انسان شناسی بیماری

درباره‌ی کتاب «انسان‌شناسی بیماری» ترجمه و تالیف: علیرضا خدامی
کتاب انسان شناسی بیماری؛ گفتارهایی از کلودلوی‌_‌استروس، مارک اوژه، داوید لو بروتون، فیلیپ دسکولا و دیگران ترجمه و تألیف علیرضا خدامی است و نشر انسان شناسی آن را منتشر کرده است.
انسان‌شناسی بیماری، گرایشی است که در بیش‌تر کشورها، به‌تبعیت از سنت آمریکایی، ذیل عنوان انسان‌شناسی پزشکی شناخته می‌شود. در این کشورها، انسان‌شناسی پزشکی عملاً به سه بخش عمده تقسیم شده است: ۱. انسان‌شناسی سلامت یا بهداشت، ۲. پزشکی مردمی و ۳. انسان‌شناسی بیماری. انسان‌شناسی سلامتی یا بهداشت، گرایشی است که بر کاربردهای عملی دستاوردهای تحقیق تأکید دارد. این شاخه، از کمک رشته‌های گوناگون (جامعه‌شناسی، اقتصاد، جغرافیا، تاریخ و...) خود را بی‌نیاز نمی‌بیند و دیدگاهی عمدتاً چندرشته‌ای دارد. پزشکی مردمی نیز بیش‌تر به ابعاد بومی توجه می‌کند و بر دانشی تجربی درباره‌ی محیط، بدن انسان و خواص درمانیِ عناصر گیاهی و حیوانی مبتنی است. وظیفه‌ی انسان‌شناسی بیماری نیز مطالعه‌ی بیماری در بستر و فرایندهای پیچیده‌ی اجتماعی، چه در جوامع موسوم به سنتی و چه در جوامع مدرن است. در این باره منطق طبقه‌بندی بیماری‌ها، تبیین سازوکار بیماری مورد مطالعه، سبب‌شناسی بیماری، شناخت ذهنیت و تفسیر فرد از بیماری، در شمار موضوعاتی‌اند که انسان‌شناس با آن‌ها سروکار دارد.
این کتاب دو هدف اصلی را دنبال کرده است: یکی شناخت چیستی مفهوم بیماری از دید انسان‌شناختی و دیگری آشنایی با تنوعات موضوعی این حوزه. یادآوری این نکته نیز ضروری به نظر می‌رسد که در این کتاب، خواننده عمدتاً با پرسمان‌های صاحب‌نظران به‌نام حوزه‌ی فرانسوی‌زبان آشنا خواهد شد، پرسمان‌هایی که در بسیاری از نقاط نه‌تنها از دغدغه‌های پهنه‌های جغرافیایی دیگر دور نیستند، بلکه می‌توان مکمل آ‌ن‌ها دانست. ضمن این‌که خود دیدگاه‌های حوزه‌ی فرانسوی‌زبان نیز به‌رغم این‌که از بسیاری جهات، خاستگاه‌های فکری کم‌وبیش نزدیکی دارند، در برخی نظرات همگرا نیستند.

در گردآوری این گفتارها، کوشش بر این بوده است که چند بن‌مایه‌ی اصلی حوزه‌ی مطالعات انسان‌شناسی بیماری مدنظر قرار داده شود که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: معنای بیماری و سطوح متفاوت بازنمایی آن، ابعاد اجتماعی و فرهنگی بیماری، تکثر دیدگاه‌های مربوط به بیماری، جهانی‌شدن، جایگاه بحث بیماری و بهزیستی در جنبش‌های نوپدید اجتماعی.
پژوهشگرانی که نوشتارها و یک گفت‌وگو از آ‌‌ن‌ها در این کتاب گردآوری شده، عبارت‌اند از: کلود لوی-استروس، مارک اوژه، دیدیه فَسَن، سیلوی فَنزان، داوید لو بروتون، فرانسوا لاپلانتین، سرژ ژنِست، فرانسین سَیان، رژیس دِریکبور، فیلیپ دِسکولا، فردریک کِک.
خواندن انسان‌شناسی بیماری را به پژوهشگران حوزه‌ی جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و سلامت پیشنهاد می‌کنیم.
بخشی از انسان شناسی بیماری
در سرتاسر جهان، هرگونه به‌هم‌خوردن تعادل بدنی و روحی، چیزی به‌مراتب فراتر از رویدادی بیولوژیک است. منظور از بیولوژی در این‌جا به‌دست‌دادن شرح و توصیف فیزیولوژیک و پاتولوژیک جهت تشخیص و درمان پزشکی است. بیماران، بستگان بیمار و درمانگران، به‌میانجی آن‌چه می‌گویند یا انجام می‌دهند، دو چیز را بیان می‌کنند: یکی، شیوه‌ی تجربه‌‌ی ارتباط با بدن و پیکره‌ی اجتماعی (خواه بیماری، زیرپاگذاشتن یک ممنوعیت تفسیر شود، خواه زمانی که بحث بر سر رفتاری باشد که مخاطراتی داشته باشد) و دیگری، شیوه‌ی اندیشیدن درباره‌ی پیوند میان پزشکی و جامعه (چه در جوامع موسوم به سنتی که حوزه‌های دینی، سیاسی و درمانی در آ‌ن‌ها به هم تافته‌اند و چه در کشورهای غربی که بحث را عمدتاً در قالب اتیک مطرح می‌کنند). گرچه به‌زعم بسیاری، گفتن این‌که بیماری پدیده‌ای اجتماعی است، امروزه دیگر چیزی پیش‌پاافتاده است (هرچند گاهی لازم است این نکته یادآوری شود)، اما باید به خاطر داشت که این یافته را هم مدیون مطالعات علوم اجتماعی هستیم و هم ناشی از مشاهدات روزمره‌ی کادر درمانی و فعالان عرصه‌ی توسعه است که درباره‌ی فرهنگی غیر از فرهنگ خود کار می‌کنند.