیلات خود را در ونیز می‌گذراند، به‌طور غیرمنتظره بر اثر التهاب لوزالمعده درگذشت. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «نظریه‌ای دربارۀ شغل‌های مزخرف» و «تاریخ پنج‌هزارساله‌ی بدهی» اشاره کرد.

دیوید ونگرو (David Wengrow)، متولد 1972، باستان‌شناس بریتانیایی است. او استاد باستان‌شناسی تطبیقی در مؤسسۀ باستان‌شناسی دانشگاه کالج لندن است.
از آثار دیوید ونگرو می‌توان به کتاب‌های «تمدن چیست: خاور نزدیک باستان و آیندۀ غرب» و «خاستگاه هیولاها: تصویر و شناخت در عصر اول بازتولید مکانیکی» اشاره کرد.
از ونگرو مقالاتی هم دربارۀ موضوعاتی چون تغییرات اقلیمی و نابرابری اجتماعی در نشریات «نیویورک تایمز» و «گاردین» منتشر شده است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز»
کتاب «سپیده‌دمانِ همه‌چیز: تاریخ جدید نوع بشر» با ترجمه و مقدمۀ حسن مرتضوی، مهدی صابری و علیرضا خزائی در نشر چرخ، ناشر کتاب‌های علوم انسانی خانوادۀ فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
حسن مرتضوی، متولد 1340، مترجم ایرانی حوزه‌های فلسفه و اقتصاد و ادبیات است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «سرمایه»، «اسلحه، میکروب و فولاد: سرنوشت جوامع انسانی»، «سانسور و آزادی مطبوعات»، «مانیفست پس از 150 سال»، «نظریه‌ی رمان»، «خاستگاه سرمایه‌داری»، «تاریخ فلسفه‌ی راتلج»، «زایش سرمایه‌داری از چشم‌انداز سدۀ بیست‌ویکم»، «گذار از عهد باستان به فئودالیسم» و «سایۀ آنچه بودیم» اشاره کرد.

مهدی صابری، متولد 1363، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «ملت‌ها و ناسیونالیسم پس از 1780: برنامه، افسانه، واقعیت» و «کالیبان و ساحره: زنان، بدن و انباشت بدوی» اشاره کرد.

علیرضا خزائی، متولد 1370، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «ملاحظاتی درباره‌ی مارکسیسم غربی» و «غرب چگونه حاکم شد: خاستگاه‌های ژئوپولتیک سرمایه‌داری» اشاره کرد.