دو قرن سکوت

کتاب «دو قرن سکوت: سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام»، اثر دکتر عبدالحسین زرین‌کوب
کتاب «دو قرن سکوت: سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام» از آثار معروف و پرمخاطب دکتر عبدالحسین زرین‌کوب و از کتاب‌های دوران جوانی اوست. «دو قرن سکوت» نخستین بار به صورت پاورقی در نشریۀ «مهرگان» منتشر شد و بعد از آن در سال 1330 از طرف همان نشریه در قالب کتاب به چاپ رسید. در زمان چاپ اول این کتاب زرین‌کوب بیست و نُه سال داشت. در سال 1336 «دو قرن سکوت» برای بار دوم و این بار از طرف انتشارات امیرکبیر به چاپ رسید. این چاپ دوم اما با چاپ نخست تفاوت‌هایی داشت، چون زرین‌کوب چاپ اول را مورد بازبینی قرار داده و چیزهایی را در آن تغییر داده و چیزهایی به آن افزوده بود. بنابراین آنچه به عنوان چاپ دوم «دو قرن سکوت» در انتشارات امیرکبیر منتشر شد نسخه‌ای بازبینی‌شده و مفصل‌تر نسبت به چاپ اول بود و همراه با مقدمه‌ای تازه. بعد از آن «دو قرن سکوت» بارها تجدید چاپ شد و چاپ‌های بعدی نسبت به چاپ دوم تغییری نکردند. این کتاب را بعد از انقلاب انتشارات سخن تجدید چاپ کرده است. چاپ‌ فعلی «دو قرن سکوت» با نقد استاد مرتضی مطهّری بر این کتاب همراه است. این نقد برگرفته از بخشی از کتاب «خدمات متقابل ایران و اسلام» استاد مطهّری است.
زرین‌کوب در کتاب «دو قرن سکوت» تاریخ دو قرنِ اول ایرانِ بعد از اسلام را روایت کرده و به پژوهش در این دورة تاریخی و ارائۀ تصویری از نوع روابط ایرانیان و اعراب، در دوره‌ای که اعراب تازه به ایران حمله کرده و این کشور را به تصرف خود درآورده بودند، پرداخته است.
«دو قرن سکوت» دو بار به زبان انگلیسی ترجمه شده است.
مروری بر کتاب «دو قرن سکوت»
کتاب «دو قرن سکوت» از مقدمه و ده فصل تشکیل شده است. زرین‌کوب در «دو قرن سکوت» از تعطیلی زبان فارسی در دو قرن مورد بحث در این کتاب سخن گفته و از روابط ایرانیان و اعراب در این دوره و مواجهات و کشمکش‌های میان آن‌ها و از هرآنچه که به رابطۀ ایرانیان و اعراب در دو قرن اول تاریخ ایران پس از اسلام مربوط می‌شود. زرین‌کوب در این کتاب به دوره‌ای از تاریخ ایران پرداخته که هنوز حکومت‌های مستقل ایرانی پدید نیامده بودند و اعراب در ایران دست بالا را داشتند و آنچه ایرانیان می‌نوشتند به زبان عربی بوده است. چنانکه در این کتاب اشاره شده، تلاش‌های نخست ایرانیان برای احیاء هویت ملی خود و دست یافتن به استقلال در دورة مورد بحث بیشتر به صورت مبارزة مسلحانه بوده است. به همین مناسبت زرین‌کوب در بخشی از کتاب «دو قرن سکوت» به شورش‌های ایرانیانی چون ابومسلم خراسانی و سنباد و ... علیه حاکمان عرب پرداخته است. در این کتاب همچنین به مناظره‌ها و مشاجرات فلسفی و عقیدتی دو قرنِ مورد نظر پرداخته شده است. «دو قرن سکوت» روایتی است از آغاز حملۀ اعراب به ایران و تلاش‌های گوناگون ایرانیان برای اینکه بار دیگر زمام امور سرزمین خود را به دست گیرند و به زبان فارسی بنویسند و به استقلال دست یابند.
فصل‌های دهگانۀ این کتاب عبارتند از: «فرمانروایان صحرا»، «طوفان و ریگ»، «آتش خاموش»، «زبان گمشده»، «درفش سیاه»، «در آن سوی جیحون»، «شهر هزارویک‌شب»، «بانگ رستاخیز»، «جنگ عقاید» و «پایان یک شب».
کتاب «دو قرن سکوت» از مشهورترین آثار دکتر زرین‌کوب و از جمله کتاب‌های اوست که علاوه بر مخاطب خاص، مورد استقبال مخاطبان عادی و غیرمتخصص در زمینۀ مباحث تاریخی نیز قرار گرفته است. البته برخی تاریخ‌پژوهشان نیز نقدهایی را دربارة این کتاب مطرح کرده‌اند.
دربارة دکتر عبدالحسین زرین‌کوب، نویسندة کتاب «دو قرن سکوت»
عبدالحسین زرین‌کوب، متولد 1301 در بروجرد و درگذشته به سال 1378، ادیب، تاریخ‌نگار، منتقد ادبی و پژوهشگری برجسته و مقاله‌نویس و مترجم و شاعر ایرانی بود. زرین‌کوب تحصیلات ابتدایی را در بروجرد و تحصیلات دبیرستانی را در تهران گذراند و پس از گرفتن دیپلم ادبی در تهران، به عنوان معلم در دبیرستان‌های خرم‌آباد و بروجرد مشغول به کار شد. اولین کتابش در همین دوره در بروجرد به چاپ رسید. در سال 1324 وارد دانشگاه تهران شد و در رشتۀ ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت. دوران تحصیل زرین‌کوب در دانشگاه تهران از دوره‌های طلایی این دانشگاه بود. زرین‌کوب دکتری ادبیات فارسی را هم در همین دانشگاه گرفت و پایان‌نامه‌اش را زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، که از استادان برجستۀ دانشگاه تهران و از محققان بزرگ ادبیات کلاسیک فارسی بود، نوشت. در سال 1332 با دکتر قمر آریان، پژوهشگر ایرانی، که از هم‌دوره‌های او در دوران تحصیل در دانشگاه بود ازدواج کرد. تدریس در دانشگاه تهران و دانشسرای عالی و دانشکدة هنرهای دراماتیک و نیز تدریس در دانشگاه‌های آکسفورد، سوربن، هند و پاکستان و همچنین تدریس به عنوان استاد مهمان در دانشگاه‌های کالیفرنیا و پرینستون از جمله فعالیت‌های علمی دکتر زرین‌کوب است.
از زرین‌کوب آثار فراوان و متنوعی در حوزة تاریخ و ادبیات منتشر شده است. «از کوچۀ رندان»، «کارنامۀ اسلام»، « روزگاران»، ««پله پله تا ملاقات خدا»، «شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب»، «ارزش میراث صوفیه»، «سرّ نی» و «فرار از مدرسه» از جمله آثار تألیفی او و «فنّ شعر» ارسطو و «ادبیات فرانسه در قرون وسطی و رنسانس» از ترجمه‌های او هستند.
رتبۀ کتاب «دو قرن سکوت» در گودریدز: 99/3 از 5.