سفر دریایی یک داستان عاشقانه

کتاب «سفر دریایی» اثر آنا زگرس
قصه‌ای درباب عشق، سفر و گذار از دنیایی به دنیای دیگر. کتاب «سفر دریایی: یک داستان عاشقانه»، با عنوان اصلی Überfahrt. Eine Liebesgeschichte Tapa dura، رمانی است که ماجرایی عاشقانه را با مسائل و موضوعاتی چون هویت و تعلق و وابستگی گره می‌زند و همچنین در پس‌زمینه، اشاره‌ای به موضوعاتی چون فاشیسم و جنگ جهانی دوم دارد.
زگرس، چنانکه در مقدمۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سفر دریایی» آمده است، در سال 1964 در مصاحبه‌ای گفته بود که می‌خواهد رمانی کوتاه دربارۀ سفرهایش به برزیل بنویسد. چند سال بعد، یعنی در سال 1971، متن اصلی کتاب «سفر دریایی» منتشر می‌شود که همان رمانی است که زگرس از قصد نوشتنش سخن گفته بود.
کتاب «سفر دریایی» یک رمان عمیقاً انسانی است؛ رمانی که در زمان انتشارش از آن به‌عنوان نقطۀ اوج خلاقیت آنا زگرس یاد شد.

مروری بر کتاب «سفر دریایی»
ماجرای اصلی کتاب «سفر دریایی» دربارۀ پزشکی آلمانی به نام ارنست تریبل است که در نوجوانی در برزیل عاشق دختری شده اما دست سرنوشت آن‌ها را از هم جدا کرده است. تریبل اما در سفرهای بعدی‌اش به برزیل دنبال این دختر گشته است و همچنان دلمشغول اوست. او داستان زندگی خود و داستان عشق نوجوانی و جستجویش برای یافتن معشوقۀ گمشده را در کشتی‌ای باری که از برزیل به آلمان شرقی می‌رود، برای مردی دیگر به نام فرانتس هامر نقل می‌کند. بدین‌ترتیب کتاب «سفر دریایی» یک نقل در نقل و روایت در روایت است که در آن، داستانی در طول یک سفر دریایی روایت می‌شود. این سفر دریایی، سه هفته به طول می‌انجامد و در حین آن، قصۀ زندگی تریبل و عشق او روایت می‌شود.
راوی کتاب «سفر دریایی»، فرانتس هامر است اما داستان اصلی این رمان نه داستان او بلکه داستان تریبل است که زندگی خود و ماجرای عاشقانه‌اش را برای هامر روی دایره می‌ریزد و هامر دارد آن را بازگو می‌کند. این سفر در دوره‌ای اتفاق می‌افتد که آلمان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده بود و تریبل و هامر هردو قرار است در روستوک، که آن زمان جزو قلمرو آلمان شرقی بوده، پیاده شوند.
هامر در سه هفته‌ای که در کشتی است شنوندۀ داستان تریبل می‌شود و این‌گونه است که روایت در روایتِ در کتاب «سفر دریایی» شکل می‌گیرد و یک روایت، قابی می‌شود که روایتِ دیگر در چارچوب آن قرار می‌گیرد.
در کتاب «سفر دریایی» سفر جغرافیایی با سفر درونی و سفر از مرحله‌ای به مرحله‌ای دیگر از زندگی و گذار از دوره‌ای از زندگی به دوره‌ای دیگر و نیز کندوکاو در بخشی از گذشتۀ شخصیت اصلی رمان پیوند می‌خورد و از خلال این سفرِ جغرافیایی و درونی، بعضی مسائل بنیادین انسانی مطرح می‌شود. کتاب «سفر دریایی» همچنین رمانی دربارۀ مواجهۀ دو دنیاست؛ دو دنیایی که با یکدیگر متفاوتند.
در بخشی از کتاب «سفر دریایی» می‌خوانید: «برایم عجیب بود که تریبل جوان تا این اندازه احساس نیاز می‌کرد خاطراتش را برای من تعریف کند؛ خاطراتی که به سال‌ها پیش مربوط می‌شدند.
ارنست تریبل گفت: "در این مدرسه، تجربه‌ای بی‌نهایت مهم به دست آوردم. اتفاق خاصی افتاد که در ابتدا از آن صحبت کردیم. منظورم این است که در آنجا شروع شد و تازه دیروز، نه پریشب به پایان رسید. دومین روز است که روی دریا هستیم، نه؟"
"دومین روز است."
تریبل اضافه کرد: "ما زمان کافی برای حرف زدن داریم، تقریباً سه هفته."
گرچه خیلی هم میل داشتم مدام به دریای روشن از بازتاب نور ستارگان نگاه کنم که دوروبر انبارهای قفل‌شدۀ کشتی را فراگرفته بود گویی عجله داشته باشیم، دویدیم.
درعین‌حال تریبل به صحبت ادامه داد. باید درددل می‌کرد، گویی نه‌فقط سفر که راه رفتن پیوسته هم او را کمی رها می‌کرد و در من، که هم‌وطن او بودم، شنونده‌ای را یافته بود که ماجراهای عجیب را هم درک می‌کرد؛ چیزهایی را که حتی خودش هیچ درک نمی‌کرد و تازه هنگام تعریف کردن متوجهشان می‌شد.»

دربارۀ آنا زگرس، نویسندۀ کتاب «سفر دریایی»
آنا زِگِرس (Anna Seghers)، با نام اصلی نِتی رایلینگ ( Reiling Netty)، متولد 1900 و درگذشته به سال 1983، داستان‌نویس و جُستارنویس آلمانی بود. زگرس از نسل نویسندگان و روشنفکرانی بود که با قدرت گرفتن نازیسم در آلمان مجبور به فرار از این کشور شدند. او عضو حزب کمونیست آلمان و انجمن نویسندگان پرولتاریا – انقلابی بود و همسرِ مَجارش، لازلو رادوانیی، نیز نویسنده بود.
گریز و مهاجرت زگرس از سال 1933 و با فرار او به فرانسه از راه سوئیس آغاز شد. در سال 1940، وقتی بخشی از فرانسه توسط آلمان اشغال شده بود، زگرس به جایی از فرانسه رفت که به اشغال آلمانی‌ها درنیامده بود و این درست تجربه‌ای بود شبیه آنچه او در یکی از رمان‌هایش به نام «ترانزیت» از آن نوشت.
زگرس در سال 1941 به مکزیک گریخت و در آنجا رئیس کلوب هاینریش هاینه شد. در سال 1947 به آلمان برگشت و ساکن آلمان شرقی شد. او مدتی طولانی رئیس هیئت‌مدیرۀ انجمن نویسندگان جمهوری دموکراتیک آلمان بود و در سال 1950 عضو شورای جهانی صلح شد.
از دیگر آثار آنا زگرس می‌توان به رمان‌های «هفتمین صلیب»، «مرده‌ها جوان می‌مانند» و «اعتماد» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «سفر دریایی»
کتاب «سفر دریایی: یک داستان عاشقانه» با ترجمۀ مهشید میرمعزی، همراه با مقدمه‌ای دربارۀ این رمان و در معرفی آنا زگرس، در نشر افق منتشر شده است.
مهشید میرمعزی، متولد 1341 در قزوین، مترجم ایرانی است. او مترجم ادبیات آلمانی و فارغ‌التحصیل رشتۀ مهندسی فضای سبز از دانشگاه شهر اسنِ آلمان است.
میرمعزی، علاوه بر ترجمۀ کتاب، با روزنامه‌ها و مجلات مختلفی، از جمله «اعتماد»، «فرهیختگان»، «شرق»، «گل‌آقا» و «بخارا»، به‌عنوان مترجم، همکاری کرده است.
از ترجمه‌های مهشید میرمعزی می‌توان به کتاب‌های «ما که خواهریم»، «و نیچه گریه کرد»، «وزن کلمات»، «دنیای دیروز: خاطرات یک اروپایی» و «بافتۀ موی مادربزرگ» اشاره کرد.