تثلیث

کتاب «تثلیث» نوشتۀ ژیل اِمری
پدر، پسر، و روح‌القدس؛ این سه‌گانۀ مشهور تثلیثِ مسیحی، در طول تاریخ مسیحیت، دستخوش انواع تفسیرها و برداشت‌ها بوده است. کتاب «تثلیث: مقدمه‌ای بر آموزۀ کاتولیکیِ خدای سه‌یگانه» نوشتۀ ژیل اِمری، دربردارندۀ یکی از تحقیق‌ها و تفسیرهای نسبتاً جدید دربارۀ تثلیث و معنا و مفهوم آن است.
ژیل اِمری در کتاب «تثلیث»، ضمن بررسی تثلیث در چشم‌اندازی تاریخی و توضیحِ معنا و تفسیر تثلیث در قرون اول تاریخ مسیحیت، می‌کوشد سوء‌تفاهم‌هایی را که دربارۀ تثلیث وجود دارد رفع کند و تثلیث را از منظری فلسفی و عقلانی شرح دهد و با رویکردی فلسفی و الهیاتی توضیح دهد که تثلیث به چه معناست و اجزای سه‌گانۀ آن، یعنی پدر، پسر، و روح‌القدس، ناظر به چه معانی‌ای هستند و مسیحیان خدا را چگونه فهم می‌کنند.
متن اصلی کتاب «تثلیث» اولین بار در سال 2011 منتشر شده است. این کتاب، متنی مفید برای پژوهشگران تاریخ ادیان، به‌ویژه پژوهشگران تاریخ و مبانی مسیحیت، است.

مروری بر کتاب «تثلیث»
چنانکه نویسنده خود، در مقدمه‌ای که برای ترجمۀ فارسی کتاب «تثلیث» نوشته است، اشاره می‌کند، «تثلیث جانمایۀ ایمان مسیحی است.» ژیل امری در همین مقدمه، هدف خود از نگارش کتاب «تثلیث» را این‌گونه بیان می‌کند: «هدف اصلی من در کتاب حاضر این است که سه نکتۀ مهم را نشان بدهم. اول، ایمان به تثلیث در شکل‌گیری تمام ابعاد حیات و اندیشۀ مسیحی مؤثر است. در مسیحیت تجربۀ نجات و دعا مبتنی بر رابطۀ شخصی مؤمنان با خدای تثلیث است. دوم، تثلیث را نمی‌توان با عقل بشری اثبات کرد؛ اما تفکر فلسفی و الهیاتی می‌تواند نشان بدهد که ایمان به تثلیث ضدّ عقل نیست: غیرمنطقی نیست. به باور مسیحیان این ایمان نوری است که از عالم اعلی به عقل بشر عطا می‌شود. نکتۀ سوم، و از همه مهم‌تر، اینکه قصد دارم نشان بدهم از منظر مسیحیت، ایمان تثلیثی ایمانی یگانه‌پرست است. مسیحیان معتقدند که اقرار به تثلیث، اقرار به خدای یگانۀ کتاب مقدس است. فقط یک خدا هست که خدایی یگانه و بسیط است و مسیحیان معتقدند ایمان به تثلیث با این حقیقت اساسی تضاد ندارد.»
امری در کتاب «تثلیث» ابتدا به بررسی و توضیح تثلیث از منظر کتاب مقدس می‌پردازد و ساختار عبادت مسیحی را شرح می‌دهد، سپس موضوع تثلیث را در چشم‌اندازی تاریخی و با نگاه به پنج قرن اول تاریخ مسیحیت مورد بررسی قرار می‌دهد و نشان می‌دهد که نویسندگان قرون اول مسیحیت چه دلایل عقلانی‌ای برای ایمان مسیحی ارائه داده‌اند.
در کتاب «تثلیث»، علاوه بر شرح مفهوم هر یک از اجزای تثلیث، به شرح آرای توماس آکوئیناس، فیلسوف و الهیات‌دانِ بزرگ و صاحبنامِ قرن سیزدهم میلادی، دربارۀ تثلیث نیز پرداخته و توضیح داده شده که آکوئیناس چه تفسیر الهیاتی و فلسفی‌ای از تثلیث داشته و آن را چگونه با اتکا به الهیات و فلسفه توضیح داده است.
در کتاب «تثلیث» از ریشه‌‌ها و سرچشمه‌های تثلیث و باور به آن و نیز رشد این باور در تاریخ مسیحیت سخن رفته و از اینکه تثلیث چه معنایی دارد و چرا با اعتقاد به یگانگی خدا منافات ندارد و آن را نقض نمی‌کند.
کتاب «تثلیث» از مقدمه، شش بخش و یک بخش نتیجه‌گیری تشکیل شده است.
بخش‌های شش‌گانۀ کتاب «تثلیث» عبارتند از: «مدخل ایمان تثلیثی»، «انکشاف پدر، پسر، و روح‌القدس»، «انواع اقرار به ایمان تثلیثی»، «سه "شخص" یا "اقنوم"»، «تعلیم جامع در باب پدر، پسر، و روح‌القدس» و «بازگشت به موضوع عمل آفرینشگر و نجات‌بخش تثلیث».
در بخشی از کتاب «تثلیث» می‌خوانید: «وظیفۀ اصلی الهیات این است که برای ایمان و امید دلیل ارائه کند. "همواره آمادۀ دفاع در برابر هر آن کسی باشید که از شما دلیل امیدی را که در دل دارید، می‌جوید" (اول پطرس 3: 15). در این اندرز قدیس پطرس، "امید" معادل "ایمان" است: موضوع این است که برای ایمان دلیل ارائه شود. بنابراین، الهیات تثلیثی وظیفه دارد حقیقت ایمان به تثلیث را توضیح بدهد. و از آن‌روی که تثلیث بر تمام دیگر اسرار ایمان روشنا می‌افکند، الهیات باید "ارتباط اسرار" را نشان بدهد، یعنی، باید ارتباط عمیق موجود میان تمام دیگر واقعیت‌های ایمان را به مدد تثلیث نشان بدهد. این کار مستلزم مطالعۀ دقیق کلام خداست که در کتاب‌های مقدس به ودیعه نهاده شده و از طریق سنت انتقال یافته است: قرائت فکورانۀ کتاب‌های مقدس و نیز مطالعۀ تعالیم کلیسا (به‌خصوص تعالیم شوراها که بیانگر ایمان کلیسایی به تثلیث است)، و توجه ویژه به تاریخ نجات که خدا خویش را در آن مکشوف می‌کند تا با انسان‌هایی که نجاتشان می‌دهد متحد شود.
ایمان تثلیثی در اصل و اساس، ایمان کلیسایی است. تثلیث منشأ کلیساست، کلیسایی که وحدت آن در مشارکت پدر، پسر، و روح‌القدس سهم دارد. ایمان به تثلیث، محبت به خدای تثلیث، و امید به اتحاد ابدی با تثلیث، عهد و پیمانی راسخ است که کلیسا در سیر خود به‌سوی دیدار تثلیث براساس آن زندگی می‌کند. این جنبۀ کلیسایی در کانون آموزۀ تثلیث است و موهبت خدای پدر را نشان می‌دهد؛ موهبتی که در آن پسر خویش را در جسم می‌فرستد و روح خویش را فرومی‌ریزد تا از این راه فرزندان خویش را که به سبب گناه پراکنده شده‌اند، به‌سوی خویش بازآوَرَد.»

دربارۀ ژیل اِمری، نویسندۀ کتاب «تثلیث»
ژیل اِمری (Gilles Emery)، متولد 1962، استاد دانشگاه و کشیش سوئیسی است. او تدریس الهیات در دانشگاه فرایبورگ و نگارش چند کتاب در حوزۀ الهیات مسیحی را در کارنامۀ کاری خود دارد و از اعضای منتخب کمیسیون الهیات بین‌المللی است.
از آثار ژیل اِمری می‌توان به کتاب‌ «الهیات تثلیث سَنت توماس آکوئیناس» اشاره کرد.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «تثلیث»
کتاب «تثلیث: مقدمه‌ای بر آموزۀ کاتولیکیِ خدای سه‌یگانه» با ترجمۀ محمد صبائی، همراه با مقدمۀ نویسنده بر ترجمۀ فارسی کتاب و نیز مقدمۀ مترجم انگلیسی کتاب، در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است. اساس ترجمۀ فارسی کتاب «تثلیث» متن انگلیسی این کتاب بوده است.
محمد صبائی، متولد 1366، مترجم ایرانی است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «آزادی مؤمن مسیحی و چند اثر کوتاه دیگر» و «دربارۀ عرفان مسیحی: مقالاتی در باب مراقبه، شهود، عمل و نظر و...» اشاره کرد.