برآمدن قاجار تاریخ ایران از پایان عصر صفوی تا قتل آقامحمدخان قاجار

کتاب «برآمدن قاجار» اثر غلامحسین زرگری‌نژاد
ایل قاجار چگونه در ایران وارد میدان سیاست شد و چطور به قدرت رسید و آقامحمدخان قاجار چه اهدافی را از سلطنت دنبال می‌کرد؟ کتاب «برآمدن قاجار: تاریخ ایران از پایان عصر صفوی تا قتل آقامحمدخان قاجار» پژوهشی است که به این موضوع می‌پردازد و روایتی از آقامحمدخان قاجار به‌دست می‌دهد که متفاوت با روایت‌هایی است که در آن‌ها غالباً از او صرفاً به‌عنوان یک پادشاه غارتگر و ظالم یاد شده است.
کتاب «برآمدن قاجار» نخستین جلد از مجموعه‌ کتاب‌هایی به‌قلم دکتر غلامحسین زرگری‌نژاد دربارۀ تاریخ ایران عصر قاجار است.
غلامحسین زرگری‌نژاد در کتاب «برآمدن قاجار» پیشینۀ حضور قاجارها در صحنۀ سیاست ایران و آغاز پادشاهی آن‌ها را، با اتکا به اسناد و مدارک دست‌اولی که پیش‌تر در نگارش تاریخ قاجاریه کمتر به آن‌ها استناد شده، روایت می‌کند و روایتی متفاوت با روایت‌های مرسوم از انگیزۀ بر تخت شاهی نشستن آقامحمدخان و اهداف او در دوران پادشاهی‌اش به‌دست می‌دهد.

مروری بر کتاب «برآمدن قاجار»
پرسش بنیادینی که کتاب «برآمدن قاجار» برمبنای آن شکل گرفته این است که هدف اصلی آقامحمدخان قاجار از به‌دست گرفتن قدرت در ایران و نشستن بر تخت سلطنت چه بود و آیا او صرفاً یک پادشاه غارتگر و ظالم بود یا اهدافی مثبت و سازنده را نیز در سر می‌پروراند؟
غلامحسین زرگری‌نژاد در کتاب «برآمدن قاجار» بر آن است که، با اتکا به اسناد دست‌اول دربارۀ تاریخ قاجار، نشان دهد که آقامحمدخان قاجار قصد بازگرداندن وحدت و یکپارچگی را به ایران داشته است.
در کتاب «برآمدن قاجار» آقامحمدخان پادشاهی معرفی می‌شود که توانست بر آشوب و آشفتگی و هرج‌ومرجی که در دوران زندیه ایران را فراگرفته بود غلبه کند و یکپارچگی از دست رفته را به ایران برگردانَد. این پروژه‌ای بود که آقامحمدخان، چنانکه در کتاب «برآمدن قاجار» آمده است، در سر داشت اگرچه قتل او باعث شد که نتواند قلمرو ایران را به وسعت پیشین برساند.
یکی از ویژگی‌های کتاب «برآمدن قاجار»، چنانکه پیش‌تر نیز اشاره شد، منابع و مآخذ مورد استفاده در این کتاب است. نویسنده خود در مقدمۀ کتاب توضیح می‌دهد که این کتاب را با اتکا به منابع دست‌اولی نوشته است که در تاریخ‌نگاری قاجاریه کمتر به آن‌ها رجوع شده است. به همین مناسبت است که فصل نخست کتاب «برآمدن قاجار» به بحثی علمی و نقادانه درباب منابع و مآخذ در تاریخ‌نگاری و پژوهش‌های تاریخی و نیز معرفی و ارزیابی منابع و مآخذی اختصاص دارد که نویسنده آن‌ها را منابع اصلیِ تاریخ قاجاریه می‌داند.
در کتاب «برآمدن قاجار»، پس از بحث علمی دربارۀ منابع و مآخذ و معرفی منابع اصلی برای پژوهش دربارۀ قاجاریه، به بحث دربارۀ چگونگی ورود قاجارها به صحنۀ سیاست ایران در عصر صفویه و زمینۀ قدرت‌گرفتن آن‌ها پرداخته شده است.
کتاب «برآمدن قاجار» همچنین به این موضوع می‌پردازد که میراث صفویان چه بود و این میراث چگونه در دورۀ قاجارها تداوم یافت.
اما بخش بیشتر کتاب «برآمدن قاجار» بر دورۀ قدرت‌گرفتن و بر تخت شاهی نشستن آقامحمدخان متمرکز است و اوضاع ایران در دورۀ آقامحمدخان و اقدامات او و انگیزه‌اش از این اقدامات را بررسی و تحلیل می‌کند.
کتاب «برآمدن قاجار» از مقدمه، شش فصل و بخشی که در آن چند نمونه از فرامین آقامحمدخان قاجار آمده تشکیل شده است.
فصل‌های شش‌گانۀ کتاب «برآمدن قاجار» عبارتند از: «معرفی و ارزیابی منابع و مآخذ تاریخی»، «زمینه تاریخی: چشم‌اندازی کلی به میراث صفویان و تداوم آن در دوره قاجار»، «تبار و پیشینه و خیزش‌های ناموفق»، «ایران از قتل نادر تا ظهور آقامحمدخان قاجار»، «آقامحمدخان قاجار بر سریر قدرت» و «جستار در مبانی لشکرکشی آقامحمدخان به قفقاز و هجوم به شوشی و تفلیس».
کتاب «برآمدن قاجار: تاریخ ایران از پایان عصر صفوی تا قتل آقامحمدخان قاجار» در انتشارات نگارستان اندیشه منتشر شده است.

دربارۀ غلامحسین زرگری‌نژاد، نویسندۀ کتاب «برآمدن قاجار»
غلامحسین زرگری‌نژاد، متولد 1329 در بجنورد، مورخ، استاد دانشگاه و پژوهشگر ایرانی است. او دارای لیسانس فلسفه و فوق‌لیسانس تاریخ از دانشگاه تهران و دکترای تخصصی تاریخ از دانشگاه تربیت مدرس است.
پژوهش‌های زرگری‌نژاد بیشتر بر تاریخ اسلام و تاریخ معاصر ایران متمرکز است. او تدریس تاریخ در دانشگاه تهران و تدریس تاریخ سیاست و تاریخ اسلام و اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران در دانشکدۀ روابط بین‌الملل وزارت خارجه را در کارنامۀ کاری خود دارد.
از آثار غلامحسین زرگری‌نژاد می‌توان به کتاب‌های «اندیشه و سیاست در ایرانِ قاجار»، «نهضت امام حسین (ع) و قیام کربلا» و «رسایل مشروطیت: مشروطه به روایت موافقان و مخالفان» اشاره کرد.