ادبیات دیکتاتور

کتاب «ادبیات دیکتاتور: سفری در تاریخ پریشان قرن بیستم و قرن حاضر» نوشتۀ دنیل کالدر
کتابی جذاب درباره ادبیات و آدم‌هایی نه ‌چندان جذاب. دنیل کالدر در کتاب «ادبیات دیکتاتور: سفری در تاریخ پریشان قرن بیستم و قرن حاضر» سراغ نوشته‌های دیکتاتورهای قرن بیستم و قرن بیست و یکم و نیز نوشته‌های منسوب به آن‌ها رفته است. کتاب «ادبیات دیکتاتور»، با عنوان اصلی Dictator Literature: A History of Despots Through Their Writing، چنانکه دنیل کالدر در مقدمۀ آن تأکید کرده است، «درباره بعضی از بدترین کتاب‌هایی است که تا به‌حال نوشته شده‌اند». کالدر در کتاب «ادبیات دیکتاتور» به کندوکاو در متونی پرداخته است که به قول خودش بسیاری از نویسندگان‌شان «قاتل توده‌های مردم بوده‌اند». مائو شعر می‌گفته، صدام حسین رمان می‌نوشته و بسیاری از دیکتاتورهای دیگر دو قرن اخیر نیز به‌نحوی دستی به قلم داشته‌اند یا به اهل قلم توجهاتی ویژه نشان داده‌اند، چنانکه استالین، یکی از مخوف‌ترین دیکتاتورهای قرن بیستم، به‌سلامتی نویسندگان، که آن‌ها را مهندسان روح بشر می‌دانست، جام بالا می‌برد. کتاب «ادبیات دیکتاتور» دیکتاتورها را از وجهِ رابطه‌شان با قلم و نوشتن و متن مکتوب موضوع بررسی قرار داده است. در این کتاب اگرچه قرار نیست با نمونه‌هایی از ادبیات درخشان و شاهکارهای ادبی روبه‌رو باشیم و نویسنده نیز به‌هیچ‌وجه وعده چنین چیزی را به ما نداده است، اما از زاویه‌ای متفاوت با تاریخ‌نگاری‌های معمول به دنیای دیکتاتورها و آنچه در تاریک‌جاهای ذهن‌شان می‌گذشته راه پیدا می‌کنیم و همین زاویۀ خاص است که کتاب «ادبیات دیکتاتور» را به کتابی جذاب و متفاوت با بسیاری از کتاب‌هایی بدل می‌کند که درباره زندگی و منش دیکتاتورها و روش حکومت‌شان نوشته شده است.
متن اصلی کتاب «ادبیات دیکتاتور» نخستین بار در سال 2018 منتشر شده است.

مروری بر کتاب «ادبیات دیکتاتور»
دنیل کالدر در کتاب «ادبیات دیکتاتور» چهره دیکتاتورهای قرن بیستم و بیست‌ویکم را از منظر کتاب‌هایی که خوانده‌اند و بر آن‌ها اثر گذاشته و نیز آنچه خود نوشته‌اند یا نوشته‌هایی که به آن‌ها نسبت داده شده ترسیم کرده است. «ادبیات دیکتاتور» پژوهشی‌ست درباره موضوعی که پژوهشگر خود با آن همدل نیست و علاقه‌ای به آن ندارد و با این حال موفق شده است ماحصل پژوهش خود را در قالب کتابی جذاب و خوشخوان و در جاهایی حتی مفرح و آمیخته به طنز و شوخ‌طبعی ارائه دهد. به اعتقاد کالدر سواد و مطالعه، برخلاف باور مرسوم، همیشه و برای همه‌کس مفید نیست. او در کتاب «ادبیات دیکتاتور» دیکتاتورها را مصداق بارز حقانیت این اعتقاد خود می‌داند و معتقد است که سواد و مطالعه برای دیکتاتورهایی که در این کتاب از آن‌ها سخن رفته از زهر هم خطرناک‌تر بوده و آن‌ها را به سمت قدرت‌طلبی و ایجاد حکومت وحشت و جنایاتی بزرگ و فراگیر سوق داده است. کالدر در کتاب «ادبیات دیکتاتور» درصدد اثبات این نظریۀ خود براساس شواهد و مصداق‌هاست. در این کتاب هم به دیکتاتورهای بزرگی که هدف‌شان تأثیرگذاری گسترده و جهانی بوده پرداخته شده است و هم به دیکتاتورهای کوچکی که انگیزه‌های جاه‌طلبانه‌شان بیشتر معطوف به حول و حوش قلمروِ تحت حکومت‌شان بوده و به اندازه دیکتاتورهایی مثل هیتلر و موسولینی به شهرت جهانی دست نیافته‌اند. کالدر در کتاب «ادبیات دیکتاتور» به نوشته‌های دیکتاتورهای بزرگ و کوچک و ارزیابی و سبک‌شناختی این نوشته‌ها و همچنین افکار درج‌شده در آن‌ها و گستره و شیوه تأثیر این افکار می‌پردازد و همچنین ریشۀ این نوشته‌ها و نوشته‌های پیشینی را که دیکتاتورها از آن‌ها تأثیر گرفته بوده‌اند نشان می‌دهد. کالدر معتقد است دیکتاتورها، به دلیل تجربۀ زیسته‌شان، این امکان بالقوه را داشته‌اند که کتاب‌هایی دست کم اندکی جالب بنویسند، اما آنچه در عمل نوشته‌اند «تقریباً همیشه چرت‌وپرت‌هایی کلافه‌کننده» بوده است. کالدر به زبانی تندوتیز به دیکتاتورها و میل جاه‌طلبانۀ آن‌ها به نوشتن می‌تازد و در این نقد تندو‌تیز به دیکتاتورهای نویسنده و ادبیات آن‌ها تا جایی پیش می‌رود که می‌نویسد: «مطالعۀ عمیق بر آثار دیکتاتورها مرا قادر می‌سازد تا در مرداب دست‌وپاگیر روح انسانی غوطه بخورم و در عین حال دریابم که چه سرنوشتی انتظار کسانی را می‌کشد که نویسنده‌ها را در صدر امور قرار می‌دهند.» او همچنین در کتاب «ادبیات دیکتاتور» به بررسی این موضوع می‌پردازد که آیا نوشته‌هایی از دیکتاتورها که روزگاری تأثیرات چشمگیر داشته هنوز هم دارای چنین تأثیراتی هستند یا به بایگانی تاریخ سپرده شده‌اند و تنها محققان به سراغ آن‌ها می‌روند.
لنین، استالین، هیتلر، موسولینی، مائو، فیدل کاسترو، معمر قذافی و صدام حسین از جمله دیکتاتورهایی‌اند که در کتاب «ادبیات دیکتاتور» از آن‌ها و نوشته‌هایشان سخن رفته است.
کتاب «ادبیات دیکتاتور: سفری در تاریخ پریشان قرن بیستم و قرن حاضر» با ترجمۀ زرین فنائیان در بنگاه ترجمه و نشر کتاب پارسه منتشر شده است.

درباره دنیل کالدر، نویسنده کتاب «ادبیات دیکتاتور»
دنیل کالدر (Daniel Kalder)، متولد 1974، مورخ و روزنامه‌نگار اسکاتلندی است. کالدر در سال 1977 به مسکو رفت و به‌ مدت ده سال در روسیۀ شوروی زندگی کرد که ماحصل آن دو کتاب به نام‌های «جهان‌های گمشده» و «تلسکوپ‌های عجیب» بود که اولی در سال 2006 و دومی در سال 2008 منتشر شد. نخستین نوشته‌های کالدر درباره ادبیات دیکتاتوری در سال 2009 به‌صورت مقالاتی کوتاه در روزنامۀ «گاردین» منتشر شد و این سرآغاز مطالبی بود که به نگارش کتاب «ادبیات دیکتاتور» در سال‌های بعد انجامید.
کالدر علاوه‌بر «گاردین»، با نشریات و رسانه‌های دیگری نظیر «تایمز» و رادیو بی‌بی‌سی نیز به‌عنوان نویسنده همکاری کرده است.

رتبۀ کتاب «ادبیات دیکتاتور» در گودریدز: 3.76 از 5.