برای عشق به میهن جستاری در باب وطن پرستی و ملی گرایی

کتاب «برای عشق به میهن» اثر مائوریتسیو ویرولی
پژوهشی درباره دو مفهومی که معمولا یکسان فرض می‌شوند اما تمایزی عمیق میان‌شان وجود دارد: وطن‌پرستی و ملی‌گرایی. کتاب «برای عشق به میهن» نشان می‌دهد که چه تفاوت‌های گسترده‌ای بین وطن‌پرستان و ملی‌گرایان وجود دارد و این تفاوت‌ها چگونه خود را در ساحت سیاست نشان می‌دهد.
مائوریتسیو ویرولی در کتاب «برای عشق به میهن» تاریخ طولانی و یک داستان فکری و سیاسی و غنی را مورد بررسی قرار داده است. در یک سوی این تاریخ بلند جمهوری و شیوه آزاد زندگی قرار دارد و در سوی دیگرش تاکید بر وحدت معنوی و فرهنگی مردم.
کتاب «برای عشق به میهن» شامل مباحث پراهمیتی است که بسیاری از سوء‌تفاهم‌هایی را که به خصوص حول مفهوم ملی‌گرایی شکل گرفته مورد بررسی قرار می‌دهد و معنای نهفته در ملی‌گرایی و تفاوت‌هایش با وطن‌پرستی را روشن می‌کند.

مروری بر کتاب «برای عشق به میهن»
مائوریتسیو ویرولی در پژوهشش در کتاب «برای عشق به میهن» می‌خواهد نشان دهد که باید میان مفاهیم و اصطلاحاتی چون وطن‌پرستی و ملی‌گرایی تمایز قایل شد. به اعتقاد او، از زبان وطن‌پرستی در طول دوره‌های مختلف برای تقویت یا برانگیختن عشق به نهادهای سیاسی و شیوه‌ای از زندگی‌ای استفاده شده که پشتیبان آزادی مشترک یک جمهور هستند. این عشق را درواقع می‌توان عشق به جمهوری نامید.
اما در سویی دیگر، مائوریتسیو ویرولی در کتاب «برای عشق به میهن» می‌گوید که زبان ملی‌گرایی اولین‌بار در اروپا، در اواخر قرن هجدهم، برای دفاع از وحدت و همگونی فرهنگی، زبانی و قومی یک جمهور ساخته شد. به اعتقاد او، دشمنان وطن‌پرستیِ جمهوری‌خواهانه خودکامگی، استبداد، ظلم و سرکوبی و فساد هستند؛ در حالی که دشمنان ملی‌گرایی آلایش فرهنگی، گونه‌گونی و ناهمگونی، عدم خلوص نژادی و پراکندگی اجتماعی، سیاسی و فکری‌اند. البته معنای این گزاره این نیست که مدافعان وطن‌پرستی در زمینه فرهنگ، پس‌زمینه قومی، زبان یا سنت‌های مردمان بی‌اعتنا هستند یا آنها را خوار می‌شمارند.
به اعتقاد نویسنده کتاب «برای عشق به میهن» حتی آن دسته از نظریه‌پردازانی که خواسته‌اند میان ارزش‌های سیاسی جمهوری و سپهر قومیت و فرهنگ شکافی تا جای ممکن وسیع بیندازند، همواره منظورشان از جمهوری آن چیزی بوده که در قالب آزادی مشترک یک جمهور خاص با پس‌زمینه و فرهنگ خاص آن جمهور تجلی پیدا کرده است. او تمایز حیاتی را در اولویت یا نطقه تاکید می‌داند و می‌نویسد: «برای وطن‌پرستان، ارزش اصلی جمهوری است و آن شیوه آزاد زندگی که جمهوری بدان رخصت می‌دهد؛ برای ملی‌گرایان اما، ارزش‌های اصلی عبارت‌اند از وحدت معنوی و فرهنگی مردم. در نوشته‌های بنیان‌گذاران ملی‌گرایی مدرن، جمهوری یا رد می‌شود یا به‌عنوان موضوعی که واجد اهمیت ثانوی است تلقی می‌گردد. وطن‌پرستان و ملی‌گرایان نه‌فقط آرمان‌های متفاوتی را به‌ عنوان موضوعات درخور مهر و عشق ما توصیه کرده‌اند («جمهوری» درمورد وطن‌پرستان، و «ملت» به‌عنوان وحدتی فرهنگی و معنوی در مورد ملی‌گرایان)، بلکه به‌جد کوشیده‌اند انواع متفاوتی از مهر و عشق را نیز به ما تزریق یا در ما تقویت کنند. عشق رئوف و بخشنده در مورد وطن‌پرستی و نوعی وفاداری نامشروط یا نوعی دلبستگی انحصاری تمام و کمال در مورد ملی‌گرایان».
عنوان فرعی کتاب «برای عشق به میهن»، «جستاری در باب وطن‌پرستی و ملی‌گرایی» است اما نویسنده کتاب نخواسته است که به سراغ ساختن تعاریفی علمی در خصوص ماهیت وطن‌پرستی و ملی‌گرایی برود بلکه می‌گوید باید به فهم چیزی بکوشیم که پژوهشگران، مبلغان و مشوقان، شاعران و پیامبران به هنگام سخن گفتن از عشق به میهن، یا حب وطن، منظور داشته‌اند. او می‌گوید ما به جای نظریه‌های علمی به تفسیر تاریخی نیاز داریم تا بدین طریق پرده از معنای مضامین، استعاره‌ها، تلمیحات، تشویق‌ها و تحریض‌هایی برداریم که زبان وطن‌پرستی در طول اعصار و قرون آنها را، در جهت ابقا یا الغا، و نیز فرونشاندن، شعله‌ور ساختن یا برافروختن دوباره عالمی غنی و رنگارنگ از عواطف و هیجانات، ساخته و پرداخته است.
کتاب «برای عشق به میهن» مقدمه و پنج بخش با این عناوین دارد: «میراث وطن‌پرستی جمهوری‌خواهانه»، «افول و احیا»، «وطن‌پرستی و سیاست باستانیان»، «زایش زبان ملی‌گرایی» و «ملی‌سازی وطن‌پرستی». کتاب موخره‌ای هم با نام «وطن‌پرستی بدون ملی‌گرایی» دارد.
در قسمتی از بخش اول کتاب «برای عشق به میهن» درباره سنت وطن‌پرستی آمده: «زبان وطن‌پرستی مدرن بر روی میراث باستانیان ساخته شد. فیلسوفان، مورخان و شاعران مدرن از منابع یونانی و رومی درون‌مایه مذهبی و نیز سیاسیِ وطن‌پرستی را اخذ کردند. به نوشته فوستل دوکولانژ، وطن‌پرستی کهن نوعی احساس مذهبی بود. واژۀ country بر terra patria (پای‌بوم) دلالت می‌کرد. پای‌بومِ هرکس آن بخش از خاک بود که مذهب محلی یا ملیِ او آن را تقدیس کرده بود، سرزمینی که بقایای نیاکان آن شخص در آن به خاک سپرده شده و ارواح آن نیاکان در آن مأوا گزیده بودند. درعین‌حال، پای‌بوم کوچک آن شخص حیطه یا محدوده خانواده بود، با آرامگاه و منزلگاهش؛ پای‌بوم بزرگ فرد شهر  بود، با پریتانیوم (مردم‌سرا) و قهرمانانش، با حیطه، یا محدوده، مقدس و قلمرو ویژه‌اش که به‌وسیله مذهب علامت‌گذاری و مشخص شده بود. پای‌بوم خاک مقدسی بود که خدایان و نیاکان در آن سکنی گزیده بودند و نیایش بدان تقدس بخشیده بود. به همین دلیل، وطن‌پرستی باستانیان احساسی پرانرژی بود، فضیلت اعلایی که همه فضایل دیگر متوجه آن بودند. در آنجا، هرآنچه عزیزترین و گران‌قدرترین چیزها در نزد انسان بود با ایده میهن ارتباط داشت، چون در میهن بود که آدمی مال و دارایی خویش، امنیت خویش، قوانین خویش، ایمان خویش و خدای خویش را می‌یافت. بدین‌ترتیب، از دست دادن آن به معنای از دست دادن همه‌چیز  بود.»

درباره مائوریتسیو ویرولی نویسنده کتاب «برای عشق به میهن»
مائوریتسیو ویرولی، نویسنده، مقاله‌نویس و مدرس علوم سیاسی است که در سال 1972 در ایتالیا متولد شده است. او استاد برجسته علوم سیاسی در دانشگاه پرینستون و استاد ارتباطات سیاسی دانشگاه لوگانو، واقع در سوئیس، است. ویرولی مدرک فلسفه‌اش را از دانشگاه بولونیا و دکترای علوم سیاسی و اجتماعی خود را از دانشگاه اروپایی فلورانس دریافت کرده است. نظریه سیاسی، تاریخ اندیشه سیاسی و جمهوری‌گرایی کلاسیک از موضوعات مورد علاقه او در پژوهش‌هایش هستند و تاکنون کتاب‌ها و مقالات بسیاری درباره رابطه دین و سیاست، میهن پرستی، مشروطیت، ارتباطات سیاسی ، شهروندی و آموزش مدنی منتشر کرده است. او همچنین در آثار خود به بررسی آرای اندیشمندانی چون نیکولو ماکیاولی و ژان ژاک روسو پرداخته است. «جمهوری‌خواهی»، «شهریار منجی» و «ایده جمهوری» از دیگر آثار ویرولی است که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «برای عشق به میهن»
کتاب «برای عشق به میهن» با ترجمه مهدی نصراله‌زاده در نشر بیدگل منتشر شده است.
مهدی نصراله‌زاده، متولد 1354 در تهران، مترجم معاصر ایرانی است. او فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد از دانشگاه هنر تهران است و به کار تدریس نیز مشغول بوده است. او عمدتا آثاری در زمینه هنرها و علوم انسانی ترجمه کرده است. «جهان چگونه مدرن شد»، «همه چیز درباره خانه»، «جان‌های بیمار، ذهن‌های سرحال» و «تاریخ‌های تئاتر» برخی از ترجمه‌های نصراله‌زاده هستند.