جسد

کتاب «جسد: سرگذشت عجیب کالبد بی‌جان آدمیزاد» نوشتۀ مِری روچ
جَسَد را معمولاً مقوله‌ای ترسناک می‌دانند که بیشتر به درد فیلم‌ها و قصه‌های جنایی یا ژانرِ وحشت می‌خورد. اما مِری روچ در کتاب «جسد: سرگذشت عجیب کالبد بی‌جان آدمیزاد»، برخلاف نگرشِ معمول، با رویکردی کُمیک و در عین حال علمی به مقولۀ جسد پرداخته است. با این وصف لابد تصور می‌کنید در کتاب «جسد» با چیزی از جنس کمدی سیاه سروکار دارید که روی دیگر سکۀ ترسناکیِ جسد است. اما به واقع چنین نیست. کتاب «جسد»، با عنوان اصلی Stiff: The Curious Lives of Human Cadavers، کتابی‌ست که مِری روچ در آن با طنز و شوخ‌طبعی از سودمندی‌های اجساد می‌گوید و از اینکه جسدها در طول تاریخ چه کمکی به پیشرفت علم کرده‌اند. اجساد کتاب «جسد»، برخلاف جسدهای قصه‌ها و فیلم‌های جنایی و ترسناک و برخلاف باورِ معمول در باب جسد، اصلاً ترسناک نیستند. روچ در این کتاب طوری از جسد و مرگ حرف می‌زند که انگار از شیء یا موضوعی ملموس و عادی در زندگی روزمره که حتا می‌توان درباره‌اش شوخی کرد و البته این شوخی از سرِ تحقیر مُردگان و بی‌احترامی به مقولۀ مرگ نیست. روچ معتقد است آدم مُرده مثل کسی‌ست که راحت و آسوده در یک کشتی تفریحی خوابیده باشد و مُردگانی هم که از اجسادشان برای آزمایش‌های علمی و نظایر آن استفاده می‌شود به مسافران کشتی‌های تحقیقی می‌مانند. بی‌دلیل نیست که روزنامۀ «دنور پست» مِری روچ را نویسنده‌ای توصیف کرده که «قادر است مسائل مربوط به مرگ را به باد شوخی بگیرد، بی‌آنکه ذره‌ای از حس احترام آن کم کند.»
متن اصلی کتاب «جسد» اولین بار در سال 2003 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «جسد»
کتاب «جسد» یک تاریخ‌نگاری مفرح در باب حضور اجساد در زندگی انسان و نقش مؤثر آن‌ها در پیشرفت علم و انواع فعالیت‌های مفید بشری‌ست. مری روچ در این کتاب از اجساد به عنوان اَبَرقهرمان‌هایی با قابلیت‌های متنوع و متعدد یاد می‌کند که هر بلایی سرشان بیاید رنجی را بابت آن متحمل نمی‌شوند و بنابراین می‌توانند نقش‌های مفیدی را در زندگی انسان ایفا کنند. کتاب «جسد» اگرچه به زبان طنز و مطایبه نوشته شده اما حاوی پیامی جدی است. مری روچ در این کتاب می‌گوید که می‌شود از اجساد برای امور مفید استفاده کرد. روچ البته به کسانی که ممکن است گمان کنند او در کتاب «جسد» به مرگ و مُردگان بی‌احترامی کرده توضیح می‌دهد که کتاب او درباره مرگ و مُردن و لحظۀ مرگ و فقدان و اندوه ناشی از مرگ عزیزان نیست، بلکه درباره سرنوشت جسد بعد از مرگ است. در ضمن، او ابایی ندارد که از بقایای جسدِ خود و سرنوشت آن نیز با همان طنز و مطایبه‌ای سخن بگوید که در سراسرِ کتاب به کار برده است؛ طنز و مطایبه‌ای که روچ به کمک آن توجه ما را از وجهِ هراس‌انگیز مرگ و جسد به وجهِ پُرفایده آن در تاریخ جلب می‌کند.
روچ در کتاب «جسد»، ضمن تأکید بر تلخی مرگ، درباره این موضوع حرف می‌زند که پس از مرگ نیز می‌توان همچنان حضوری مؤثر در جهان داشت. او از اجسادی سخن می‌گوید که به شیوه‌های مختلف به بشریت و به جهان سود می‌رسانند؛ اجسادی که روی میز تشریح می‌روند و اجسادی که مورد انواع آزمایش‌های علمی قرار می‌گیرند. کتاب «جسد» کاربرد جسم بی‌جان آدمی را در چشم‌اندازی تاریخی بررسی می‌کند. این کتاب از مقدمه‌ای با عنوان «پیش از شروع» و دوازده فصل تشکیل شده که عبارتند از: «سر عضوی است که نباید هدرش داد: جراحی روی سر»، «جنایات تشریح: جسددزدی و داستان‌های کثیف دیگر از ابتدای کالبدشکافی انسان»، «زندگی پس از مرگ: در باب زوال کالبد انسان و آنچه می‌توان برایش انجام داد»، «مرد مرده در حال رانندگی: آدمک‌های تست تصادف خودرو و علم مهم تحمل ضربه»، «جایی ورای جعبۀ سیاه: وقتی جسد مسافران هواپیما باید داستان سقوط را بازگو کند»، «جسدی که به ارتش پیوست: مرام اخلاقی گلوله و بمب»، «پیکر مقدس: آزمایش تصلیب»، «از کجا بدانیم که مرده‌ایم؟ اجسادی با قلب تپنده، زنده‌به‌گورشدگان، جست‌وجوی علم به دنبال روح»، «یک سر ناقابل: قطع سر، جراحی صورت و عمل پیوند سر»، «من را بخور: آدم‌خواری دارویی و مورد عجیب دامپلینگ انسانی»، «از آتش درآمدن و از مخزن کود سر درآوردن: آخر و عاقبت دیگری برای اجساد» و «بقایای نویسنده کتاب: آیا اجازه خواهد داد یا نه؟»

درباره مِری روچ، نویسنده کتاب «جسد»
مِری روچ (Mary Roach)، متولد 1959، طنزنویس امریکایی و نویسنده کتاب‌هایی غیرداستانی در زمینۀ علم است. تخصص روچ، علاوه بر طنزنویسی، در بیان ساده و عامه‌پسند موضوعات علمی است و البته روچ مهارت خود در طنز را هم در این قضیه به کار می‌گیرد. روزنامۀ «دنور پست» درباره مری روچ و سبک نوشته‌های او می‌نویسد: «روچ جزو گونه‌هایی است که در معرض انقراض قرار دارند: نویسندگان کتاب‌های علمی با حس طنز.»
شش کتاب از کتاب‌های روچ در فهرست پرفروش‌های «‌نیویورک تایمز» بوده‌اند که کتاب «جسد» نیز یکی از همین شش کتاب است.

درباره ترجمۀ فارسی کتاب «جسد»
کتاب «جسد: سرگذشت عجیب کالبد بی‌جان آدمیزاد» با ترجمۀ رضا اسکندری آذر در نشر نون منتشر شده است. رضا اسکندری آذر متولد 1358 در تهران است. اسکندری آذر مهندس مکانیک ماشین‌آلات است، اما علاقه‌مند به کار ترجمه و فعال در این زمینه. از ترجمه‌های او می‌توان به «مرد زنجبیلی»، «در باب آنارشیسم»، «تسخیر نان: رساله در دفاع علمی از اتوپیای آنارشیستی»، «دو جستار پیرامون آشویتس» و «باشگاهِ پنجِ صبحی‌ها» اشاره کرد. او همچنین کتاب‌هایی را در زمینۀ ادبیات کودک و نوجوان ترجمه کرده که مجموعه کتاب‌های «پرونده‌های کارآگاه سیتو و دستیارش چین‌می‌ادو» از آن جمله است.

رتبۀ کتاب «جسد» در گودریدز: 4.04 از 5.