خرقه صحبت شرح مقالات شمس با رویکرد هرمنوتیکی چرخشت فهمندگی

کتاب «خرقۀ صحبت: شرح مقالات شمس با رویکرد هرمنوتیکی چرخُشتِ فهمندگی» نوشتۀ غلامرضا خاکی
شرحی بر احوال و افکار و مقالات شمس تبریزی. کتاب «خرقۀ صحبت: شرح مقالات شمس با رویکرد هرمنوتیکی چرخُشتِ فهمندگی» کتابی‌ست که هم دریچه‌ای به دنیای اندیشه‌ها و دیدگاه‌های عرفانی شمس تبریزی می‌گشاید و اندیشه‌ها و گفته‌های شمس را شرح می‌دهد و هم از زندگی شمس تبریزی و رابطه‌اش با مولانا سخن می‌گوید. غلامرضا خاکی در کتاب «خرقۀ صحبت»، ضمن اینکه سعی دارد از آنچه درباب زندگی شمس تبریزی مبهم می‌نماید رفع ابهام کند و بعضی از آنچه را که به اعتقاد او درباره شمس و افکار و اندیشه‌ها و سلوک او اشتباه جا افتاده و درک شده است تصحیح کند، قطعاتی از مقالات شمس را نیز به همراه شرح این قطعات و نیز آنچه می‌توان از آن‌ها برای بهبود و تعالی زندگی نظری و عملی امروز آموخت می‌آورد. در کتاب «خرقۀ صحبت» شرح احوال و آثار شمس با رویکردی هرمنوتیکی صورت گرفته و در آن از بخشی از فلسفۀ مدرن برای شرح متنی کهن و کلاسیک، که از متون مهم ادبیات عرفانی فارسی است، وام گرفته شده است و همچنین انعکاس اندیشه‌ها و سخنان شمس در آثار مولانا نشان داده شده است.
کتاب «خرقۀ صحبت» کتابی‌ست مناسب شیفتگان عرفان و اندیشه‌های عرفانی و به‌ویژه شیفتگان شمس و مولانا و آن‌ها که می‌خواهند در بحر عرفان این دو عارف بزرگ غوطه‌ور شوند و از این بحر جرعه‌ای بنوشند و آموزه‌های شمس را در زندگی خود به کار برند.

مروری بر کتاب «خرقۀ صحبت»
عنوان کتاب «خرقۀ صحبت» از عبارتی از «مقالات شمس» گرفته شده که بر پیشانی کتاب نیز درج شده و چنین است: «هر کسی سخن از شیخ خویش گوید، ما را رسول‌الله علیه‌السلام در خواب خرقه داد، نه آن خرقه که بعد از دو روز بدرّد و ژنده شود و در تون‌ها افتد و بدان استنجا (خود را پاک) کنند، بلکه خرقۀ صحبت، صحبتی نه که در فهم گنجد، صحبتی که آن را دِی و امروز و فردا نیست...
خرقه نیست قاعده من، خرقۀ من، صحبت است و آنچه تو از من حاصل کنی، خرقۀ من، آن است...
آن کس که به صحبت من رَه یافت، علامتش آن است که صحبت دیگران بر او سرد شود و تلخ شود، نه چنان که سرد شود و همچنین صحبت می‌کند، بلکه چنان که نتواند با ایشان صحبت کردن.»
کتاب «خرقۀ صحبت» از پیشگفتار نویسنده، مقدمه‌ای از دکتر میر جلال‌الدین کزّازی با عنوان «کوبش و روبِش و آشوبِش» و دو بخش به نام‌های «آفتابی ز مشرق‌ها بُرون» و «تاروپودهای قبایی از آتش» تشکیل شده است.
بخش اول کتاب «خرقۀ صحبت» از پنج فصل یا به‌تعبیر نویسنده، پنج «ماتیکان» تشکیل شده است. غلامرضا خاکی در پیشگفتار کتاب درباره واژه «ماتیکان» و دلیل انتخاب این واژه به جای فصل، توضیح می‌دهد که «ماتیکان» واژه‌ای پهلوی و هم‌ریشه با مایه و مواد است و در نامگذاری کتاب‌هایی از آن استفاده می‌شده که در آن‌ها به پاسخ برخی پرسش‌ها و حلّ بعضی مسائل پرداخته می‌شده است و چون بخش اول کتاب «خرقۀ صحبت» نیز به رفع ابهام‌هایی درباره شمس تبریزی و گفته‌های او اختصاص دارد، واژه «ماتیکان» را به جای فصل به کار برده است.
در بخش اول کتاب «خرقۀ صحبت» به موضوعاتی مانند اطلاعاتی که خود شمس از زادگاه و کودکی و خانواده خود داده است، کار و پیشۀ شمس، پیران و استادان او، زمان ورود شمس به قونیه و اینکه او پیش از آمدن به قونیه کجا بوده است، آشنایی شمس و مولانا و تلقی و برداشت شمس از مولانا، غیبت شمس از قونیه، مکانِ مزار شمس، منتقدان و مخالفان شمس و اتهام‌هایی که بر او وارد می‌کنند، رازِ نانوشتن شمس و سبک سخن گفتن او، معنای خرقه در مقالات شمس و اینکه چرا او سخنان خود را «خرقۀ صحبت» نامیده است، ویژگی‌های مقالات شمس، نظر شمس درباره سخن گفتن مولانا، دلیل شعر سرودن مولانا، معانی متن در دیدگاه شمس، مفهوم فکر در آثار عارفان، گفتمان زبان و محتوای مقالات شمس، کمکی که به‌کارگیری رویکرد هرمنوتیکی به فهم مقالات شمس می‌کند، تناسب فهمنده‌ای که شمس تصویر می‌کند با سوژه و دازاین، چرایی استفاده از استعاره چرخُشت برای تشریح فهم عرفانی، ویژگی‌های فهمندگان معنوی متن و اهداف و ارکان و سازوکار سامانۀ چرخُشت فهمندگی پرداخته شده است.
بخش دوم کتاب «خرقۀ صحبت» شامل منتخبی از مقالات شمس است. در این بخش، چنانکه نویسنده در پیشگفتار کتاب توضیح می‌دهد، «قطعاتی از مقالات برگزیده شده که در آن‌ها دیدگاهی خاص از شمس نهفته است، دیدگاهی که می‌تواند بیانگر کلیات جهان‌بینی و انسان‌نگری و خودشناسی او باشد». غلامرضا خاکی در بخش دوم کتاب «خرقۀ صحبت»، ضمن آوردن قطعاتی از مقالات شمس، به شرح و تفسیر این قطعات پرداخته و نیز آموزه‌های استنباطی خود از آن‌ها را آورده است.
کتاب «خرقۀ صحبت: شرح مقالات شمس با رویکرد هرمنوتیکی چرخُشتِ فهمندگی» در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

درباره غلامرضا خاکی، نویسنده کتاب «خرقۀ صحبت»
دکتر غلامرضا خاکی، متولد 1342، پژوهشگر ایرانی و دارای دکترای مدیریت است. از خاکی آثار مختلفی هم در زمینۀ مدیریت و هم در حوزه عرفان چاپ شده است. پژوهش‌های عرفانی او بر آثار و اندیشه‌ها و زندگی شمس و مولانا متمرکز است. از جمله کتاب‌های غلامرضا خاکی می‌توان به «کیمیا پرورده حرم مولانا» و «خاتونِ خاطره (در سفری برای دیدار مولانا در قونیه)» اشاره کرد.