عمل قابیل

کتاب «عمل قابیل» نوشتۀ ماسیمو رکالکاتی
تأملی روانشناختی درباب خشونت و اخلاق و ریشه‌های نفرت و خشونت. کتاب «عمل قابیل: سرچشمه‌های نفرت» کتابی است که در آن، با اتکا به داستان هابیل و قابیل در «کتاب مقدس»، ریشه‌های کهن نفرت و خشونت در وجود انسان، از منظری روانشناختی، مورد بررسی و واکاوی قرار گرفته است.
ماسیمو رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» از پیوند میان توهم خودکفایی و کمال فردی و نفرت سخن می‌گوید و با نگاهی نقادانه به میل دیرین و واهی انسان به یکی‌شدن با خدا می‌نگرد و نشان می‌دهد که پذیرش نقص و کاستی عامل پیوند انسانها با یکدیگر و پرهیز از خشونت است.
کتاب «عمل قابیل» کتابی دربارۀ برادری و برادرکُشی است؛ کتابی دربارۀ ضرورت درک و به رسمیت شناختن دیگری و اینکه نفی دیگری و برادرکُشی چه ریشه‌هایی در نهاد بشر دارد و چگونه کمال‌گرایی افراطی خشونت نسبت به دیگری را در آدمی پرورانده است.

مروری بر کتاب «عمل قابیل»
ماسیمو رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» با تحلیل روان‌شناختی داستان هابیل و قابیل از «کتاب مقدس» قتل هابیل به‌دست برادرش، قابیل، را تجسمی از نفرت و خشونتی ریشه‌دوانده در نهاد بشر می‌بیند؛ نفرت و خشونتی که، چنانکه رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» استدلال می‌کند، قدمتی هزاران‌ساله دارد و بنابراین هر انسانی یک قابیل را در نهاد خود دارد و باید این واقعیت را بپذیرد تا مواجهه‌ای درست با مسئلۀ خشونت داشته باشد.
آن‌چه در کتاب «عمل قابیل» به‌عنوان ریشۀ روانشناختی خشونت و نفرت و نفی دیگری بیش از هر چیز دیگر بر آن تأکید می‌شود میل انسان به رسیدن به کمال مطلق است. به‌اعتقاد رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» چنین میلی انسان‌ها را دربرابر هم قرار می‌دهد چون هرکس دیگری را تهدیدی برای رسیدن خود به کمال مطلق می‌بیند.
کتاب «عمل قابیل» کتابی علیه خشونت و مدافع همبستگی میان انسان‌هاست؛ کتابی که درس بزرگ قابیل برای جوامع بشری را این می‌داند که کمال واقعی تنها در گرو همبستگی و همدلی با دیگران است.
البته رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» معتقد است که شقاوت ریشه‌ای بس عمیق‌تر و قدمتی بس بیشتر از عشق در نهاد بشر دارد و عشق درواقع ماحصلِ شقاوت است، یعنی در آغاز شقاوت بوده است و از پسِ آن و در واکنش به آن است که عشق پیدا شده است. رکالکاتی این نظریه را با اتکا به قدیمی‌تر بودن عمل قابیل، یعنی برادرکُشی، و تأخرِ دعوت به عشق‌ورزیدن به همسایه و دوست‌داشتن دیگری در «کتاب مقدس» تبیین می‌کند.
کتاب «عمل قابیل» میل جاه‌طلبانۀ انسان به خدا شدن را عامل خشونت نسبت به دیگری می‌داند و عمل قابیل را هم بر همین اساس تفسیر می‌کند.
در کتاب «عمل قابیل» از این موضوع سخن می‌رود که میل انسان به یکی‌شدن با خدا میلی گمراه‌کننده و مغایر با قانون الهی است و همین میل است که انسان را به نفی دیگری می‌کشاند و خشونت و نفرت را در او می‌پروراند. این خشونت و نفرت اما، چنانکه در کتاب «عمل قابیل» استدلال شده، میلی قدیمی و ریشه‌دار در نهاد بشر است و انسان از دیرباز با آن درگیر بوده است. نویسنده در کتاب «عمل قابیل» توضیح می‌دهد که این میل ریشه در ترس‌ از دیگری دارد؛ ترس از اینکه دیگری تهدیدی باشد علیه کمالِ مطلقی که هر فرد، متوهمانه، در پی رسیدن به آن است درحالی‌که چنین کمالی برای آدمی دست‌یافتنی نیست و کمالِ انسانی در این است که انسان حضور دیگری را درک کند و این حضور را به رسمیت بشناسد و همزیستی و همدلی و تعامل با دیگران را جایگزین نفرت و خشونت کند.
کتاب «عمل قابیل» به ما می‌گوید که، به‌عنوان انسان، نقص و کاستی را در وجود خود بپذیریم و متوهمانه در پی کمال مطلق و یکی‌شدن با خدا نباشیم چراکه چنین توهمی راه به خشونت و نفرت می‌برد درحالی‌که پذیرش نقص باعث می‌شود انسانی‌تر و مهربان‌تر با دیگران برخورد کنیم و جهانی مبتنی بر عشق و صلح و همزیستی بسازیم.
کتاب «عمل قابیل» حاوی این آموزۀ مهم است که هیچ انسانی به‌تنهایی نمی‌تواند کامل باشد و تلاش انسان‌ها برای اینکه دیگری را، با این دید که مزاحمی در راه کامل‌شدن و خودبسندگی آن‌هاست، از سر راه بردارند تلاشی برآمده از یک توهم بزرگ درباب خودبسندگی و کمال فردی است؛ چیزی که عملاً وجود ندارد و تحقق آن ناممکن است اگرچه میل به آن از کهن‌ترین اعصار در انسان ریشه دوانده و همین میل قتل هابیل به‌دست قابیل را رقم زده است.
در کتاب «عمل قابیل» با تحلیلی روانشناختی از نفرت و خشونت و میل به نفی دیگری مواجهیم. نویسنده در این کتاب از منشاء روانشناختی چنین میلی پرده برمی‌دارد و نشان می‌دهد که این میل در وجود همۀ ما انسان‌ها نهفته است اما این میلِ برآمده از خودشیفتگی باید به‌شیوه‌ای معقول مهار شود و جای خود را به پذیرش نقص و کاستی و ضرورت پیوند با دیگران بدهد چنانکه، بنا به تفسیری که رکالکاتی در کتاب «عمل قابیل» از داستان هابیل و قابیل ارائه می‌دهد، قابیل هم پس از قتل برادر مجبور شد پیوندی تازه با دیگران را جایگزین آن خشونت و نفرتی بکند که او را به کشتن برادر کشاند.
کتاب «عمل قابیل» به ما می‌گوید که کاستی و فقدان عواملی هستند که انسان‌ها را با یکدیگر پیوند می‌دهند و برای شکستن چرخۀ خشونت و نفرت و شقاوت و کشتار و ویرانگری باید این کاستی و فقدان را پذیرفت و آن را جایگزین خودشیفتگی و دیگری‌ستیزیِ ناشی از توهم کمال مطلق کرد.
کتاب «عمل قابیل» از مقدمه و دوازده فصل تشکیل شده است.
فصل‌های دوازده‌گانۀ کتاب «عمل قابیل» عبارتند از: «در آغاز قابیل بود»، «آفرینش»، «قانون‌شکنی»، «خدا شدن: وعدۀ مار حسود»، «برهنگی آشکار شد»، «قانون خدا»، «تخطی دوم: خشونت و حسادت»، «متجاوز: قابیل و نارسیس»، «انتخاب خدا»، «شیفتگی نفرت»، «برادری، سوگواری و مسئولیت» و «میراث قابیل».

دربارۀ ماسیمو رکالکاتی، نویسندۀ کتاب «عمل قابیل»
ماسیمو رکالکاتی (Massimo Recalcati)، متولد 1959، استاد دانشگاه، روانکاو و مقاله‌نویس ایتالیایی است. او در روانکاوی متأثر از نظریات ژاک لاکان است.
رکالکاتی، علاوه بر فعالیت‌هایش در زمینۀ روانکاوی، دستی هم در تئاتر و موسیقی و سریال‌سازی دارد و در این زمینه‌ها هم کارهایی کرده است.
از آثار ماسیمو رکالکاتی می‌توان به کتاب‌های «راز پسر»، «بوسۀ مدام»، «شب در جتسیمانی»، «وسوسۀ دیوار» و «دستان مادر» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «عمل قابیل»
کتاب «عمل قابیل: سرچشمه‌های نفرت» با ترجمه و مقدمۀ شهاب‌الدین عباسی در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. اساس این ترجمه، متن انگلیسی کتاب بوده است.
شهاب‌الدین عباسی، متولد 1345، مترجم، مؤلف و پژوهشگر ایرانی است. عباسی مترجم کتابهایی متنوع در زمینۀ اندیشه و ادبیات و علوم انسانی، در حوزة بزرگسالان و کودک و نوجوان، است.
«آلبرت اینشتین»، «ایده‌های بزرگ برای دختران و پسران بلندپرواز»، «چگونه پا به سن بگذاریم»، «آری به زندگی»، «دور دنیای فلسفه در هشت روز»، «پسری با تخیل وحشی (داستان زندگی گابریل گارسیا مارکز، برنده‌ی جایزه‌ی نوبل ادبیات)» و «دربارۀ معنی زندگی» از جمله ترجمه‌های شهاب‌الدین عباسی هستند. او همچنین نویسنده و گردآورندة کتاب «آکادمی عشق (شمس و مولوی: زندگی، اندیشه‌ها و قصه‌ها)» است.