کتاب «سالهای ابری» اثر علی‌اشرف درویشیان
رمانی اجتماعی – سیاسی دربارۀ ایران سالهای پیش از انقلاب. علی‌اشرف درویشیان در کتاب «سالهای ابری»، که یکی از مهمترین و معروف‌ترین آثار داستانی اوست، از شرایط ایران در عصر پهلوی دوم و مبارزات سیاسی‌ای که به انقلاب ایران منجر شد نوشته است.
کتاب «سالهای ابری» خصلتی اتوبیوگرافیک دارد و وقایع آن از رویدادهای زندگی نویسنده و تجربه‌های شخصی او مایه گرفته‌اند. این رمان، یک رمان بلند خوشخوان در ژانر رئالیسم اجتماعی است و خواننده را به‌راحتی با خود همراه می‌کند.
کتاب «سالهای ابری» اولین بار در سال 1370 در چهار جلد در انتشارات اسپرک منتشر شد و در همان سال به چاپ دوم رسید. چاپ سوم به‌بعدِ این رمان را نشر چشمه منتشر کرد. کتاب «سالهای ابری» تاکنون بارها در نشر چشمه تجدید چاپ شده است. چهار مجلد این رمان، از دوره‌ای به‌بعد در دو کتاب گنجانده و به‌صورت دوجلدی منتشر شده است و چاپ فعلی آن نیز به‌صورت دوجلدی است.
مروری بر کتاب «سالهای ابری»
راوی و شخصیت اصلی کتاب «سالهای ابری» مردی به نام شریف داوریشه است که از خانواده‌ای کارگر و فقیر برآمده و درس خوانده و معلم شده و به مبارزۀ سیاسی با رژیم شاه پرداخته و به همین دلیل قبل از انقلاب زندانی شده است.
شریف، که شخصیت و زندگی‌اش شبیه شخصیت و زندگی خود علی‌اشرف درویشیان است، در کتاب «سالهای ابری» خاطرات خود را از دوران کودکی تا چهل‌سالگی روایت می‌کند.
وقایع کتاب «سالهای ابری» بین سالهای 1320 تا 1357 خورشیدی اتفاق می‌افتد و رمان با وقوع انقلاب ایران و آزادی راوی از زندان به پایان می‌رسد.
کتاب «سالهای ابری» رمانی دربارة فقر، محرومیت، رنج، ظلم، زندان، مبارزه و شرایط سیاسی و اجتماعی ایران در سالهای پیش از انقلاب 57 است.
علی‌اشرف درویشیان در کتاب «سالهای ابری»، از خلال شرح فراز و نشیبهای زندگی راوی و شخصیت اصلی این رمان و آن‌چه بر او می‌رود، تصویری از دوره‌ای از جامعه و تاریخ ایرانِ عصر پهلوی دوم و اوضاع سیاسی و اجتماعی آن دوره و نیز روایتی داستانی از دوره‌ای از زندگی خود به دست می‌دهد.
راوی کتاب «سالهای ابری» در خانواده‌ای سنتی و فقیر در کردستان متولد می‌شود. او به‌تدریج، براثر آگاهی به شرایط نابسامان و ظالمانۀ اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و مشاهدة فقر و محرومیت در روستاهای کردنشین و نیز تحت تأثیر دایی خود و مردی به نام آقا مرتضی، به یک انقلابی و مبارز سیاسی تبدیل می‌شود و در راه مبارزه چندبار به زندان می‌افتد و بارِ آخر آزاد نمی‌شود تا وقتی که با وقوع انقلاب درِ زندان‌ها باز می‌شود.
درویشیان در کتاب «سالهای ابری» سیر تحول یک شخصیت را در متن شرایط نابسامان سیاسی و اجتماعی ترسیم می‌کند و از ضرورت مبارزه با فقر و بی‌عدالتی و شرایط نابسامان سخن می‌گوید.
کتاب «سالهای ابری» رمانی رئالیستی است که خواننده را با روایتی جذاب، پا‌به‌پای شخصیت اصلی داستان، از مراحل گوناگون زندگی و سرگذشت او و نیز از تاریخی که او و همدوره‌هایش آن را زیسته و تجربه کرده‌اند، عبور می‌دهد.
دربارۀ علی‌اشرف درویشیان، نویسندۀ کتاب «سالهای ابری»
علی‌اشرف درویشیان، متولد 1320 و درگذشته به سال 1396، داستان‌نویس ایرانی و پژوهشگر حوزۀ افسانه‌ها و فرهنگ عامه است.
درویشیان در خانواده‌ای کارگر و فقیر در محلۀ آبشوران کرمانشاه زاده شد؛ محله‌ای که نام‌اش، از طریق قصه‌های درویشیان و مجموعه داستانی به همین نام از او، در ادبیات داستانی ایران جاودانه شده است.
در دوازده‌سالگی، در کنار تحصیل، کارگری می‌کرد. دورۀ تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در کرمانشاه گذراند و سپس وارد دانشسرای مقدماتی شد. بعد از دورۀ دانشسرا، در روستاهای کرمانشاه و گیلانغرب تدریس می‌کرد.
در سال 1345 وارد دانشگاه تهران شد و از این دانشگاه، لیسانس ادبیات گرفت و بعد از آن، در رشتۀ روان‌شناسی تربیتی، در مقطع فوق لیسانس، ادامۀ تحصیل داد و همچنین در دانشسرای عالی تهران به تحصیل در رشتۀ مشاوره و راهنمای تحصیلی پرداخت.
درویشیان در سالهای پیش از انقلاب، از سال 1350 تا 1357، سه بار به‌خاطر قصه‌هایش دستگیر و زندانی و همچنین ممنوع‌القلم شد.
داستانهای علی‌اشرف درویشیان سخت تحت تأثیر تجربه‌های شخصی‌اش از فقر و محرومیت، آشنایی نزدیک‌اش با زندگی و مشکلات مردم محروم، تجربه‌هایش از زندان و مبارزۀ سیاسی در سالهای پیش از انقلاب و مواجهه‌اش با شکلهای گوناگون ظلم و نابرابری‌اند. او از مردمی می‌نوشت که «داشتن»، حتی در حداقلی‌ترین شکل خود، برایشان رؤیایی محال بود.
نوشتن از فقر و ظلم و نابرابری و مبارزه برای درویشیان نه مسئولیتی فرمایشی و برآمده از «این مباد، آن باد»های حزبی، که برخاسته از حس و حساسیتی صادقانه بود که از درون‌اش می‌جوشید. تعهد اجتماعی‌اش از متنِ زندگی و از دلِ تجربۀ زیسته‌اش برآمده بود و از شفقت و عطوفتی که نسبت به محرومان و ستمدیدگان جامعه احساس می‌کرد. معلمی بود دمخور با کودکانی از محروم‌ترین اقشار اجتماع. قصه‌هایی هم برای کودکان و نوجوانان نوشت و تا واپسین سالهای عمر دغدغۀ آموزش کودکانِ کار را داشت.
امروزه اگر بخواهیم از نویسندگان ایرانی که از کودکانِ کار نوشته‌اند سخن بگوییم، احتمالاً علی‌اشرف درویشیان جزو نخستین نام‌هایی‌ست که به ذهن می‌آید.
درویشیان همچنین یکی از مدافعان سرسخت آزادی اندیشه و بیان و قلم بود و از اعضای کانون نویسندگان ایران. او در سال 1396 بعد از چندین سال بیماری به‌علت سکتۀ مغزی درگذشت. به‌گفتۀ خودِ او بیماری‌اش بیست‌و‌چهار ساعت بعد از دیدن صحنۀ اعدام کردهای عراق به‌فرمانِ صدام حسین، آغاز شده بود.
مجموعه داستانهای «از این ولایت» و «درشتی» و رمان «سلول 18» از دیگر آثار داستانی علی‌اشرف درویشیان هستند.
همچنین از جمله آثار او در حوزۀ ادبیات کودکان و نوجوانان می‌توان به «ابر سیاه هزار چشم» و «گل طلا و کلاش قرمز» اشاره کرد. این دو قصه، هم به‌صورت مجزا و هم در کتابی با عنوان «قصه‌های آن سالها» و در کنار دو قصۀ کودک و نوجوانِ دیگر از درویشیان، به نام‌های «رنگینه» و «روزنامه دیواری مدرسه ما»، منتشر شده‌اند.
درویشیان مجموعه‌ای از داستانهای کُردی معاصر را هم گردآوری و به فارسی ترجمه و در مجموعه‌ای با عنوان «داستانهای کوتاه از نویسندگان معاصر کرد» منتشر کرده است.
کتاب «افسانه‌ها و متل‌های کردی: قصه‌ها و متل‌ها، نمایش‌ها و بازی‌های عامیانه‌ی ایرانی» و مجموعۀ نوزده جلدی «فرهنگ افسانه‌های مردم ایران»، که این دومی ماحصل همکاری درویشیان و رضا خندان (مهابادی) است، از جمله کارهای درویشیان در حوزۀ فرهنگ عامه‌اند. او همچنین به‌همراه رضا خندان (مهابادی) منتخبی از قصه‌های معاصر ایران را گردآوری و همراه با نقد و بررسی این قصه‌ها در مجموعه‌ای چندجلدی با عنوان «داستانهای محبوب من» منتشر کرده است.
کتاب «دانه و پیمانه: مجموعه‌ی نقد رمان و داستان کوتاه» از دیگر کارهای مشترک علی‌اشرف درویشیان و رضا خندان (مهابادی) است.
ادامه keyboard_arrow_down
