فلسفه ی هنر میشل فوکو

کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» نوشتۀ جوزف تنکی
هنر، بیش از آنچه شاید در ابتدا به نظر برسد با فلسفه مربوط است اگر از منظر فیلسوفان به آثار هنری بنگریم. کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو: تبارشناسی مدرنیته»، با عنوان اصلی Foucaults Philosophy of Art: A Genealogy of Modernity، از خلال کندوکاو در نظریات میشل فوکو درباب هنر غربی، وجهی از این رابطه را می‌نمایاند.
پرداختن به هنر، جزو حاشیه‌ها و فرعیات کار میشل فوکو بوده و او هیچ‌وقت به‌طور متمرکز به نقد و تفسیر هنر نپرداخته است. اما آیا می‌توان بین این کار فرعی و اصلِ کار فوکو، که فلسفه‌ورزی است، ربط و پیوندی یافت؟ جوزف تنکی در کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» بر آن است که اثبات کند بله، می‌شود و چنین پیوندی درواقع وجود دارد.
تنکی در کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» نشان می‌دهد که آنچه فوکو درباب هنرهای تجسمی گفته و نوشته است چگونه خود را به منظومۀ فلسفی او وارد می‌کند و از طریق نظریه‌های فلسفی فوکو چه درکی از هنر غربی می‌توان پیدا کرد و رویکرد فلسفی فوکو چگونه می‌تواند ما را در درک هنر غربی، به‌مثابۀ تجلی‌ای از مدرنیته، یاری کند. تنکی با همین رویکرد است که در این کتاب به مرور و بررسی و تحلیل آرای فوکو دربارۀ هنرهای تجسمی می‌پردازد.
کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» یکی از اولین کتاب‌هایی است که در آن به‌شیوه‌ای نظام‌مند به آرای فوکو دربارۀ هنرهای تجسمی پرداخته شده است.
متن اصلی کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» اولین بار در سال 2009 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو»
آنچه جوزف تنکی در کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو»، از خلال بررسی نظریات فوکو درباب آثار هنری و نقاشی‌های بعضی نقاشان مطرح و مهم تاریخ هنر غرب، به آن می‌پردازد، رابطۀ شاخۀ فرعی کار فکری فوکو، یعنی تحلیل هنرهای تجسمی، با تجربۀ مدرنیته در غرب است.
تنکی در کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» دیدگاه‌های فوکو درباب هنر غرب را به‌عنوان بخشی از روایت و تحلیل فوکو از تاریخ مدرنیته و گسستی که در مرحله‌ای از مدرنیته در رویکرد به نقاشی پدید آمد مورد بررسی قرار می‌دهد. او در این کتاب همچنین، چنانکه خود در مقدمه‌اش بر ترجمۀ فارسی کتاب توضیح می‌دهد، می‌کوشد روش دیرینه‌شناسی میشل فوکو را بازسازی کند و سپس تبیین کند که کاربست دیرینه‌شناسی فوکویی در مورد هنرهای تجسمی چه معنایی می‌تواند داشته باشد.
هدف کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» همان‌طور که در مقدمۀ مجید پروانه‌پور بر ترجمۀ فارسی این کتاب اشاره شده، برقراری اتصال و پیوند میان نظرات فوکو دربارۀ هنر غربی با اندیشه‌های فراگیرتر او در نخستین کتاب‌هایش و نیز روشن کردن نسبت نظریات فوکو با تبارشناسی مدرنیتۀ اروپایی در عرصه و چشم‌انداز هنر است.
موضوع مهمی که در کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» در بررسی نظریات فوکو دربارۀ هنر غربی و توضیح پیوند این نظریات با تبارشناسی فوکوییِ مدرنیته مورد توجه قرار گرفته است، توجه فوکو به موضوع گسست نقاشان غربی از بازنمایی واقعیت و رو آوردن آن‌ها به بیان مادیت نقاشی است؛ گسستی که نقاشی را از وجه بازنمایانه‌اش وارد وجهی غیربازنمایانه کرد که در آن، نقاشی بیانگر خود بود نه بیانگر چیزی بیرون از خود.
کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» از مقدمه‌ای با عنوان «تبارشناسی مدرنیته» و پنج فصل تشکیل شده است. فصل‌های پنج‌گانۀ کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» عبارتند از: «نشانه‌های برآمدن مدرنیته»، «گسست»، «نقاشی ناتأییدگر»، «ضدیت با افلاطون‌گرایی» و «میراث کلبی‌مسلکانه».
جوزف تنکی در بخشی از مقدمۀ کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو» دربارۀ هدف خود از نگارش این کتاب می‌نویسد: «قصد من در این کتاب دفاع از گاه‌شناسی‌های نامتعارف فوکو در برابر اتهاماتی از این‌دست که او تاریخ هنر را بازیچه قرار می‌دهد نیست، بلکه می‌خواهم نشان دهم که چگونه این توصیفات تبارشناختی می‌توانند به روشن کردن و متحول ساختن فضایی منجر شوند که هنوز بخش اعظم آن متعلق به ماست. می‌توان گفت که هدف از این کتاب آن است که ببینیم تلاش برای تأمل درباره‌ی تاریخ هنر تا چه حد می‌تواند آن را از دست چیزی که این تاریخ در سکوت بدان می‌اندیشد برهاند و به انجام کردوکارهایی دیگرگونه توانمند سازد. بیش از آن‌که بخواهم یک نقطه‌ی گذار محتمل را در سیر تاریخ و تولید هنر مشخص کنم، در دفاع از این امر سخن خواهم گفت که روش‌های تاریخی فوکو نقطه‌ی آغازی برای زیباشناسی فلسفی می‌آفرینند.»

دربارۀ جوزف تنکی، نویسندۀ کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو»
جوزف تنکی (Joseph Tanke)، متولد 1978، فیلسوف امریکایی و استاد فلسفه در دانشگاه هاوایی در مانوآ است. حوزۀ کاری و پژوهشی تنکی، فلسفۀ قاره‌ای، تاریخ فلسفه، زیبایی‌شناسی، نظریۀ هنر و هستی‌شناسی تاریخی را دربرمی‌گیرد.
تنکی بیش از هرچیز با تحلیل‌هایش دربارۀ متفکران اصلی سنت فلسفی فرانسه، مثل میشل فوکو و ژاک رانسیر، شناخته می‌شود. او نخستین پژوهشگری است که مقدمۀ انتقادی جامعی بر اندیشۀ ژاک رانسیر نوشته است.

دربارۀ ترجمۀ فارسی کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو»
کتاب «فلسفه‌ی هنر میشل فوکو: تبارشناسی مدرنیته» با ترجمه و مقدمۀ مجید پروانه‌پور و نیز پیش‌گفتاری از نویسنده بر ترجمۀ فارسی این کتاب، در نشر گیلگمش، ناشر کتاب‌های هنر خانواده‌ی فرهنگی چشمه، منتشر شده است.
مجید پروانه‌پور، متولد 1358، مترجم ایرانی و پژوهشگر فلسفۀ هنر است. از ترجمه‌های او می‌توان به کتاب‌های «مبانی تاریخ هنر»، «نقد هنر» و «فلسفه در شش ساعت و پانزده دقیقه» اشاره کرد.
از پروانه‌پور اثری تألیفی نیز با عنوان «نسبت کلمه با تصویر: گزارشی از مبانی فلسفی‌بلاغی» منتشر شده است.