پیام دانشجو ارگان سازمان دانشجویان جبهه ملی ایران 1340-1344

کتاب «پیام دانشجو» به‌گردآوری و با مقدمۀ انوش صالحی
سندی از جنبش دانشجویی ایران در سال‌های پیش از انقلاب و فعالیت‌ مطبوعاتی دانشجویان در آن دوره. کتاب «پیام دانشجو (ارگان سازمان دانشجویان جبهۀ ملّی ایران) 1340 – 1344» مجموعه‌ای است دربردارندۀ محتوای مطالب نشریۀ «پیام دانشجو» که چندی بعد از تأسیس جبهۀ ملی دوم از طرف کمیتۀ دانشجویان دانشگاه تهران و سپس سازمان دانشجویان جبهۀ ملی ایران، از آذر 1339 تا شهریور 1344، منتشر شد و بازتاب‌دهندۀ دیدگاه‌های دانشجویان و موضوعات سیاسی روز و بحث‌هایی بود که آن زمان در میان ملی‌گرایان جریان داشت.
کتاب «پیام دانشجو» شامل شماره‌های پی‌در‌پی نشریۀ «پیام دانشجو»، به‌جز پنج شمارۀ اول این نشریه، است که به‌کوشش انوش صالحی و با مقدمه‌ای مفصل و خواندنی از او، در این کتاب گِرد آمده‌اند.

مروری بر کتاب «پیام دانشجو»
آنچه به‌کوشش انوش صالحی در کتاب «پیام دانشجو» گردآوری و ارائه شده حاوی منبعی مهم برای مطالعه در تاریخ ایران عصر پهلوی دوم و بخشی از نخستین حرکت‌های اعتراضی علیه این حکومت در سال‌های اول بعد از کودتای 28 مرداد 1332 و نیمۀ اول دهۀ 40 خورشیدی، به‌ویژه حرکت‌های اعتراضی دانشجویان وابسته به جبهۀ ملی دوم، است.
کتاب «پیام دانشجو»، از خلال ارائۀ آنچه از سال 1340 تا 1344 در نشریۀ «پیام دانشجو» منتشر شده، هم تصویری از فعالیت‌های سیاسی دانشجویان و اوضاع حاکم بر دانشگاه‌ها و نوع برخورد حکومت با دانشجویان معترض در نیمۀ اول دهۀ 40 خورشیدی ارائه می‌دهد و هم بحث‌هایی را که در درون جبهۀ ملی دوم میان منتقدان به رهبری جبهۀ ملی دوم و رهبرانِ آن در جریان بوده است منعکس می‌کند.
کتاب «پیام دانشجو» همچنین حاوی مقدمه‌ای مفصل به‌قلم انوش صالحی، با عنوان «با "پیام دانشجو" در جنبش دانشجویی دهۀ چهل»، است که در این مقدمه، ضمن توضیحاتی جزئی‌نگرانه دربارۀ نشریۀ «پیام دانشجو»، رَوَند جنبش دانشجویی ایران در سال‌های بعد از کودتای 28 مرداد 1332 تا قبل از آغاز جنبش‌های چریکی شرح داده شده است. بعد از این مقدمه و پیش از ورود به بخش اصلی کتاب، که همان محتویات نشریۀ «پیام دانشجو» است، ضمایمی آمده که از جملۀ آن‌ها می‌توان به اعلامیه‌هایی از کمیتۀ دانشجویان دانشگاه تهران وابسته به جبهۀ ملی ایران و سازمان جوانان جبهۀ ملی ایران و نامه‌ای از طرف اعضای شورای مرکزی جبهۀ ملی ایران به دادستان کل کشور اشاره کرد.
یکی از ویژگی‌های کتاب «پیام دانشجو» این است که در این کتاب، عین تصویر نسخه‌های نشریۀ «پیام دانشجو» چاپ شده است؛ یعنی مطالب نشریۀ «پیام دانشجو»، به‌جز پنج شمارۀ اول آن که در دسترس نبوده و در کتاب نیامده، با فرمت و صفحه‌بندیِ اصلی این نشریه و تصاویری که در آن چاپ شده، به مخاطبان ارائه شده است.
آنچه می‌خوانید بخشی از مطلبی است با عنوان «گرامی‌ باد میراث شانزدهم آذر» که در شمارۀ روز شانزدهم آذر 1343 نشریۀ «پیام دانشجو» به چاپ رسیده و تصویر آن در کتاب «پیام دانشجو» آمده است: «در تاریخ هر ملت روزهایی وجود دارد که از دیگر ایام ممتاز بوده و شکوه و احترام فراوانی را به خود اختصاص می‌دهد – روزهایی که تلاشها به ثمر می‌رسد و سرود پیروزی قلب‌ها را از شوق لبریز می‌سازد و روزهایی که حماسۀ پیکار جانبازی و پایمردی طلب می‌کند و سربازان سردرکف از حقوق واقعی ملت خود شجاعانه دفاع می‌نمایند و سنگرها را با خون خویش رنگین می‌سازند.
شانزدهم آذر در شمار روزهایی‌ست که استقامت دلیرانه قهرمانان آن بهترین سنت مبارزه را به ‌وجود آورده و خاطره آن تا ابد کانون مبارزه را گرم و فروزان نگاه خواهد داشت. یازده سال از روز شانزدهم آذر سال 32 می‌گذرد. روزی که دیکتاتوری می‌خواست آخرین فریاد ملت را در گلو خفه سازد تا به ‌آسودگی خاطر به حکومت خودکامۀ خود ادامه دهد.
به‌دنبال کودتای استعمارگران آمریکایی و انگلیس و سقوط حکومت ملی، دکتر مصدق، پیشوای نهضت، را به بند کشیدند و زندانها را از آزادمردان انباشتند. دادگاههای فرمایشی تشکیل داده و همراه با شکنجه‌های وحشیانه و کشتارها زمینه را برای تقسیم غنائم آماده ساختند. اربابان سهم خویش را مطالبه می‌کردند. آنها تشنه نفت بودند. کاردار سفارت انگلیس و معاون ریاست جمهوری آمریکا به ایران می‌آمدند تا ثمره تلاشهای ملت ایران را برباد دهند. سکوت در چنان موقعیتی با مرگ نهضت برابر بود. در این میان دانشجویان دانشگاه تهران تصمیم گرفتند پرچم مبارزه را همچنان برافراشته نگه دارند. عوامل استعمار باور نمی‌کردند که پیروزیهای حکومت مصدق و مکتب مبارزه او جوانان را آنچنان آگاه ساخته باشد که با خون خود از پیروزیهای نهضت دفاع کنند اما دانشجویان دانشگاه تهران دربرابر خشم استعمارگران پیشتاز پیکار شدند.
در روز شانزدهم آذر فریاد خشم ملت از دانشگاه تهران برخاست. دژخیمان که از روزهای قبل دانشگاه را مبدل به سربازخانه کرده بودند به دانشکده‌ها هجوم بردند و برخلاف تمام سنن دنیا به کلاسها و کریدورهای دانشکده‌ها با تفنگ و مسلسل یورش بردند. در چنین هنگامه‌ای بود که سه تن از فرزندان قهرمان ملت ایران، برادران ما بزرگ‌نیا – قندچی و شریعت‌رضوی را در دانشکده فنی به خاک و خون کشیدند. محیط مقدس دانشگاه به خون فرزندان شجاع آن رنگین شد اما پرچم مبارزه ملی برافراشته ماند و دانشجویان پاسداری از آتش مبارزه ملی را به‌عهده گرفتند.»
کتاب «پیام دانشجو (ارگان سازمان دانشجویان جبهۀ ملّی ایران) 1340 – 1344» در انتشارات جهان کتاب منتشر شده است.

دربارۀ انوش صالحی، گردآورنده و نویسندۀ مقدمۀ کتاب «پیام دانشجو»
انوش صالحی، متولد 1344، مورخ، منتقد ادبی و داستان‌نویس ایرانی است. صالحی پژوهشگر تاریخ معاصر ایران است و پژوهش‌هایش در این زمینه، بر تاریخ جنبش‌های چریکی در ایران متمرکز است. از جمله آثار انوش صالحی می‌توان به کتاب‌های «مصطفی شعاعیان و رمانتیسم انقلابی»، «اسم شب، سیاهکل: جنبش چریک‌های فدایی خلق از آغاز تا اسفند 1349» و مجموعه داستان «خواب شکسته» اشاره کرد.
از صالحی همچنین مقالات مختلفی در نشریاتی نظیر «بخارا»، «جهان کتاب»، «گلستانه» و «گفتگو»، به چاپ رسیده است.