آیین ها و نمادهای تشرف

کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» اثر میرچا الیاده، ترجمه‌ی مانی صالحی علامه، نشر نیلوفر
روایتی مختصر و همه‌فهم از آیین پیچیده تشرف به قلم یکی از مشهورترین دین‌پژوهان معاصر. کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» شکل مختصر و مفیدتر مباحثی است که میرچا الیاده در برخی آثار دیگرش به صورت گسترده‌تری به آنها پراخته است.
هسته اصلی کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» درواقع سخنرانی‌‌هایی است که میرچا الیاده در اواخر سال 1956 در دانشگاه شیکاگو درباره الگوهای تشرف ایراد کرده بود. او برای تبدیل این سخنرانی‌ها و گفتارها به کتاب، مقدمه و کتابشناسی و توضیحات و پانوشت‌هایی به متن‌های سخنرانی اضافه کرده تا این‌ها تا انسجام یک کتاب را پیدا کنند.
مخاطب کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» می‌تواند تمام خوانندگان غیرمتخصصی باشند که به تاریخ معنوی بشر علاقه‌مندند. از آنجا که این کتاب حاصل تعدادی سخنرانی است طبیعی است که طیف گسترده‌تری از مخاطبان را پوشش خواهد داد.

مروری بر کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف»
میرچا الیاده در مقدمه کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» این پرسش را مطرح کرده که آیا به طور کلی دنیای مدرن هنوز می‌تواند به درستی و به حق مسیحی خوانده شود یا نه. او می‌گوید اگر نوعی انسان مدرن وجود داشته باشد احتمالا حاضر نخواهد بود خود را در محدوده‌ای به رسمیت بشناسد که برای دیدگاه مسیحی از انسان مانوس‌تر است و به عبارتی انسان مدرن به ندرت خود را در محدوده انسان‌شناسی مسیحی دسته‌بندی می‌کند.
به بیان میرچا الیاده در کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» انسان مدرن خود را به عنوان موجودی صرفا تاریخی شناسایی می‌کند و جهانی که او در آن زندگی می‌کند هم جهانی تقدس‌زدایی شده است. آرمان‌ها و تصویری که انسان مدرن از خودش دارد یکسر متفاوت از جوامع سنتی است و از این‌رو اغلب گفته می‌شود که یکی از ویژگی‌های دنیای مدرن ناپدید شدن هرگونه مراسم تشرف و رازآموزی معنی‌دار است که در جوامع سنتی از اهمیت بنیادینی برخوردار بود.
امروز در جهان غرب مراسم تشرف مهم و معنی‌دار در عمل وجود ندارد و این در حالی است که انسان در جوامع سنتی از طریق همین مراسم تشرف آیینی بوده که به شناخت می‌رسیده است. میرچا الیاده که در آثار مختلفی به تاریخ ادیان توجه داشته در کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» به این نکته اشاره کرده که تمام جوامع ماقبل مدرن یعنی جوامعی که در اواخر قرون وسطی در اروپا و تا جنگ جهانی اول در بقیه دنیا باقی مانده بود، اهمیتی بنیادینی برای اصول اعتقادی و روش‌ها و فنون رازآموزی و تشرف آیینی قایل بودند.
میرچا الیاده در کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» اصطلاح رازآموزی یا تشرف آیینی را در کلی‌ترین معنایش مجموعه‌ای از مراسم و مناسک و آموزش‌های شفاهی دانسته که هدف‌شان ایجاد تغییر و تحولی قاطع و تعیین‌کننده در وضعیت دینی و اجتماعی آن فردی است که راز آموخته یا مشرف می‌شود. او بر اساس تعابیر فلسفی در تعریف و توضیح این اصطلاح نوشته: «رازآموزی و تشرف معادل است با تعبیری اساسی در وضعیت وجودی شخص. فرد نوآموز با موهبت هستی کاملا متفاوتی از آنچه قبل از مراسم تشرف داشت از آزمایش دشوارش بیرون می‌آید.»
در کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» به فرایندی توجه شده که بر اساس آن انسان به فرد دیگری تبدیل می‌شود. الیاده در این کتاب به تاریخ تشرف از ادیان ابتدایی گرفته تا ادیان پیشرفته توجه کرده و به انواع مختلف تشرف پرداخته است. او می‌گوید که هر جامعه ابتدایی دارای مجموعه منظم و به هم پیوسته‌ای از روایات و سنت‌های اساطیری یعنی تصویری از این جهان است و همین تصور یا ادراک است که در جریان مراسم تشرف و رازآموزی به تدریج به فرد نوآموز منتقل می‌شود. نکته قابل توجه این که آنچه در این میان انجام می‌شود صرفا تعلیم و آموزش به معنای جدید کلمه نیست چرا که فرد نوآموز برای اینکه شایسته دریافت آموزه‌های مقدس شود باید از نظر روحانی نیز آماده باشد.
کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» شامل شش فصل با این عناوین است: «اسرار تشرف آیینی در ادیان ابتدایی»، «آزمون‌های آیین تشرف»، «از آیین‌های قبیله‌ای تا آیین‌های پرستش سری»، «آیین‌های تشرف فردی و انجمن‌های سری»، «آیین‌های تشرف و رازآموزی حماسی و شمنی»، «نمونه‌های آیین تشرف و رازآموزی در ادیان پیشرفته». کتاب در پایان بخشی هم با عنوان «سخن آخر» دارد.

درباره میرچا الیاده نویسنده کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف»
میرچا الیاده، دین‌شناس و پژوهشگر و نویسنده در عرصه اسطوره‌شناسی، در سال 1907 در بخارست، پایتخت رومانی، متولد شد. او از کودکی به نوشتن و دانش علاقه‌ای زیاد نشان می‌داد و پرمطالعه بود. الیاده پس از تحصیلات ابتدایی و متوسطه در دانشگاه بخارست و همچنین ایتالیا به تحصیل و مطالعه متفکران افلاطونی رنسانس ایتالیایی پرداخت. در سیر مطالعاتش با اندیشه هندویی نیز آشنا شد. پس از آن و در سال 1928 برای مطالعه فرهنگ و ادیان هند به دانشگاه کلکته وارد شد و از آنجا به هیمالیا رفت تا یوگا را تجربه کند. او در هند به تجربه آیینی و نمادها به عنوان کلید زندگی معنوی توجه کرد. الیاده در سال 1931 برای انجام خدمت سربازی به رومانی بازگشت و پس از آن به فرانسه رفت و مدتی در دانشگاه مشغول به کار شد. در دهه 1950 نیز به امریکا رفت و در دانشگاه شیکاگو به تدریس مشغول شد. الیاده به عنوان دین‌شناس و پژوهشگر و نویسنده حوزه ادیان شناخته می‌شود. او با روش هرمنوتیک تاریخی و دینی به پژوهش در معانی و تاویل پیام‌های نهفته در اسطوره‌ها، آیین‌ها و نمادها می‌پردازد. در بسیاری از آثار او پرسش درباره وضعیت انسان به عنوان محوری اساسی مطرح است. الیاده سرانجام در 22 آوریل 1968 در شیکاگوی امریکا از دنیا رفت. «هنر اسرارآمیز»، «جوانی بدون جوانی»، «رساله در تاریخ ادیان»، «اسطوره و واقعیت»، «شمنیسم»، «اسطوره، رویا، راز»، «آیین‌ها و نمادهای تشرف»، «در پی سرچشمه‌های ادیان» و «نمادپزاری امر قدسی و هنرها» برخی از آثار الیاده هستند که به فارسی ترجمه شده‌اند.

درباره ترجمه کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف»
کتاب «آیین‌ها و نمادهای تشرف» با ترجمه مانی صالحی علامه توسط نشر نیلوفر منتشر شده است.
مانی صالحی علامه مترجم ایرانی متولد 1340 است. او تاکنون کتاب‌های متعددی در حوزه‌های ادبیات، تاریخ و دین‌پژوهی ترجمه کرده است. «کتاب شن»، «داستان فلسفه»، «پرسش‌های بنیادین»، «گزارش برودی»، «در زمانه پنج شاه»، «کتابخانه بابل»، «اسطوره و واقعیت»، «در ستایش تاریکی» و «یک سال در میان ایرانیان» برخی از ترجمه‌های او هستند.