الموت (دنیای نو)

رمان «اَلَموت» نوشتۀ ولادیمیر بارتول
رمانی بابِ طبع علاقمندان رمان‌های تاریخی. رمان «اَلَموت» روایتی داستانی درباره حسن صباح و فرقۀ اسماعیلیه است. این رمان نه تاریخ است و نه زندگی‌نامه و همان‌طور که در مقدمۀ آن نیز اشاره شده قصد نویسنده در آن تاریخ‌نویسی نبوده است. تاریخ و رویدادهای واقعی در رمان «اَلَموت» زمینۀ خلق حوادثی مهیج‌اند و چه بسا، باز بنا به آنچه در مقدمه اشاره شده، بهانه‌ای تا نویسنده تحت لوای پرداختن به حوادثی تاریخی در ایرانِ قرون پنجم و ششم هجری درباره حوادث روزگار خود در اروپا سخن بگوید. در هر حال اینکه نویسنده‌ای اروپایی، تاریخ ایران را دستمایۀ اشاره‌ای پنهان به حوادث عصر خود قرار دهد نکته‌ای جالب و قابل تأمل است. در مقدمۀ رمان «اَلَموت» این رمان با رمان «هیتلر، برادر من!» توماس مان مقایسه شده است.
ولادیمیر بارتول در رمان «اَلَموت» شخصیت حسن صباح و ماجراهای مربوط به او را نه یکسره بر مبنای مستندات تاریخی، بلکه با نگاه به افسانه‌هایی که پیرامون او پدید آمده‌اند ساخته و پرداخته است؛ چرا که قصد او نوشتن رمان بوده است نه تاریخ‌نگاری.
رمان «اَلَموت» اولین بار در سال 1938 به زبان اسلوونیایی منتشر شد اما چنانکه در مقدمۀ آن اشاره شده، مصادف شدن انتشار این رمان با جنگ جهانی دوم باعث شد کسی به آن توجهی نشان ندهد. بارتول یکبار دیگر در سال 1958 اقدام به انتشار این رمان کرد اما این‌بار به آن اجازه انتشار ندادند. رمان «اَلَموت» سرانجام در سال‌های 1984 و 1988 در حالی تجدید چاپ شد که چهارده سال از مرگ نویسنده‌اش می‌گذشت. این بار اما اقبال عمومی به رمان «اَلَموت» خوب بود و این رمان به زبان‌های مختلف ترجمه شد. ترجمۀ رمان «اَلَموت» به زبان فرانسه در اقبال به این رمان و مورد توجه قرار گرفتن آن مؤثر بود.

مروری بر رمان «اَلَموت»
ولادیمیر بارتول در رمان «اَلَموت» مخاطبان خود را بر اسبِ خیال می‌نشاند و آن‌ها را با خود به ایرانِ قرون پنجم و ششم هجری می‌بَرَد. در رمان «اَلَموت» از مَجرای تخیلِ نویسنده، وارد دنیای رازآلودِ حسن صباح و فدائیان اسماعیلی می‌شویم. در رمان «اَلَموت» تاریخ با افسانه‌هایی که به شخصیت حسن صباح و کارهای او جلوه‌ای غریب و پر از رمز و راز می‌دهند درآمیخته است. «اَلَموت» رمانی‌ست پر از تعلیق و هیجان و دلهره.
بارتول در رمان «اَلَموت»، چنانکه در مقدمۀ این رمان اشاره شده، «با دقت و وسواسی شگفت‌آور به ‌نقل جزئیات وقایع می‌پردازد، و گاهی چنان ریزه‌کاری می‌کند که ما را به حیرت می‌اندازد. و بیرحمانه‌ترین صحنه‌ها را با چنان ظرافت شاعرانه‌ای می‌آمیزد که خواننده احساس نفرت نمی‌کند، بلکه به ‌تردید می‌افتد و مجذوب می‌شود و به ‌فکر فرو می‌رود.»
در بخشی از رمان «اَلَموت» می‌خوانید: «آنچه در اطراف می‌گذشت حلیمه را با تخیلات هولناکی درگیر می‌کرد. از چند سو صداهائی می‌شنید. چند نفر نعره می‌کشیدند. چند نفر یکدیگر را صدا می‌زدند. پنداری چند سرباز با هم می‌جنگیدند و شاید تمرینهای نظامی می‌کردند.
تخیلات او در همین‌جا متوقف شد. زیرا سوار از اسب پائین آمده او را در بغل گرفت و از اسب پیاده‌اش کرد و پوستین را دور او پیچید و همچنان که او را در میان بازوانش گرفته بود به راه افتاد. حلیمه احساس می‌کرد که از زمین همواری گذشتند و به پلکانی رسیدند و از آن بالا رفتند و وارد فضای تاریکی شدند. و آن مرد در آن فضای تاریک او را به زمین گذاشت و پوستین را از دوشش برداشت و او را به کس دیگری سپرد و ناگهان لرزشی اعضای تن او را فرا گرفت. نزدیک شدن شبح مرگ را حس می‌کرد.
مردی که این بار او را در میان بازوان گرفته بود و با خود می‌برد، تنومند بود و خنده هولناکی داشت. حلیمه از خنده جنون‌آمیز او بیشتر به وحشت می‌افتاد. اندک اندک احساس سرما می‌کرد. همین قدر درمی‌یافت که از دالان زیرزمینی تاریکی عبور می‌کنند. سعی می‌کرد به هیچ چیز فکر نکند. ولی نمی‌توانست. می‌پنداشت که آخرین لحظات عمر را می‌گذراند و نور امیدی در دلش نمی‌تابید.
مردی که او را در میان بازوان خود می‌برد کورمال کورمال در تاریکی پیش می‌رفت و گاهی یک دست را به دیوار می‌گرفت تا به زمین نیفتد. و ناگهان دستش به چیزی گیر کرد که صدای ترسناکی در فضا پیچید.»

درباره ولادیمیر بارتول، نویسنده رمان «اَلَموت»
ولادیمیر بارتول (Vladimir Bartol)، متولد 1903 و درگذشته به سال 1967، نویسنده اسلوونیایی – ایتالیایی است. بارتول دانش‌آموختۀ دانشگاه سوربُن فرانسه و متخصص در فلسفه و روانشناسی و زیست‌شناسی و علم ادیان بود و در حوزه‌های مختلف مقاله می‌نوشت. او مترجم آثار نیچه بود و به افکار فروید گرایش داشت. تحقیق درباره پروانه‌ها از دیگر علایق و دلمشغولی‌های بارتول بود. رمان «اَلَموت» مهمترین و مشهورترین اثر اوست. بارتول اگرچه بسیار پیش از شهرت و محبوبیت رمان «اَلَموت» درگذشت، اما در آخرین سال‌های عمرش توجه محافل ادبی اسلوونی را به خود جلب کرد و در سال 1960 رئیس اتحادیۀ نویسندگان یوگسلاوی سابق شد.

درباره ترجمۀ فارسی رمان «اَلَموت»
رمان «اَلَموت» با ترجمۀ دکتر محمد مجلسی در نشر دنیای نو منتشر شده است. دکتر محمد مجلسی، متولد 1312 در اصفهان و درگذشته به سال 1399، مترجم ایرانی است. مجلسی فارغ‌التحصیل علوم سیاسی از دانشگاه تهران و دارای دکترای حقوق سیاسی از دانشگاه اکس مارسی فرانسه بود. او یکی از نویسندگان داستان‌های شب رادیو ایران بود و حدود بیست سال با رادیو ایران همکاری کرد. مجلسی آثار بسیاری را از ادبیات غرب و مخصوصاً ادبیات فرانسه به فارسی ترجمه کرده است که بعضی از آن‌ها عبارتند از: «بینوایان»، «نامه‌های ایرانی»، «مرد مغزطلایی»، «کودکی و نوجوانی»، «عشق و چند داستان دیگر»، «رستاخیز»، «نامه زن ناشناس»، «بارنابی روج»، «سمفونی پاستورال» و «پرنده مهاجر».

رتبۀ رمان «اَلَموت» در گودریدز: 4.31 از 5.