سفر سیگار
چند جستار دودآلود

کتاب «سِفرِ سیگار» به‌قلم جمعی از نویسندگان
چهار جُستار دربارۀ سیگار. کتاب «سِفرِ سیگار: چند جستار دودآلود» شامل سه جستار ترجمه، به‌قلم لوسی سانته، جون تاندِرستورم و پیتر اِسکِلدال، و یک جستار تألیفی به‌قلم خشایار قشقایی، مترجم و گردآورندۀ سه جستار دیگر کتاب، است.
در جستارهای چهارگانۀ کتاب «سِفرِ سیگار» هر نویسنده از منظری و با تمرکز بر موضوع یا موضوعاتی که به‌نحوی به سیگار و نیکوتین و سیگار دود کردن و حواشی آن مربوط هستند از سیگار سخن گفته است و از سیگار پُل زده است به چیزهای دیگر.
نویسندگان جستارهای کتاب «سِفرِ سیگار» با یک ‌نخ سیگار و از پشت پردۀ دود نیکوتین توی نخِ آدم‌ها و جهان و کارِ جهان و احوالِ خود رفته‌اند.

مروری بر کتاب «سِفرِ سیگار»
سیگار در خاطرات آدم‌های سیگاری یا کسانی که روزگاری سیگاری بوده‌اند حضوری پررنگ دارد. بسیارند رفاقت‌هایی که واسطه‌شان سیگار بوده است و بسیارند تجربه‌ها و کشف‌وشهودهایی که به‌نحوی با سیگار پیوند داشته‌اند و نیز مرگ‌هایی که سیگار باعث و بانی‌شان بوده است. کتاب «سِفرِ سیگار» شرح همین رفاقت‌ها و کشف‌وشهودها و همچنین شرح مواجهه با مرگ به‌خاطر سیگار است.
در جستارهای کتاب «سِفرِ سیگار» هر نویسنده از منظری به سیگار و حواشی و پیامدهای آن و همچنین به رابطه‌ها و تجربه‌ها و دریافت‌هایی پرداخته که یا باعث و بانی‌شان سیگار بوده است و یا خلاصه به‌نحوی با سیگار پیوند داشته‌اند. مثل جستار اول کتاب، از خشایار قشقایی و با عنوان «هیودَه»، که خاطراتی از دوران دانشجویی نویسنده در سمنان است و نقل میدانی در آن‌جا، معروف به «هیودَه»، که راوی حین سیگار دود کردن‌هایش در آن‌جا با جمعی از آدم‌های مختلف آشنا شده که هر یک به‌نحوی بر او اثر گذاشته‌اند و چیزی از آن‌ها در خاطرِ راوی مانده است؛ تکه‌هایی که حافظۀ راوی با کنار هم چیدن آن‌ها تصویری از اجتماعی شبانه، متشکل از شب‌نشینان و شب‌گردانِ پرسه‌زن، به‌دست می‌دهد. «هیودَه» جستاری‌ست که در آن نویسنده، به‌میانجی سیگار، به دنیای حاشیه‌نشینان و ساکنان تاریک‌جاهای یک شهر سرک می‌کشد.
جستار دوم کتاب «سِفرِ سیگار» جستاری‌ست با عنوان «رفیق‌مان سیگار» به‌قلم لوسی سانته، نویسندۀ امریکایی. نویسنده در این جستارِ جذاب و مفرح، ضمن یاد کردن از دورانی که همه همه‌جا و بی هیچ آداب و ترتیبی سیگار می‌کشیدند و سیگار کشیدن در اماکن عمومی ممنوع نبود، از آداب و ترتیب و سبک‌های مختلف سیگار دود کردن می‌گوید و، سیگاربه‌دست، در تاریخ فرهنگی امریکا چرخی می‌زند و چشم‌اندازهایی از آن را از پشت هالۀ دود می‌نمایاند.
سومین جستار کتاب «سِفرِ سیگار»، با عنوان «انتقام وادم‌دهنی‌ها: مانیفست سیگاری»، جستاری به‌قلم جون تاندِرستورم است. این جستار یک جستار انتقادی دربارۀ رابطۀ منع سیگار با قدرت و سیاست و اقتصاد است. این جستار از ممنوعیت سیگار به‌عنوان وسیله‌ای برای نظارت اجتماعی و کنترل شهروندان و پیشبرد سیاست‌های نظام سرمایه‌داری سخن می‌گوید.
چهارمین و آخرین جستار کتاب «سِفرِ سیگار» هم جستاری‌ست به نام «منِ آفتاب‌زردِ هفتادوهفت‌ساله» که در آن پیتر اِسکِلدال، نویسنده و شاعر امریکایی، به‌میانجی سیگار و بیماری سرطان ریه که به‌خاطر سیگار به آن مبتلا شده بود، در حضور مرگ و درحالی‌که مرگ را به خودش نزدیک می‌‌دیده، از خاطرات خود و سیگار کشیدن‌ها و تلاشهایش برای ترک سیگار نوشته است.
آن‌چه می‌خوانید بخشی از جستار «رفیق‌مان سیگار» لوسی سانته از کتاب «سِفرِ سیگار» است: «سیگار کشیدن، با سرعتی حیرت‌‌انگیز، از عالم‌گیری رسید به قدغن‌شدگی. اول در دهۀ هشتاد و در بعضی خانه‌های شخصی بود که الزامی شد بروی توی بالکن. اکثریتِ امریکایی‌های سیگاریِ 1990 سیگار را انگاری 95نشده کنار گذاشتند. آن‌وقت، کالیفرنیا در 1998 نخستین جای دنیا شد که سیگار کشیدن در پیاله‌فروشی‌ها را ممنوع کرد. خیال می‌کنی آخرین سنگر پیاله‌فروشی باشد اگر نه زندان – اما خیلی از زندان‌ها هم حالا سیگار کشیدن را موقوف کرده‌اند، که این خود به نظر موردی است از تنبیه‌های بیخود ظالمانه. چند دهه‌ای پیش‌تر از حالا، مسافری که بی‌خبر از رسومِ غالب بر ایالت یوتا به سالت‌لیک‌سیتی می‌رسیده و می‌دیده عاجز است جایی برِ خیابان پیدا کند که بگذارند پکی از سیگار بگیرد و لبی با قهوه تر کند سخت به او خطور می‌کرده همچه وضعیتی قرار است در شهرهایی با ویژگی‌های خیلی متفاوت با همدیگر به‌یکسان عرف بشود. چه بگوید آن جانِ درست‌اندیش اما انگ‌خورده‌ای که، وقتی در اوایل دهۀ هشتاد غلط کرده خواسته یک نخ سیگار در یک قهوه‌خانۀ خشکه‌چپ‌ترِ برکلیِ کالیفرنیا بگیراند، هیچ خیالش را نمی‌کرده از بینِ آن‌همه آرمانِ پیدا و پنهان در چنان محیطی جهادِ توتون بناست به ظفر برسد؟ مورمون و چپ‌خستۀ افراطی هم‌بسترهای غریبی‌اند، اما آخر سیگار عجب آماج نفرت‌پراکنیِ هردو مانده. بنیادگرایانِ هر مسلکی پیش‌دست‌اند در سلاح برداشتن علیه سیگار.»
کتاب «سِفرِ سیگار: چند جستار دودآلود» در انتشارات مان کتاب منتشر شده است. این کتاب جزوی از مجموعه‌ای موسوم به «کتابچه‌ها» است که به‌دبیری خشایار قشقایی در انتشارات مان کتاب منتشر می‌شود و، چنانکه در یادداشت دبیر مجموعه در ابتدای کتاب آمده، به انتشار جستار اختصاص دارد.