شکل گیری سرمایه داری هیجانی در نقدصنعت روانکاوی

کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی: در نقد صنعت روانکاوی» نوشتۀ ایوا ایلوز
روایتی انتقادی از تاریخ سرمایه‌داری، با تمرکز بر هیجانات و کالایی‌شدن هیجان. ایوا ایلوز در کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی: در نقد صنعت روانکاوی» به هیجان به‌عنوان موضوعی می‌نگرد که به اعتقاد او جامعه‌شناسان در بررسی و تحلیل مدرنیته و شکل‌گیری نظام سرمایه‌داری کمتر بر آن تمرکز کرده‌اند. کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» از نقش روانکاوی در ساخته‌شدن سلسله‌مراتب هیجانی از جانب نظام سرمایه‌داری سخن می‌گوید و از اینکه نظام سرمایه‌داری چگونه به سود خود به هیجانات شکل می‌دهد و آن‌ها را در نظامی سلسله‌مراتبی دسته‌بندی و برایشان ارزش‌گذاری می‌کند و از هیجان کالایی برای مبادله و دست‌یابی به سود اقتصادی می‌‌سازد.
کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» کتابی است که با سنت نظریۀ انتقادی پیوند دارد و در آن با نگاهی نقادانه از همدستی روانکاوی و نظام سرمایه‌داری سخن رفته است و از اینکه روانکاوی چگونه گویی در همه‌جا بالای سر شهروندان جوامع مدرن حضور دارد. ایوا ایلوز در کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» قصد دارد نشان دهد هیجانات نه مقوله‌هایی خصوصی و مربوط به زندگی فردی و روانی افراد، بلکه موضوعاتی عمومی و مرتبط با فرهنگ و جامعه هستند و این فرهنگ و جامعه است که برحسب منافع اقتصادی به هیجانات شکل می‌دهد و از آن‌ها کالایی برای مبادله و کسب سود بیشتر می‌سازد.
متن اصلی کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» نخستین‌ بار در سال 2007 و با عنوان اصلی Cold Intimacies: The Making of Emotional Capitalism، منتشر شده است.

مروری بر کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی»
کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» از مقدمه و سه درس‌گفتار تشکیل شده است. سه درس‌گفتار کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی»، چنانکه ایوا ایلوز خود تأکید می‌کند، با هم پیوندی ارگانیک دارند و یک موضوع محوری را که همان «سرمایه‌داری هیجانی» و کالایی‌شدن هیجان است در مرکز توجه قرار داده‌اند. ایلوز در این درس‌گفتارها تاریخ سرمایه‌داری و عصر مدرن را از آغاز قرن بیستم و عصر پیدایش و تثبیت روانکاوی تا عصر اینترنت با رویکردی انتقادی پی می‌گیرد و نشان می‌دهد که روانکاوی چگونه در فرهنگ عامه رسوخ کرد و آن را به سود نظام سرمایه‌داری و افزایش کارایی نیروی کار تحت تأثیر قرار داد. آنچه ایوا ایلوز در کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» مشخصاً بر آن انگشت می‌گذارد پیوند امر شخصی و هیجانات مرتبط با نفس و روان انسان با امر عمومی است. او می‌خواهد وجه عمومی هیجان و استفاده اقتصادی نظام سرمایه‌داری از آن را نشان دهد و ما را به این موضوع توجه دهد که امر خصوصی و فردی و متعلق به نفس و روان انسان چگونه به‌واسطۀ سازوکارهای نظام سرمایه‌داری خود را به نمایش عمومی می‌گذارد و به کالا بدل می‌شود و نظام سرمایه‌دار چطور هیجان را بازاری می‌کند. از چنین منظری است که ایلوز به «صنعت روانکاوی» به عنوان یکی از بازوهای نظام سرمایه‌داری می‌نگرد و آن را از این منظر مورد تحلیل قرار می‌دهد و نقش روانکاوی را در عمومی‌شدن هیجان و ادغام زندگی شخصی و زندگی عمومی و شغلی نشان می‌دهد.
ایوا ایلوز در بخشی از کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» به نقش اینترنت و سایت‌های اینترنتی دوست‌یابی در گستردگی ابعاد نمایش عمومی زندگی خصوصی سخن می‌گوید و از اینکه اینترنت چگونه در تبدیل هیجانات و مشخصاً تبدیل عشق و روابط عاطفی و انسانی به کالاهایی برای مبادله نقش ایفا می‌کند و مدل‌های همسان‌ساز اینترنتی جای تفاوت‌های فردی را می‌گیرند و همین مدل‌ها به هیجان‌‌ها جهت می‌دهند و نوعی رابطۀ عاطفی مجازی شکل‌گرفته بر پایۀ سایت‌های دوست‌یابی را به جای سنت عشق می‌نشانند.
ایلوز در بخشی از کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» در تعریف و شرح اصطلاح سرمایه‌داری هیجانی می‌نویسد: «سرمایه‌داری هیجانی فرهنگی است که در آن گفتمان‌ها و رویه‌های هیجانی و اقتصادی متقابلاً به یکدیگر شکل می‌دهند و به‌این‌ترتیب چیزی را تولید می‌کنند که من حرکتی گسترده و بنیان‌برانداز در نظر می‌گیرم. در این حرکت، عاطفه به جنبه‌ای اساسی از رفتار اقتصادی تبدیل می‌شود و زندگی هیجانی، مخصوصاً در طبقات متوسط، منطق روابط اقتصادی و مبادله را دنبال می‌کند.»
درس‌گفتارهای کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» عبارتند از: «ظهور انسان احساس‌ورز»، «رنج، میدان‌های هیجانی و سرمایۀ هیجانی» و «وب‌های عاشقانه».
فروید و درس‌گفتارهای دانشگاه کلارک، تغییر شکل تخیل شرکتی، اخلاق ارتباطی به مثابۀ روح شرکت، پراگماتیک روان‌شناسی، عاشقانه‌سازی اینترنت، ملاقات‌های مجازی، استانداردسازی و تکرار و فانتزی و ناامیدی از جمله موضوعاتی هستند که در درس‌گفتارهای کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» به آن‌ها پرداخته شده است.

درباره ایوا ایلوز، نویسنده کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی»
ایوا ایلوز (Eva Illouz)، متولد 1961، استاد دانشگاه جامعه‌شناسی اهل فرانسه و زاده مراکش است. ایلوز در ده سالگی از مراکش به فرانسه آمد. او تحصیلکرده رشته‌های جامعه‌شناسی، ارتباطات و ادبیات است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی»
کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی: در نقد صنعت روانکاوی» با ترجمۀ روژان مظفری در انتشارات نگاه منتشر شده است. دکتر روژان مظفری، متولد 1359، دارای دکتری جامعه‌شناسی هنر است. از مظفری تاکنون مقالاتی در زمینۀ جامعه‌شناسی هنر و جامعه‌شناسی ادبیات منتشر شده است. او همچنین مقالاتی را در زمینۀ محیط زیست و جامعه‌شناسی و اقتصاد سیاسی ترجمه و منتشر کرده است. کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» اولین کتابی است که با ترجمۀ روژان مظفری به چاپ رسیده است.

رتبۀ کتاب «شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی» در گودریدز: 3.81 از 5.