موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی

کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» نوشتۀ علی‌اصغر سعیدی و فریدون شیرین‌کام
کتابی از مجموعۀ «موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایرانِ عصر پهلوی». کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» بخشی از پروژه‌ای است که در قالب مجموعه کتاب‌هایی با عنوان «موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایرانِ عصر پهلوی» به پژوهش دربارۀ تاجران کارآفرینی می‌پردازد که در سال‌های پیش از انقلاب، با تأسیس و راه‌اندازی برخی صنایع، در صنعتی‌شدن و مدرن‌سازی ایران و تحول اقتصاد و زندگی اجتماعی در این کشور نقشی مهم ایفا کردند.
در مجموعۀ «موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایرانِ عصر پهلوی» گوشه‌ای از تاریخ ایران مدرن، از چشم‌انداز اقتصاد و صنعت و تجارت و کسب‌وکار، تصویر می‌شود و روایت‌هایی از صنایعی تأثیرگذار در زندگی مردم ایران و چگونگی پدید آمدن و رشد این صنایع و نیز فرجام آن‌ها ارائه می‌شود. این روایت‌ها، که کتاب « زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» از جملۀ آن‌هاست، در کنار هم تصویری می‌سازند از تاریخ صنعتی‌شدن ایران و تحولاتی که با تأسیس صنایع گوناگون در ایران و زندگی مردم ایران پدید آمد.
علی‌اصغر سعیدی و فریدون شیرین‌کام، که بسیاری از کتاب‌های مجموعۀ «موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایرانِ عصر پهلوی» به‌کوشش آنها فراهم آمده است، در کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» به روایت و شرح فعالیت‌های تجاری و صنعتی مردی می‌پردازند که از خانواده‌ای تاجر در یزد برآمد و از عرصۀ تجارت به عرصۀ صنعت و تولیدات صنعتی آمد و به پدر صنعت خانگی مدرن در ایران بدل شد.

مروری بر کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار»
چنانکه در پیشگفتار علی‌اصغر سعیدی و فریدون شیرین‌کام بر کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» توضیح داده شده، در این کتاب «فعالیت خاندان برخوردار به‌طور اعم و حاج محمدتقی برخوردار به‌طور اخص در تجارت، میزان و نوع سرمایه‌گذاری در صنعت به‌ویژه صنایع لوازم خانگی، سرمایه‌گذاری مشارکتی با شرکت‌های خارجی، شیوۀ مدیریت، انگیزه‌های اقتصادی و غیر اقتصادی» مبنای مطالعه و پژوهش قرار گرفته است.
چنانکه در بخشی دیگر از همین پیشگفتار توضیح داده شده، نویسندگان کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» در این کتاب بر آن‌ بوده‌اند که به تمامی جنبه‌های زندگی حاج محمدتقی برخوردار بپردازند و کلیدی برای فهم شخصیت و درک آرزوها و انگیزه‌ها و هدف‌ها و نگرش‌ها و بینش او بیابند.
کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» روایتی چندوجهی از فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی حاج محمدتقی برخوردار و پیامدهای اجتماعی این فعالیت‌ها به دست می‌دهد و نشان می‌دهد که فعالیت‌های حاج محمدتقی برخوردار چه تحولاتی را در سبک زندگی ایرانیان پدید آورد و این فعالیت‌ها چه نقشی در رَوَند مدرن‌سازی ایران داشت.
در کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار»، از خلال آشنایی با کارنامۀ حاج محمدتقی برخوردار و فعالیت‌های اقتصادی او، با روایت گوشه‌ای از تاریخ اقتصادی و اجتماعی ایران مدرن، مواجه می‌شویم و نیز در جریان بعضی مسائل و مشکلات توسعۀ اقتصادی ایران از نگاه فعالان اقتصادی قرار می‌گیریم. این کتاب همچنین الگویی بومی در مدیریت و کارآفرینی ارائه می‌دهد.
کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» یک پژوهش توصیفی و تحلیلی است که بخشی از آن برمبنای اسناد آرشیوی‌ای که در مراکز دولتی و خصوصی و کتابخانه‌ها موجودند انجام شده و بخشی هم مبتنی بر بررسی روایت‌های اعضای خانوادۀ برخوردار و دوستان این خانواده و نیز روایت‌های مدیران و کسانی بوده که در فعالیت‌های اقتصادی این خانواده همکاری داشته و برای آن‌ها کار کرده‌اند. بخشی از پژوهش‌های صورت‌گرفته در این کتاب نیز مبتنی بر بررسی روایت‌های مقامات اقتصادی دورۀ پهلوی است.
کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» از پیشگفتار، مقدمه، نُه فصل، گاه‌شمار خاندان برخوردار و دو پیوست تشکیل شده است. فصل‌های نُه‌گانۀ کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» عبارتند از: «خاستگاه جغرافیایی و موقعیت تجار»، «نظام خاندانی و خاندان برخوردار»، «خاندان برخوردار»، «زندگی و کارنامۀ حاج محمدتقی برخوردار»، «کارنامۀ صنعتی حاج محمدتقی برخوردار»، «حاج برخوردار و ظهور سبک زندگی مدرن در دهه 1340»، «شیوه مدیریتی برخوردار»، «مسئولیت‌های اجتماعی خاندان برخوردار» و «پایان کار یک کارآفرین».
کتاب «زندگی و کارنامه حاج محمدتقی برخوردار» در انتشارات گام نو منتشر شده است.

دربارۀ علی‌اصغر سعیدی و فریدون شیرین‌کام
علی‌اصغر سعیدی، متولد 1336، جامعه‌شناس، پژوهشگر و مترجم ایرانی و دانشیار و مدیر گروه برنامه‌ریزی و رفاه اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران است. سعیدی دارای لیسانس علوم اجتماعی و فوق لیسانس جامعه‌شناسی از دانشگاه تهران و دکترای جامعه‌شناسی از دانشگاه لندن است. از آثار تألیفی و پژوهشی او می‌توان به کتاب‌ «سرمایه‌داری خانوادگی خاندان لاجوردی و لاجوردیان»، از مجموعه کتاب‌های «موقعیت تجّار و صاحبان صنایع در ایرانِ عصر پهلوی» اشاره کرد که آن نیز، مانند کتاب «زندگی و کارنامه حاج ‌محمدتقی برخوردار»، ماحصل همکاری سعیدی و فریدون شیرین‌کام است.
علی‌اصغر سعیدی، علاوه بر کار تألیف و پژوهش، در حوزۀ ترجمه نیز فعال است. کتاب‌های «آهنگ عشق»، «پنجره»، «پزشک پادشاهان» و «گنجینۀ حماسه‌های جهان» از جمله ترجمه‌های او هستند.

فریدون شیرین‌کام، متولد 1339 در آستانۀ اشرفیه، پژوهشگر ایرانی علوم سیاسی و اقتصادی است. شیرین‌کام دارای فوق لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه تربیت مدرس است. او از پژوهشگرانِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. از آثار تألیفی و پژوهشی فریدون شیرین‌کام می‌توان به کتاب «کارآفرینان صنعتی در عصر پهلوی: زندگی و کارنامه‌ی حسن تفضّلی» اشاره کرد.